بار دیگر روز جهانی مبارزه با خشونت علیه زنان

۲۵ نوامبر روز جهانی مبارزه با خشونت علیه زنان است. در همین ارتباط با دو تن از فعالان حقوق زنان، ناهید حسینی و شیوا محبوبی گفتگویی داشتیم.

از ناهید حسینی در مورد ریشه تاریخی روز جهانی مبارزه با خشونت علیه زنان  و نامگذاری این روز توسط سازمان ملل متحد می‌پرسیم.

وی توضیح می‌دهد: از ۲۵ نوامبرتا ۱۰ دسامبر برنامه‌های مختلفی درسراسر دنیا به مناسبت روز جهانی منع خشونت علیه زنان برگزار می‌شود که ریشه تاریخی آن به مبارزات سه خواهر به نام میرابل در جمهوری دومینیکن بر می‌گردد. این سه خواهر برای مبارزاتشان در راه احقاق حقوق زنان و زحمتکشان اوج ازخودگذشتگی را نشان دادند. آنها در سازمان امنیت ارتش این کشور پس از ماه‌ها شکنجه در روز ۲۵ نوامبر ۱۹۶۰ به قتل رسیدند.

در سال ۱۹۸۱ با تلاش زنان کشورهای آمریکای لاتین طی کنفرانسی در بوگوتا، پاییتخت کلمبیا، با شرکت فعالان حقوق زنان از کشورهای آمریکای لاتین و کارائیب، به منظور بزرگداشت مبارزات و یاد خواهران میرابل پیشنهاد شد که روز قتل آنها به عنوان روز منع خشونت علیه زنان تعیین شود. هدف این بود که توجه افکار عمومی‌ به ضرورت مبارزه با خشونت علیه زنان جلب شود. این تلاش‌ها بالاخره نتیجه داد و در ۱۷ اکتبر ۱۹۹۹ سازمان ملل نیز این روز را به عنوان یک روز جهانی به رسمیت شناخت.

ناهید حسینی ادامه می‌دهد:‌ چند سالی هم هست که سازمان ملل هر سال یک موضوع خاصی را برای این روز در نظر می‌گیرد. امسال مسئله «زن‌کُشی» در نظر گرفته شده که در پیوند با سنت و نیز به دلیل کرونا در دو سال اخیر میزان آن به نحو چشمگیری افزایش یافته. درکشورهای مسلمان و سنتی، از جمله کشور خودمان، «قتل‌های ناموسی» افزایش یافته‌اند. درواقع از این مناسبت  برای آگاهی دادن به مردان و زنان با هدف کاهش خشونت علیه زنان استفاده می‌شود.

https://kayhan.london/1400/09/04/%d8%b9%d8%a7%d8%b1%d8%b6%d9%87%e2%80%8c%db%8c-%d9%be%d8%af%d8%b1%d8%b3%d8%a7%d9%84%d8%a7%d8%b1%db%8c-%d8%af%d8%b1-%d8%ac%d9%85%d9%87%d9%88%d8%b1%db%8c-%d8%a7%d8%b3%d9%84%d8%a7%d9%85%db%8c%d8%9b-%d8%ae

-با توجه به افزایش «قتل‌های ناموسی» همایش مجازی با همکاری سه نهاد حقوق بشری برگزار شده که شما نیز یکی از سخنرانان آن بودید…

-بله، «نهاد صدای مردمان ایران» که یک نهاد مردمی‌ است و با همکاری ایرانیان داخل و خارج کشور شکل گرفته، با همکاری «کمیته همبستگی برای حقوق بشر در ایران» که در نروژ فعال است و «اتحادیه مستقل فعالان حقوق بشر ایران» این برنامه را با عنوان «همایش آنلاین آسیب‌شناسی رنج زنان (دین، فرهنگ، قانون و اجتماع) برگزار کردند. با توجه  به موضوع «زن‌کشی» که سازمان ملل تعیین کرده و همچنین چهار حوزه دین، فرهنگ، قانون و اجتماع، کمیته برگزاری این همایش موضوعات را با سخنرانانی که در آن شرکت داشتند تنظیم کرد.

-برنامه‌های دیگری نیز در همین زمینه برگزار می‌شوند…

– یک گروه دیگر به نام «تشکل مستقل زنان ایرانی» نیز به مناسبت ۲۵ نوامبر برنامه مفصلی طی ۱۶ روز تدارک دیده. در این تشکل ۲۶ گروه شرکت دارند  و تا حالا سه همکاری با همدیگر داشته‌ایم که برنامه امسال روز جهانی مبارزه با خشونت علیه زنان، سومین همکاری جمعی ماست. این همکاری‌ها از تابستان سال گذشته شروع شد. طی جلسه‌ای که با شرکت این گروه‌ها و گروه ما یعنی «زنان ایران برای برابری پایدار» داشتیم، برای انجام یکسری فعالیت‌های مشترک به توافق رسیدیم.

با توجه به اینکه گروه‌ها هرکدام اهداف و برنامه‌های و نقطه نظرات سیاسی مختلفی دارند، توافق شد که بنای کار را بر اشتراکات بین خودمان بگذاریم. هر برنامه‌ریزی با توافق جمعی انجام می‌شود و برای هر روز یک یا دو و یا سه گروه برنامه‌ای را تدارک می‌بینند. البته از این ۲۶ گروه، برخی برنامه نخواهند داشت و صرفاً از این پروژه حمایت می‌کنند. آگهی این برنامه در شبکه‌های اجتماعی هست و در کلاب‌ هاوس و زوم برگزار می‌شود. در این برنامه مفصل زنان و فعالینی از ایران هم شرکت دارند. بطور مشخص گروه ما «زنان ایران برای برابری پایدار»  تصمیم گرفت که برنامه‌اش در مورد  نقش آموزش و پرورش در کاهش خشونت علیه زنان باشد. ما دو سخنران داریم. سخنران اصلی مردی فمینیست از افغانستان است که برای برابری جنسیتی فعالیت می‌کند.  سخنران دیگر  از ایران است که در زمینه خشونت‌های عریانی که علیه زنان اعمال می‌شود سخنرانی خواهد کرد.

اضافه کنم که امسال با توجه به وضعیت ناهنجار و مشکلات بسیار جدی که پس از روی کار آمدنِ دوباره طالبان برای زنان در افغانستان به وجود آمده، تعداد قابل توجهی در مورد وضعیت زنان این کشور سخنرانی خواهند کرد. ما تصمیم گرفته‌ایم همکاری نزدیکی با فعالان افغانستان داشته باشیم که با استقبال آنان نیز روبرو شده است.

سعی کردیم با فعالان حقوق زنان در تاجیکستان هم ارتباط برقرار کنیم که هنوز موفق نشده‌ایم. امیدواریم سال‌های آینده در این زمینه موفق شویم. متخصصانی را که در مورد قتل‌های ناموسی و نیز روانشناسانی را که در مورد خشونت زبانی کار کرده‌اند به ویژه در دوران کرونا که تشدید هم یافته، در این نشست‌ها خواهیم داشت.

-در مورد بازخورد این برنامه‌های مشترک به‌خصوص از ایران لطفاً توضیحاتی بدهید.

-ما پارسال تعداد قابل توجهی شرکت کننده از داخل کشور داشتیم. امسال هم با توجه به امکان کلاب‌ هاوس انتظار داریم از ایران شرکت کنندگان بیشتری نسبت به پارسال حضور داشته باشند.

می‌دانید روحیه و فرهنگ کار جمعی و همکاری بین گروه‌ها در میان ما ایرانی‌ها چندان قوی نیست و تدارک برنامه‌های مشترک وقت و انرژی زیادی می‌برد. ولی ما در این ۲۶ گروه با متقاعد کردن همدیگر و با اتکاء به اشتراکات و کنار گذاشتن جنبه‌های اختلاف برانگیز توانسته‌ایم با همدیگر همکاری‌های موفقی داشته باشیم.

ما تلاش داریم آن اصولی را که کار گروهی می‌طلبد در خودمان تقویت کنیم و سعی کنیم با همدیگر سازش و توافق کنیم. هدف اصلی ما باید آن باشد ک مبارزات زنان ایران را پیش ببریم، با آنها همکاری کنیم و برخی مواقع صدای آنان باشیم. می‌دانید که در حال حاضر رژیم با تبلیغات شدید برای ازدیاد جمعیت، کودک‌همسری را می‌خواهد به امری عادی تبدیل کند . ما تلاش می‌کنیم در این زمینه از آنجا که زنان داخل ایران نمی‌توانند با این پدیده به صورت آشکار مبارزه کنند صدای آنان باشیم.

با توجه به شرکت‌کنندگان داخل و خارج و همکاری ۲۶ گروه، فکر می‌کنم که احساس مسئولیت زنان نسبت به انجام کارهای گروهی بیشتر شده است.

کشورهایی برای ازدیاد جمعیت در صورت احتیاج به آن باید اقدام کنند که بتوانند از نظر آموزشی و بهداشتی شرایط مناسب داشته باشند که در ایران این شرایط مهیا نیست. در شرایطی که اکثریت مطلق مردم ایران در رنج معیشتی و امکانات اولیه قرار دارند و جمهوری اسلامی توان جوابگویی به نیازهای مهم و  اساسی شهروندان را ندارد، چطور در فکر طرح «جوان کردن جمعیت» در ده سال آینده است. اگر جمهوری اسلامی معقول بود مشکلات مردم را در زمینه‌های اقتصادی و بهداشت حل می‌کرد که ما این همه تلفات  از کرونا و این همه فرار مغزها نداشته باشیم.

اگر یک زوج بتوانند خانه داشته باشند و از امکانات رفاهی معقول برخوردار باشند و برای آینده خود نگرانی نداشته باشند، طبیعتاً دوست دارند که بچه‌دار شوند. در نبود امنیت اقتصادی و اجتماعی طبیعی است که زوج‌های جوان چندان تمایلی به بچه‌دار شدن نداشته باشند. از زاویه دیگر، این طرح در جهت خانه‌نشین کردن زنان و در خدمت تقویت بنیان‌های ایدئولوژیک، با تشدید تفکیک جنسیتی حاکم در عرصه اجتماعی و تقویت نقش سنتی زنان به عنوان فرزندآور، قرار دارد. تحمیل این ایدئولوژی از طریق اعمال فشارهای مختلف بر زنان و با ندیده گرفتن واقعیت‌های زندگی انجام می‌شود.

شیوا محبوبی فعال حقوق بشر و تلاشگر آزادی زندانیان سیاسی یکی از سخنرانان همایش «آسیب‌شناسی رنج زنان» در همین زمینه می‌گوید: صحبت‌های من در این همایش دو بخش است. بخش اول در پیوند با نهادینه شدن اذیت و آزار زنان یا زن‌ستیزی است که از همان کودکی شروع می‌شود یعنی از همان زمانی که مادری آبستن یک فرزند دختر است شروع می‌شود. این امر ایجاد نوعی وحشت و ناامنی می‌کند که این دختر در آینده از چه حقوقی برخوردار خواهد بود. طبعاً تمرکز من بر ایران تحت حاکمیت جمهوری اسلامی است. بی‌حقوقی زنان در ایران کنونی دربرگیرنده محرومیت، تبعیض علیه زنان و شکنجه و آزار زنان در تمامی‌ مراحل زندگی آنهاست. بر این بستر، باید دید که مسائلی نظیر کودک‌همسری، قتل‌های ناموسی و خشونت خانگی و زن‌کشی- که سازمان ملل امسال به عنوان مضمون این روز جهانی تعیین کرده- چه معنایی دارد.

در صحبت‌های من بیشتر تمرکزم بر بی‌حقوقی زنان، به‌خصوص در شرایط ایران است. این بی‌حقوقی هم قانونی وهم ایدئولوژیک است. شما انگار در یک چهاردیواری هستید که هر چه تلاش می‌کنید نمی‌توانید از آن بیرون بروید. در کشورهای پیشرفته شما می‌توانید با راه‌اندازی کارزارهایی و فعالیت آگاه‌کننده در برابر قید و بندها مبارزه  کنید و آنها را پس برانید ولی در کشورهایی نظیر ایرانِ امروز محدودیت‌های ایدئولوژیک از نظر قانونی هم تثبیت شده است و کار شما را بسیار مشکل می‌سازد.  شما را دستگیر و زندانی می‌کنند و شکنجه می‌دهند. ما از همان ابتدای جمهوری اسلامی تا این اواخر با دختران خیابان انقلاب مبارزه با پوشش اجباری را داشتیم که بسیاری برای این امر تحت پیگرد قرار گرفته‌اند و آزار و اذیت شدند.

وی ادامه می‌دهد:‌ می‌دانید که در مهرماه امسال قانون حمایت از خانواده و به قول خودشان «جوان‌سازی جمعیت» در مجلس شورای اسلامی تصویب شد. در این قانون حتا سقط جنین ممکن است مجازات مرگ در پی داشته باشد. ولی ما می‌بینیم که این قانون هولناک با هیچ واکنش منفی و محکوم‌کننده از طرف جهان روبرو نمی‌شود.

بنابراین، یک معنای عمومی‌ برای خشونت علیه زنان داریم و در ایران یک معنای خاص برای آن. در ایران زن به راحتی نمی‌تواند از خانه بیرون برود و حق خودش را بخواهد زیرا همین امر جرم شمرده می‌شود. در داخل خانه هم حق به پدر، برادر و شوهر داده می‌شود. مثلاً قانون کیفری جمهوری اسلامی به پدرِ رومینا اشرافی حق کشتن  او را می‌دهد. قانون حق کشتن زن را به شوهر اگر او را با مردی دیگر ببیند می‌دهد.

شیوا محبوبی می‌افزاید: به نظر من خشونت در ایران باید لایه‌برداری شود. فرزند دختر از همان ابتدا در خانه شاهد زیر پا گذاشتن حقوق مادرش است و با این ذهنیت بزرگ می‌شود که امیدی برای تغییر وجود ندارد.

وی درباره بخش دوم سخنرانی خود در این همایش توضیح می‌دهد: این بخش درباره جنبش برای برابری زنان در ایران است. در ایران نزدیک ۴۳ سال است که وحشتناک‌ترین قوانین علیه زنان اجرا می‌شود. مبارزه برای برابری مرد و زن نیز ادامه دارد و پیشرفت هم کرده است. زنان خودشان را در قامت شهروندانی می‌بینند که دارای حقوق هستند و باید در تعیین سرنوشت خود تصمیم‌گیرنده باشند. من به تجربه به این آگاهی رسیده‌ام که اگر زنانی هم برای حقوق خودشان به خیابان نمی‌آیند، به این دلیل نیست که به حقوق خودشان آگاه نیستند بلکه این قوانین وحشتناک است که چنین حرکت‌هایی را  هزینه‌ساز می‌کنند. همه هم برای دادن چنین هزینه‌هایی آمادگی ذهنی ندارند. به همین دلیل در بررسی وضعیت زنان در ایران باید هر دو وجه قضیه را ببینیم.