تصمیم رهبری جمهوری اسلامی بر پیشبرد مذاکرات اتمی و تصویب برجام بود.
«فرجام برجام در مجلس» تیتری بود که بسیاری برای تصویب برنامه جامع اقدام مشترک در مجلس شورای اسلامی به کار بردند.
پس از هفته‌ها جلسه «کمیسیون ویژه برجام» و پس از مخالفت اکثریت اعضای این کمیسیون با آن، سرانجام ابتدا کلیات آن و روز سه شنبه، ۲۱ مهرماه، جزئیات برجام بدون تغییر در مجلس شورای اسلامی تصویب شد. یک روز بعد، شورای نگهبان نیز آن را تایید کرد. جلسات مجلس شورای اسلامی اما در ساعات بررسی برجام با حاشیه و تنش همراه بود.
از روح‌الله با غیرت تا صالحی بی‌جنبه
علی اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی جمهوری اسلامی در جلسه علنی مجلس از «تهدید به مرگ» توسط یکی از نمایندگان مجلس سخن به میان آورد. صالحی در این جلسه گفت: «برادر عزیزی در همین مجلس قسم جلاله می‌خورد و به من می‌گوید روی تو سیمان می‌ریزیم و می‌کشیمت […] به ما می‌گویند روی شما سیمان می‌ریزیم و در همان قلب رآکتور اراک دفنتان می‌کنیم!» بعدها مشخص شد این نماینده، روح‌الله حسینیان بوده است. با اینکه برخی نمایندگان مجلس شورای اسلامی سعی در لاپوشانی این صحبت‌ها داشتند و تلاش کردند با گفتن اینکه «حسینیان با صالحی شوخی کرده بود» و یا «من از روی شوخی و مزاح و مطایبه این حرف را به آقای صالحی زدم اما او این حرف را جدی گرفت»، تهدید به مرگ یک مقام مسئول نظام جمهوری اسلامی را به شوخی بگیرند اما عباس عراقچی تاکید داشت که «فکر نمی‌کنم نماینده محترمی که چنین جمله‌ای گفتند قصد جدی داشتند البته حالت‌شان جدی بود».
بعد از این جلسه پر تنش، روح‌الله حسینیان ظاهرا به دلیل مشکل قلبی به بیمارستان می‌رود. حمید رسائی دیگر نماینده مخالف برجام در صفحه اینستاگرام خود با اشاره به «فشار سنگینی که روی نمایندگان با غیرت مجلس» وارد شده بود، «رفتار غیراخلاقی و نمایشی آقای صالحی و بیان یک مزاح دو نفره خصوصی از پشت تریبون مجلس» را موجب تاثر و بدی حال حسینیان عنوان کرده بود. اما خود حسینیان پس از اینکه صالحی در بیمارستان به دیدارش رفت و او نیز از بیمارستان به مجلس بازگشت رک و راست به خبرنگاران گفت: «به خاطر صحبت‌هایم خطاب به صالحی عذاب وجدان ندارم و این صحبت ها کاملا جدی بود […] به ظریف و صالحی گفتم که امیدوارم پیش‌بینی‌ام از برجام اتفاق نیفتد ولی اگر افتاد با شما همان خواهم کرد که گفتم».
فرجام فرمایشی
اتفاقی که در روز سه‌شنبه در مجلس شورای اسلامی اتفاق افتاد از یک جریان پشت پرده برای تصویب برجام در مجلس خبر داد. چند روز پیش از این و همزمان با تجمع برخی مخالفان برجام در مقابل مجلس شورای اسلامی، ناگهان خبر لغو آن منتشر شد. اما دلیل آن را می‌توان در تماس تلفنی حسین شریعتمداری با عمار عمارلو هماهنگ‌کننده این تجمع پیدا کرد. شریعتمداری در این تماس تاکید داشته است که «این حرفی است که از دفتر بیت امام گفته‌اند که صدای شما به مسئولین و پیام را دریافت کردند مصلحت به ادامه‌ی تحصن نیست».
این بود که پس از اینکه کلیات برجام با ۱۳۹ رای به تصویب رسید، جزئیات‌اش با ۱۶۱ رای مثبت از همان نمایندگان گرفت. این رای با واکنش نمایندگان مخالف روبرو شد و مهدی کوچک‌زاده از جلسه‌ی علی لاریجانی، علی شمخانی و اصغر حجازی برای تصویب این طرح در مجلس خبر داد. شمخانی به عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی منصوب رهبر جمهوری اسلامی در این شورا است و از اصغر حجازی به عنوان یکی از با نفوذترین افراد دفتر جمهوری اسلامی نام برده میشود. علی لاریجانی نیز در جلسه عصر روز سه‌شنبه در پاسخ به انتقاد حمید رسائی به شیوه‌ی مدیریت جلسه صبح، تاکید کرد: «فکر می‌کنم همه نمایندگان در جریان موضوع بودند. شما هم در جریان بودید؛ خوب نیست اینجور حرف زدن، من و شما باید تابع قواره‌هایی باشیم».
همه این حواشی و تنش‌ها در حالی بود که اعضای تیم مذاکره کننده در صحن مجلس و نیز خود حسن روحانی بارها به صراحت تأکید کردند که هر حرفی در مذاکرات اتمی زده‌اند و هر کاری کرده‌اند، با موافقت رهبری بوده است. پس روشن بود که برجام می‌بایست در مجلس رأی مثبت بگیرد و شورای نگهبان هم آن را تایید کند.
رکود در کمین اقتصاد
پس از پیروزی حجت‌الاسلام روحانی در انتخابات سال ۹۲ امید برای عبور اقتصاد ایران از رکود و بازشدن فضای تولید در کشور را زنده کردند. اما به درازا کشیده شدن مذاکرات و عدم اصلاحات اساسی در ساختار اقتصاد نتوانسته است کشور را از این گردنه بیرون آورد. هفته گذشته ۴ وزیر کابینه دولت یازدهم در نامه‌ای خطاب به رئیس جمهوری اسلامی تاکید کردند که «اگر به صورت ضرب‌الاجل و براساس قواعد حاکم در شرایط بحران اتخاذ تصمیم نگردد، بیم آن می‌رود که این رکود تبدیل به بحران و آنگاه بی‌اعتمادی شود که برای زدودن آثار آن شاید مدت‌ها وقت لازم باشد». در همین زمینه، دکتر جمشید اسدی در گفتگو با کیهان لندن با اشاره به اینکه «این ۴ وزیر در نامه خود به موضوع و مشکل اصلی اشاره نمی‌کنند و تا وقتی موضوع اصلی مطرح نشود، مشکلی هم حل نمی‌شود» تاکید کرد: «یک نکته دیگر هم در این نامه وجود دارد که به عملکرد نادرست برخی بنگاه‌ها و دستگاه‌ها اشاره می‌کند. اگر منظورشان دستگاه‌های رانت‌خوار و انحصارگر است که بسیار خوب است که اشاره می‌کنند اما کافی نیست. اما اگر منظورشان این نیست، باید بدانند به طور کلی اشتباه می‌کنند چرا که مشکل عمده اقتصاد ما همین رانت‌خواری و انحصارگری است و اگر این موضوع نبود سرمایه‌گذار داخلی از کار در ایران مایوس نمی‌شد و این کشور نفتی با این همه امکانات بدون سرمایه‌گذار نمی‌ماند» (مشروح کامل این مصاحبه را در «نامه ۴ وزیر و وضعیت اقتصادی ایران» بخوانید).
کلید روحانی درهای اقتصاد را باز نمی‌کند
طهماسب مظاهری رئیس کل اسبق بانک مرکزی جمهوری اسلامی چندی پیش پیرامون اثرات روانی توافق‌نامه اتمی گفته بود: «انتظاراتی که نسبت به بهبود وضعیت اقتصادی بعد از توافق برجام وجود داشت ناشی از انتظارات روانی و تحلیل های فردی برخی افراد بود که گمان می کردند بعد از توافق نتایج مثبتی در اقتصاد رخ خواهد داد. این در حالی است که صرفا بخشی از اقتصاد متاثر از آثار روانی و کوتاه مدت می باشد اما بخش اصلی از پارامترهای اقتصادی نشات می گیرد».
با این حال حجت‌الاسلام حسن روحانی پس از تایید برجام در مجلس شورای اسلامی در یک گفتگوی زنده تلویزیونی باز هم به طرح وعده‌هایی برای «آینده» اقتصاد پرداخت. در این گفتگو با اشاره به اینکه جهش اقتصادی در سال آینده «نه به خاطر این است که صرفا تحریم برداشته میشود و نه به خاطر اینکه اقتصاد مقاومتی اجرا و پیاده میشود، بلکه به خاطر امیدی است که ملت ایران دارد» اضافه کرد: «هم با اوراق مشارکت و هم با صکوک [اوراق بهادار با ارزش مالی یکسان و قابل معامله] که برای اولین بار در دولت انجام میشود که البته نهایی نشده و در هفته‌های آینده اجرا میشود، دولت بدهی خود را به پیمانکاران پرداخت می‌کند. پیمانکار می‌تواند آن را به بانک بدهد و بدهی او نسبت به بانک تسویه شود و بانک می‌تواند اوراق را در اختیار بانک مرکزی قرار دهد».
با اینکه اقتصاددانان مستقل مشکل بخش تولید را وجود «رانت»های نهادهای خاص و رقابتی نبودن عرصه تولید می‌دانند، حسن روحانی در سفر هفته گذشته خود به استان مازندران به مخالفان‌اش در چهارچوب نظام گفت: «چه کسانی از رفع تحریم ناراحت هستند؟ والله شما هم ضرر نمی‌کنید بعد از تحریم این منفعت برای شما هم خواهد بود، نگران نباشید دکان شما کساد نمی‌شود».
کلید روحانی قفل زندان‌ها را هم باز نمی‌کند
حسن روحانی در بخش دیگری از گفتگوی تلویزیونی خود گفت: «در طول چند ماه گذشته معاون علمی و فناوری رییس جمهور در دولت گزارش داد سی نفر از نخبگان ایرانی که در خارج فعالیت‌های بسیار خوبی داشتند به ایران برگشته و فعالیت می‌کنند، صدها نفر از اندیشمندان ایرانی در خارج همکاری می‌کنند». اما رئیس جمهوری اسلامی که از دستگاه قضائی برای مبارزه با فساد دعوت می‌کند حتی حاضر نیست اشاره‌ای به بازداشت «آرش زاد» کند.
آرش زاد موسس و سردبیر «وبلاگینا» از مشهورترین وبلاگ‌های گروهی حوزه فناوری اطلاعات در ایران است. او از شرکت‌کنندگان کنفرانس کارآفرینی «آی‌بریج» در برلین بود (گزارش کیهان لندن از این کنفرانس را می‌توانید در «آینده‌ای بهتر برای ایران و جهان» بخوانید).
آرش زاد که از کارآفرینان و فعالین عرصه استارت‌آپ در ایران است چندی پیش به دلیل تلاش‌های خود جهت فعال کردن زنان ایرانی در عرصه اقتصاد، از سوی سازمان ملل متحد مورد تقدیر قرار گرفت. بازداشت او پس از انتشار مطلبی در کیهانِ شریعتمداری و حمله به برگزارکنندگان و شرکت‌کنندگان در کنفرانس «آی‌بریج» صورت پذیرفت.
با آن حاشیه‌های مذاکرات اتمی در مجلس شورای اسلامی و این درهای بسته اقتصادی و سیاسی در جامعه، باید منتظر ماند و دید آیا «برجام» همان کلید معروف حسن روحانی است، یا اینکه وی برای تغییرات مثبت در وضعیت کنونی ایران، کلید دیگری در دست دارد.
