در روزهای گذشته خبری درباره پیشنهاد دولت سریلانکا برای پرداخت چای بجای پول نفت ایران منتشر شد. مبادله کالا با نفت در سال‌های گذشته در حالی از سوی جمهوری اسلامی مورد استقبال قرار گرفته که گذشته از ارزان‌فروشی نفت، آسیب‌های زیادی به اقتصاد کشور و تولید داخلی وارد کرده است.
علیرضا پیمان پاک رئیس سازمان توسعه تجارت از نهایی شدن توافقی برای آزادسازی طلب معوقه ایران در سریلانکا خبر داده و گفته که «از حدود ۹ سال پیش، حدود ۲۵۰ میلیون دلار پول حاصل از صادرات نفت ایران به سریلانکا در این کشور بلوکه شده و امکان ترخیص آن وجود نداشت. خوشبختانه در مذاکرات اخیر ما به راه حلی مکتوب رسیدیم تا این پول و سود آن در سال‌های گذشته در قالب کالاهایی مانند چای به ایران بازگردد!»
بر اساس تفاهم‌نامه امضاشده میان جمهوری اسلامی و سریلانکا که روز سه‌شنبه ۳۰ آذر برای تسویه طلب معوقه نفت به ازای چای امضا شد، ۲۵۱ میلیون دلار بدهی سریلانکا به شرکت ملی نفت ایران از طریق صادرات چای سیلان تسویه خواهد شد.
تهاتر کالا با نفت در حالی در سال‌های تحریم به راهکاری برای صفر نشدن تجارت خارجی ایران تبدیل شده که به تازگی برای دریافت طلب ارزی ایران از دیگر کشورها نیز مورد استقبال جمهوری اسلامی قرار گرفته است. این در حالیست که معمولا کشورها کالاهای بی‌کیفیت خود را به ایران قالب می‌کنند و در داخل کشور نیز تولید کالاهای مشابه به شدت دچار بحران می‌شود.
https://kayhan.london/1400/10/02/%d8%b3%d8%b1%db%8c%d9%84%d8%a7%d9%86%d9%83%d8%a7-%d8%a8%d8%ac%d8%a7%d9%89-%d9%be%d9%88%d9%84-%d9%86%d9%81%d8%aa%d8%8c-%d8%a8%d9%87-%d8%a7%db%8c%d8%b1%d8%a7%d9%86-%da%86%d8%a7%d9%89-%d9%85%d9%89
حمیدرضا صالحی عضو هیئت نمایندگان اتاق بازرگانی تهران اخیرا در گفتگو با ایلنا گفته که تهاتر نفت با کالا از آنجا که ایران روابط بانکی ندارد تا حدی مشکلات شبکه بانکی را حل می‌کند اما به ضرر ایران است چون «بابت تهاتر نفت با کالا باید هم امتیاز داد و هم تخفیف»!
حمیدرضا صالحی افزوده بود که در این الگو باید هر کالایی را با هر قیمتی پذیرفت: «از طرفی چون کالای صادراتی ما نفت خام، فرآورده و یا محصول پتروشیمی است برای معامله و همراهی با ما تخفیف می‌خواهند، علاوه بر آن کیفیت کالایی را که به ما ارائه می‌دهند، در نظر نمی‌گیرند.»
اکنون خبر تهاتر چای در برابر نفت با واکنش‌هایی از سوی کارشناسان و فعالان اقتصادی روبرو شده است. شریف نظام مافی رییس اتاق مشترک بازرگانی ایران و سوئیس در مورد سیاست تهاتری گفته که «این روش کار کوتاه‌مدت بوده و چاره‌ای از بخش صنعتی و به‌خصوص تولید را نمی‌تواند برطرف کند. تهاتر در تاریخ بشریت، روشی مربوط به قبل از به وجود آمدن واحد پولی است و یقینا دلیلی وجود داشته که دیگر مورد استفاده قرار نمی‌گیرد. اگر برنامه برای پیشرفت صنعت، اشتغال و صادرات داریم نمی‌توانیم نیازهای خود را با تهاتر حل کنیم.»
او با اشاره به تهاتر یا مبادله نفت با چای سریلانکا گفته «جای تأسف است که ما ذخایر ملی خود را صرف مواد مصرفی آنهم محصولی مانند چای می‌کنیم که نیاز مبرم یا مرگ و زندگی ما نیست. چه بسا می‌شد این تهاتر را در زمینه دارو برای بیماران سرطانی یا اقلامی استفاده کرد که باعث پیشرفت اقتصاد شود. چای یا دیگر اقلام برای اساس عادت مصرف می‌شود و نیاز مبرمی به آن نداریم بنابراین می‌توان گفت که ما ذخایر ملی خود را صرف یک عادت می‌کنیم.»
رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و سوئیس افزوده «بعید است که کشورهای پیشرفته حاضر باشند در زمینه تجارت روش‌هایی مانند تهاتر را استفاده کنند. بنابراین برای رفع نیازهای تولیدی و صادراتی ما کشورهایی که از نظر اقتصادی پیشرفته هستند، حاضر به چنین کاری نمی‌شوند چراکه ارزش افزوده کالای تولیدی این کشورها در معامله‌ای که تکنولوژی در مقابل نفت بدهند از بین می‌رود. اگر بخواهند این کار را انجام دهند ترجیح می‌دهند که مکانیزم با پول یا اعتبار باشد.»
به گفته شریف نظام مافی «نهایتا بتوان با کشورهای جهان سوم تهاتر را پیش برد؛ برای مثال می‌توان به سریلانکا اشاره کرد که به تازگی از یک جنگ داخلی وحشتناک خارج شده و اقتصاد این کشور بسیار ضعیف بوده و تنها بر اساس کشاورزی است. بنابراین موضوع مورد اهمیت دیگر انتقال تکنولوژی است که ما نمی‌توانیم با روش تهاتر آن را وارد کشور کنیم. کشورهای صاحب تکنولوژی قبول نخواهند کرد که در مقابل نفت به ایران تکنولوژی دهند چرا که آنها مواد خام را با مشقت زیاد تبدیل به محصولی کرده‌اند که این فرآیند تبدیل یک ارزش افزوده ایجاد کرده است. بنابراین حاضر نمی‌شوند تکنولوژی را در مقابل مواد خام بفروشند!»
رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و سوئیس همچنین گفته که «بعد از خروج آمریکا از برجام، بسیاری از شرکت‌های سوئیسی از ایران خارج نشدند. اما بیشتر شرکت‌هایی که همچنان در ایران کار می‌کنند با سرمایه انباشته‌ای مواجه هستند که نمی‌توانند سود آن را خارج کنند یا پول سهامداران را بپردازند یا حتی نمی‌توانند برای واردات مواد اولیه و قطعات پرداخت داشته باشند. مشکلات بسیار بسیار زیاد است و من تعجب نخواهم کرد اگر در صورتی که در سال آینده مذاکرات برجام به نتیجه نرسد، تعداد این شرکت‌ها در ایران کمتر شود.»
