محور جمهوری خلق چین- روسیه‌ی پوتین- جمهوری اسلامی؛ خطرناک‌ترین تهدید در سال ۲۰۲۲

هدی الحسینی (شرق الاوسط) – به سختی می‌توانیم باور کنیم سالی که در آستانه‌ی پایان است چقدر سریع سپری شد و دشوارتر از آن اینکه متوجه می‌شویم چه تعداد از رویدادها و مشکلات و پیامدهای امسال به سال جدید و چه بسا به چند سال آینده کشیده خواهد شد.

اولین رویداد سالی که گذشت آغاز دوره ریاست جمهوری جو بایدن در ایالات متحده آمریکا است. رئیس جمهوری که در کهولت و با اعلام اعتقاد به بسیاری از ارزش‌های والا وارد بالاترین عرصه‌ی سیاست جهانی شد. ارزش‌هایی که در دنیای مملو از حرص و آز اقتصادی برخی کشورها جایی برای آنها باقی نمی‌ماند. بایدن طی سال اول ریاست جمهوری خود نتوانست اهداف از پیش تعیین شده خود از قبیل کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، حفاظت از محیط زیست و مجازات کشورهایی که به این برنامه‎‌ها عمل نمی‌کنند را تحقق بخشد. شاید کهولت او یکی از دلایل ناتوانی او در  پیشبرد این طرح‌ها باشد. بنابراین بحران آب و هوا برای سال‌های آینده نیز ادامه خواهد داشت. سیاست بایدن در مدیریت تعدادی از بحران‌ها از جمله  اوکراین، مذاکرات اتمی وین نیز تعیین کننده نبوده است. شاید تصمیم او برای عقب‌نشینی ناگهانی از افغانستان با وجود ظاهر نابسامان این تصمیم، جسورانه‌ترین اقدام او بود، اما پیامدهای منفی این عقب‌نشینی نیز تا سال‌ها ادامه خواهد داشت.

در سالی که به پایان می‌رسد جامعه بین‌المللی نتوانست به توافقی برای کاهش انتشار گازها از جمله دی اکسید کربن در جوّ که باعث افزایش دمای زمین و تغییرات آب و هوایی و افزایش سطح آب می‌شود، دست پیدا کند. امید می‌رفت دمای هوا ۱٫۵ درجه سانتی‌گراد کاهش یابد. بر همین اساس محیط‌بانان و طرفداران محیط زیست در سراسر جهان فعالیت خود را چند برابر کرده و به تحرکات خود برای تاثیر بر تصمیمات آینده سیاستمداران کشورهای دموکراتیک ادامه می‌دهند. یکی از ابعاد بحران اقلیمی، پیدایش تضاد و اختلاف بر سر مسائل زیست محیطی است که این اختلاف در غیبت سران جمهوری خلق چین، روسیه، جمهوری اسلامی ایران و ترکیه در کنفرانس محیط زیست گلاسکو در اکتبر گذشته مشهود بود.

همچنین عقب‌نشینی آمریکا از افغانستان و سیطره مجدد طالبان بر این کشور که در طول تاریخ، قدرتمندترین ارتش‌ها و فرماندهان ارشد دنیا در کوه‌ها و زمین‌های ناهموارش شکست خورده‌اند، پیامدهای منفی  برای منطقه در بر خواهد داشت به ویژه آنکه آمریکا اسلحه و تجهیزات بسیار پیشرفته و مهمی‌ را برای طالبان در آن کشور برجای گذاشت که احتمالا در جنگ‌های فرقه‌ای آینده با کشورهایی که با این گروه مسلح اختلافات فرقه‌ای دارند، به کار خواهد رفت.

اما در رابطه با موضوع جمهوری اسلامی ایران، تلاش کشورهای «پنج بعلاوه یک» برای دستیابی به توافق بر سر برنامه هسته‌ای در وین با شکست مواجه شده است. طی چندین دوره از مذاکرات مشخص شد که رژیم ایران برای وقت‌کشی به مذاکره برگشته تا همزمان با افزایش غنی‌سازی اورانیوم بتواند به عضویت باشگاه کشورهای هسته‌ای در آید.

گرچه این احتمال وجود دارد که طرفین ایرانی و غربی در  وین تا قبل از پایان سال جاری به توافق برسند، اما همه گمانه‌زنی‌ها بر عدم رسیدن به توافق در سال جاری تاکید دارند. از همین رو در سال آینده شاهد تنش‌های بیشتر و چه بسا حوادث دراماتیک در منطقه خاورمیانه به ویژه در کشورهایی مانند لبنان، سوریه، عراق و حتا در غزه خواهیم بود.

علاوه بر این مشکلات، بحران کرونا نیز که بر رشد اقتصادی در سراسر جهان تأثیر منفی گذاشته، در سال آینده ادامه خواهد داشت. مجله فوربس هزینه همه‌گیری کرونا تا فوریه ۲۰۲۱ را ۲۴ تریلیون دلار محاسبه کرد و احتمالاً تا پایان امسال این مبلغ به ۳۰ تریلیون دلار خواهد رسید.

تداوم بحران‌ کرونا تأثیر اجتناب‌ناپذیری بر اقتصادهای جهان خواهد داشت. با وجود کمپین‌های فشرده واکسیناسیون در جهان اما با ظهور سویه‌های جدید ویروس کرونا و تغییر و تحول این ویروس، دنیا شاهد تغییرات سریع در سبک زندگی در آینده خواهد بود.

بیل گیتس میلیاردر آمریکایی و بنیانگذار مایکروسافت درهمین زمینه نوشت: «ارتباطات از راه دور در سازمان‌ها به واقعیتی برگشت‌ناپذیر تبدیل خواهد شد و با ساخت اتاق‌های جلسه و دفاتر سه بعدی و الگوی کار، حمل و نقل، و سفرهای شغلی تاجران نیز تغییر خواهد کرد».

این تغییرات بر شماری از خدمات و مشاغل مرتبط با آن از قبیل کارهای اداری کارمندان که از خانه کار می‌کنند تا حمل و نقل، خطوط هوایی، کشتی‌های تفریحی و هتل‌هایی که از محدودیت‌های رفت و آمد و سفر رنج می‌برند تا مهاجرت از شهرها به مناطق روستایی که مساحت خانه‌ها برای مسکن و کار مناسب‌تر است، تاثیر خواهد گذاشت.

سالی که در آستانه‌ی پایان آن هستیم را می‌توان به‌ سال «بلاتکلیفی» و تداوم مشکلاتی توصیف کرد که ناگزیر در سال آینده نیز تداوم خواهند داشت.

مسائل پیچده و حل نشده‌ای که در سال آینده و شاید سال‌های آینده ما را همراهی خواهند کرد بسیارند. برای نمونه روسیه گفته است که مسکو نیاز فوری به پاسخی از سوی ایالات متحده درباره  خواسته‌های امنیتی خود دارد. این کشور دوباره نسبت به احتمال اقدام نظامی هشدار داده است مگر اینکه اقدامات سیاسی برای رفع نگرانی‌های روسیه انجام شود.

مسکو که با استقرار نیروهای نظامی خود در نزدیکی اوکراین کشورهای غربی را بیش از هر زمان نگران کرده، هفته گذشته پیش‌نویس طرح امنیتی خود را برای مذاکره با غرب از جمله تعهد ناتو به متوقف کردن فعالیت خود در شرق اروپا و اوکراین را به ایالات متحده ارائه داد.

کنستانتین گاوریلوف تحلیلگر روسی در این زمینه می‌گوید: «روابط روسیه و ناتو به لحظه واقعیت‌ها رسیده است و همه اعضای ناتو باید به خوبی درک کنند که اقدامات آنها در اوکراین،  پاسخ نظامی- فنی روسیه را به دنبال خواهد داشت».

سرگئی شویگو وزیر دفاع روسیه نیز اعلام کرد، شرکت‌های نظامی خصوصی آمریکایی برای اقدامات تحریک‌آمیز با استفاده از مواد شیمیایی در منطقه درگیری در «دونباس» در شرق اوکراین در حال آماده شدن هستند.

او همچنین از تشدید حضور نظامی آمریکا در مرزهای روسیه سخن گفت و افزود: «کشورهای اروپای شرقی میزبان واحدهای نظامی آمریکا هستند که در مجموع بیش از ۸ هزار سرباز را در خود جای داده‌اند.»

الکسی رزنیکوف وزیر دفاع اوکراین گفته است که روسیه نیروهای بیشتری را به سمت مرز اوکراین فرستاده و اوکراین به ویژه نگران ۱۵ واحد انرژی هسته‌ای است که حدود نیمی‌ از انرژی این کشور را تامین می‌کنند. این وزیر با یادآوری فجایع چرنوبیل و فوکوشیما گفت که جنگ این تاسیسات را تهدید می‌کند. او خاطرنشان کرد که اوکراین هدف نهایی پوتین نیست. بنابراین اگر جنگی آغاز شود در اروپا خواهد بود، و تنها به  اوکراین محدود نخواهد ماند.

و اما درباره بحران هسته‌ای ایران جِک سالیوان مشاور امنیت ملی ایالات متحده اخیراً پیشنهادی برای «توافق موقت» با ایران به همتای اسرائیلی خود ایال هالاتا ارائه کرد که به موجب آن در ازای تعلیق غنی‌سازی اورانیوم ۶۰ درصدی از سوی تهران، برخی سرمایه‌های مسدود شده ایران آزاد خواهد شد. اسرائیل مخالف یک توافق موقت است و نگران است که این توافق موقت به یک توافق دائمی‌ تبدیل شود که به رژیم ایران اجازه می‌دهد تا زیرساخت‌های اتمی خود را حفظ کند.

البته تنها اسرائیل نیست که نگران توسعه برنامه هسته‌ای و موشکی ایران است بلکه سایر کشورها و متحدان ایالات متحده در خلیج فارس نیز به همان اندازه نگران پرونده هسته‌ای رژیم ایران هستند.

در همین حال ابراهیم رئیسی رئیس جمهوری اسلامی و ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه درباره امضای یک توافقنامه مشارکت استراتژیک مشابه آنچه ایران در اوایل سال جاری با چین امضا کرد صحبت کرده‌اند.

https://kayhan.london/1400/10/03/%d8%af%d8%b1-%d8%aa%d8%af%d8%a7%d9%88%d9%85-%d8%a7%db%8c%d8%b1%d8%a7%d9%86%d9%81%d8%b1%d9%88%d8%b4%db%8c%d8%9b-%d8%a7%d9%85%d8%b6%d8%a7%db%8c-%d9%82%d8%b1%d8%a7%d8%b1%d8%af%d8%a7%d8%af-%db%b2%db%b0

لازم نیست کارشناس علوم سیاسی باشید تا ظهور محور جمهوری خلق چین- جمهوری اسلامی ایران- روسیه‌ی پوتین برای به چالش کشیدن نظم بین‌المللی پس از پایان جنگ سرد را که مهم‌ترین تحول ژئوپلیتیک دهه‌های اخیر بود مشاهده کنید.

آشکار شدن و رسمیت یافتن همکاری‌های استراتژیک بین سه کشور ایران، چین و روسیه این باور را تقویت می‌کند که این مثلث تلاش دارد بطور مؤثرتری به اهداف مشترک و محلی خود دست یابند. اهداف مشترک این محور در تلاش آنها جهت یافتن جایگزینی برای دلار آمریکا، خط لوله «نورداستریم ۲» روسیه، مسئله تایوان و چین و عزم رژیم ایران برای تبدیل شدن به یک قدرت هسته‌ای خلاصه می‌شود.

با این حال، مشکلات ایران همچنان پیچیده است زیرا این کشور از کمبود تولید نفت در بسیاری از چاه‌ها که از ۵۰هزار بشکه در روز به هزار بشکه کاهش یافته است رنج می‌برد. در اوایل نوامبر ۲۰۲۱ مشخص شد که ایران به سرمایه‌گذاری به ارزش ۱۶۰ میلیارد دلار نیاز دارد تا در آینده نزدیک به یک کشور  وارده کننده نفت و گاز تبدیل نشود.

علاوه بر این، پرونده‌های پیچیده که سال ۲۰۲۲ آنها را به ارث خواهد برد، موضوع فلسطین نیز مزید بر مشکلات است. روزنامه بریتانیایی «تایمز» هفته گذشته از اختلاف عمیق میان جناح‌های داخل جنبش حماس خبر داد. این موضوع در انفجار انبار مهمات در زیر مسجدی در اردوگاه «برج الشمالی» در لبنان فاش شد. همین اختلافات باعث شد که اسماعیل هنیه رهبر کنونی حماس به یکی از بازوهای رژیم ایران در منطقه تبدیل شود.

هنگامی‌ که خالد مشعل رهبر سابق حماس هفته گذشته به لبنان سفر کرد، با اندیشه اینکه حماس بخشی از محور منطقه‌ای وابسته به حکومت ایران باشد، به شدت مخالفت کرد و به همین دلیل مقامات ارشد لبنانی وفادار به حزب‌الله به دلیل تهدید از سوی این حزب، از پذیرایی و ملاقات با وی خودداری کردند. به این ترتیب باید منتظر جنگ قدرت بیشتری در  جنبش حماس بود که ممکن است به شلیک موشک به سمت اسرائیل منجر شود.

اما درباره سوریه،  الکساندر لاورنتیف فرستاده ریاست جمهوری روسیه به سوریه در حاشیه نشست «آستانه» به تازگی گفت که بودجه مورد نیاز برای بازسازی سوریه ۶۰۰ تا ۸۰۰ میلیارد دلار و احتمالاً بسیار بیشتر تخمین زده می‌شود. او افزود: «غلبه بر این وضعیت بدون کمک مؤثر جامعه بین‌المللی بسیار دشوار خواهد بود».

نماینده پوتین اما هیچ اشاره‌ای به سخاوت روسیه و رژیم ایران در زمینه بازسازی یا سرنوشت بشار اسد در آینده نکرد.

در مورد لبنان چه می‌توان گفت جز اینکه دو جریان شیعی امل و حزب‌الله سعی دارند خود را «دوگانه ملی‌گرا» بنامند و بقیه را بیگانه! البته این آرزویی است که هرقدر هم طول بکشد به آن نخواهند رسید.

به همین دلیل نتیجه‌گیری از رویدادهای سال ۲۰۲۱ یا دست‌کم گرفتن نتایج قطعی از آنها بسیار دشوار است. امسال، سال ۲۰۲۱، با صحنه‌های وحشتناک حمله به ساختمان کنگره آمریکا آغاز شد و با خطرات یک جنگ احتمالی در مقیاسی که از زمان جنگ جهانی دوم تا کنون دیده نشده، به پایان می‌رسد.

این امکان وجود دارد که روندهای سال گذشته همچنان ادامه یابد و جهان به دوره‌ای از هراس و نگرانی بین‌المللی شبیه به قرن گذشته و جنگ سرد که گمان می‌شد برای همیشه به پایان رسیده گام بگذارد. به عبارت دیگر، تاریخ مانند تقویم سال است که اگرچه هر سال به پایان می‌رسد اما چرخه آن متوقف نمی‌شود!

*منبع: شرق الاوسط
*نویسنده: هدی الحسینی
*ترجمه و تنظیم از کیهان لندن