دست‌کم لاشه‌ی ۱۴ فُک خزری در سواحل مازندران از ابتدای سال تا کنون پیدا شده، در حالی که فصل صید هنوز شروع نشده است. رئیس مرکز حفاظت از فُک خزری می‌گوید محتمل‌ترین گزینه برای علت مرگ‌ومیر فُک‌ها، «مانورهای نظامی» اخیر کشورهای حاشیه شمالی دریای کاسپین (خزر، مازندران) است.
بر اساس گزارش اداره کل محیط‌زیست استان مازندران از ابتدای سال ۱۴۰۰ تا کنون، لاشه‌ی ۴۰ فُک خزری در سواحل این استان پیدا شده، در حالی که هنوز فصل صید شروع نشده و گردشگری دریایی نیز در این منطقه به دلیل وضعیت شیوع کرونا، رونق زیادی نداشته است.
مرگ‌ومیر فُک خزری به عنوان یکی از گونه‌های در حال انقراض، ابهامات بسیاری را در مورد علت مرگ آنها به وجود آورده است. مدیرکل محیط زیست مازندران درباره علل احتمالی مرگ فُک‌های خزری اظهار نظری نکرده اما رئیس مرکز حفاظت از فُک خزری ایران احتمالات مختلفی را از جمله شیوع آنفولانزای پرندگان و مانور نظامی اخیر کشورهای حاشیه شمالی دریای کاسپین مطرح کرده است.
حسینعلی ابراهیمی کارنامی مدیرکل محیط زیست مازندران ضمن اعلام مرگ ۱۴ فُک، از آن با عنوان «تلفات غیرعادی» یاد کرد چرا که «متوسط تلفات در سال‌های گذشته ۳ تا ۴ قلاده و عمدتا ناشی از صدمات فیزیکی و گرفتار شدن در تورهای صیادی بوده است.»
قرار شده تا معاونت دریایی سازمان حفاظت محیط زیست با تشکیل گروهی تخصصی دلایل تلفات و راهکاری‌های اجرایی کنترل مرگ‌ومیرها را بررسی کند.
ابراهیمی کارنامی گفت: «از طریق سازمان حفاظت محیط زیست، در حال بررسی اطلاعات از میزان و علل مرگ و میر فُک خزری در دیگر کشورهای واقع در سواحل شمالی و شرقی دریای خزر هستیم.»
امیر صیادشیرازی رئیس مرکز حفاظت از فُک خزری ایران احتمالات مختلفی از جمله آنفولانزای پرندگان، عملیات نظامی، بیمار‌ی‌های ویروسی و میکروبی را مطرح اما تأکید کرد: «محتمل‌ترین گزینه برگزاری مانور نظامی است که اخیرا آذربایجان در آب‌های دریای خزر برگزار کرد!»
این مقام محیط زیستی مرگ‌ومیرهای فُک خزری را در حالی به مانور نظامی کشور آذربایجان مربوط دانسته که از یکسو روابط تهران و باکو در حال تیره شدن است و از سوی دیگر خود جمهوری اسلامی از امروز ۹ مهرماه مانور نظامی خود را در مرزهای شمال‌غربی کشور آغاز کرده است!
صیادشیرازی بیشتر تلفات فُک‌های خزری را مربوط به «دو هفته اخیر» اعلام کرد که در سواحل گیلان و مازندران پیدا شدند و اغلب هم در سواحل شهرهای جویبار ، محمودآباد، نور و بابلسر در استان مازندران بوده است.
به گفته‌ی رئیس مرکز حفاظت از فُک خزری ایران، امکان نمونه‌برداری میکروبی از لاشه‌ها با توجه به گذشت بیش از یک هفته از تلف شدن آنها وجود ندارد و این موضوع امکان نمونه‌گیری را مختل کرده است.
این مقام حفاظت از گونه در حال انقراض جانوری، با توجه به دریافت گزارش‌هایی از آلمان و هلند مبنی بر تلف شدن تعدادی فُک خزری بر اثر ابتلا به آنفولانزای فوق حاد پرندگان، احتمال آلوده شدن فُک‌ها در ایران از این طریق را نیز محتمل دانست.
بر اساس این گزارش، لاشه فُک در سلامت کامل و بدون کاهش وزن پیدا شده و هیچ آسیب فیزیکی ناشی از صید نیز نداشته‌اند.
صیادشیرازی تأکید کرد: اغلب فُک‌های یافت شده در سن ۱۵ تا ۲۰ سال و در اوج قدرت دوره زندگی بودند و این نشان از آن دارد که عامل ناگهانی آنها را از بین برده است. بر همین اساس رییس مرکز حفاظت از فک خزری ایران تأکید کرد با توجه به شواهدی که در حال حاضر مشاهده شده، علت تلف شدن این فُک‌ها می‌تواند به خاطر فعالیت‌های نظامی باشد.
او توضیح داد: «با توجه به بررسی‌هایی که انجام شد، کشور ما در این مدت فعالیت نظامی نداشته ولی در آب‌های آذربایجان مانور مشترکی بین آذربایجان، پاکستان و ترکیه انجام شده است که قرار شد سازمان محیط زیست نامه‌ای بزند و استعلام بگیرد ابعاد این مانور چه بوده است و چه کارهایی انجام شده است».
صیاد شیرازی احتمال مسمومیت فُک‌ها بر اثر ورود ناگهانی یک آلودگی را نیز «ممکن» ولی با احتمال «کم» خواند، «زیرا باید قاعدتا در کشورهای دیگر نیز گزارش تلفات مشاهده می‌شد ولی در کشور های دیگر یا سواحل شرقی خزر چنین چیزی نبوده است.»
رییس مرکز حفاظت از فک خزری ایران تکرار کرد: «بیشترین گمان همان فعالیت نظامی است زیرا اگر انفجاری یا بُمبی در داخل آب اتفاق بیفتد می‌تواند چندین برابر نسبت انفجاری که در خشکی اتفاق می‌افتد اثرگذارتر باشد، زیرا امواج بیشتر داخل آب می‌تواند صدمه بزنند و این باعث می‌شود حیوانات بر اثر این موج، در منطقه‌ای که بودند تلف شدند و در حال حاضر امواج آنها را به سمت سواحل می کشاند.» بر اساس این استدلال، این اتفاق به علت مانور نظامی در مورد مرگ فک‌های خزری می‌بایست در خود جمهوری آذربایجان و دیگر کشورهای حاشیه شمالی دریای کاسپین نیز رخ داده باشد!
صیاد شیرازی تاکید کرد: «مردم به هیچ عنوان ماجراجویی نکنند و نزدیک لاشه نشوند و فاصله را با لاشه کشف شده رعایت کنند.»
فک خزری یک گونه پستاندار دریایی کمیاب است که تنها در دریای خزر و رودخانه‌های منتهی به آن مانند ولگا و اورال در روسیه زندگی می‌کند. این گونه تنها پستاندار دریای کاسپین نیز به شمار می‌آید و به دلیل صید بی‌رویه و بهم خوردن شرایط زیستی و کاهش شدید تولید مثل نیازمند به حمایت بین‌المللی است.
فُک خزری به عنوان یکی از کوچک‌ترین اعضای خانواده فُک‌های دنیا در سال‌های گذشته با کاهش شدید جمعیت مواجه شده و در آخرین رده‌بندی جانوران در خطر نابودی اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN) به عنوان یک گونه در خطر انقراض جهانی اعلام شده است.
شمار این گونه جانوری که زمانی بیش از یک میلیون قلاده بود، طی سه دهه اخیر به دلیل شکار بی‌رویه صیادان کشورهای حاشیه شمالی دریای کاسپین به شدت کاهش یافته و به کمتر از یکصد هزار قلاده رسیده است.
کیهان جان، هم برای فک در اینجا و هم برای ژوپیتر در مقاله دیگرتان، واژه پارسی داریم.