پس از گذشت دو هفته از تجاوز نظامی ولادیمیر پوتین به اوکراین، بحران در زنجیره تأمین مواد غذایی آثار خود را کم‌کم نشان داده و هشدارها درباره تهدید امنیت غذایی در برخی کشورها جدی شده است. ایران نیز یکی از کشورهایی است که به دلیل بالا رفتن قیمت گندم و دانه‌های روغنی در تأمین نهاده‌های دامی و آرد و تولید روغن دچار مشکل خواهد شد. این در حالیست که بخشی از درآمد صادرات صیفی‌جات و سبزیجات ایران به اوکراین و روسیه نیز در پی این جنگ از دست رفته است.
محمدرضا مرتضوی رئیس کانون انجمن‌های صنایع غذایی ایران به تازگی گفته که بخش قابل توجهی از گندم ایران از روسیه و بخشی از ذرت و دانه‌های روغنی از اوکراین تهیه و تأمین می‌شود و به دنبال این کشورها آلمان، استرالیا، کانادا، آرژانتین و کشورهای حوزه بالتیک دیگر کشورهای تأمین‌کننده گندم ایران هستند. او می‌افزاید تا اردیبهشت سال آینده برای برطرف کردن نیاز کشور باید حدود ۳.۵ میلیون تن گندم وارد ایران شود.
رئیس کانون انجمن‌های صنایع غذایی ایران با اشاره به بالا رفتن بهای گندم، ذرت و دانه‌های روغنی تحت تاثیر جنگ روسیه علیه اوکراین ادعا کرده که «امکان اینکه گندم را ۱۰ یا ۲۰ دلار گران‌تر خریداری کنیم وجود دارد اما در بحث تأمین مشکلی نخواهیم داشت.»
این در حالیست که آمارها نشان می‌دهد در شش ماه گذشته افزایش نرخ گندم بی‌سابقه بوده و رکود افزایش قیمت در پنج سال گذشته شکسته شده است. از سوی دیگر ایران در بهار و تابستان امسال برای واردات گندم از روسیه تأخیر داشت و همین موضوع ذخایر گندم را از پاییز امسال با کاهش روبرو کرده است.
مرتضی جلیلوند تولیدکننده و کارشناسان حوزه آرد آبان امسال گفته بود که ایران سالانه به ۱۲ میلیون تن گندم برای تأمین آرد نیاز دارد. با وجود این در سال جاری دولت تنها اقدام به خرید ۴ میلیون و ۲۰۰ هزار تن گندم از تولیدکنندگان کرده «و این امر موجب شد تا با ۸ میلیون تن کسری گندم مواجه شویم.»
این فعال صنفی از «سهمیه‌بندی» آرد خبر داده و گفته بود: «تخصیص آرد مورد نیاز بخش صنف و صنعت به صورت سهمیه‌بندی صورت می‌گیرد و برای هر استان یک سهم خاص در نظر گرفته شده است.»
یکی از راه‌های تأمین گندم برای ایران از طریق روسیه است که باید به واسطه دریای کاسپین (خزر، مازندران) و کشتی صورت گیرد. اما اقدام دیرهنگام جمهوری اسلامی برای واردات گندم سبب شد مسیر واردات گندم به ایران که از طریق رود ولگاست، به دلیل سرما یخ بزند و امکان واردات گندم از این مسیر وجود نداشته باشد.
https://kayhan.london/1400/08/10/%d8%a8%d8%ad%d8%b1%d8%a7%d9%86-%d8%af%d8%b1-%da%a9%d9%85%db%8c%d9%86-%d9%86%d8%a7%d9%86%d8%9b-%da%a9%d8%a7%d9%87%d8%b4-%d8%aa%d9%88%d9%84%db%8c%d8%af-%da%af%d9%86%d8%af%d9%85%d8%8c-%d9%81
اکنون با وقوع جنگ روسیه و اوکراین کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند افزایش قیمت مواد غذایی اساسی تا اردیبهشت سال آینده ادامه‌دار باشد. به گفته محمدرضا مرتضوی رئیس کانون انجمن‌های صنایع غذایی ایران «جنگ روسیه و اوکراین عطش خرید در جهان برای ذخیره‌سازی مواد غذایی را بالا» می‌برد؛ به ویژه آنکه «هرگاه کشورهای چین و مصر وارد بازار غله باهدف ذخیره‌سازی می‌شوند قیمت‌های جهانی در فشار خواهد بود».
هرچند حالا چشم امید بسیاری از مقامات و فعالان صنفی به بارندگی بهار امسال و افزایش محصولات کاشت دیم است اما محمدرضا مرتضوی تأکید دارد «حتی اگر دیم ما پربازده باشد باز هم باید حداقل ۱۵ تا ۱۶ میلیون تن کالای اساسی وارد کشور کنیم.»
بجز مشکلاتی که در تأمین گندم وجود دارد، کمبود ذرت و سویا نیز می‌تواند از یکسو دامداران و مرغداران را با مشکلاتی برای تأمین خوراک دام و مرغ روبرو کند و از سوی دیگر می‌تواند در تولید روغن بحران ایجاد کند. همچنین روسیه و اوکراین در شمار بزرگترین صادرکنندگان روغن آفتابگردان و دانه‌های آفتابگردان قرار می‌گیرند که تأمین این دانه روغنی نیز در بخش صنعت روغن ایران مشکل‌آفرین خواهد شد.
امیرهوشنگ بیرشک دبیر انجمن روغن نباتی ایران به خبرگزاری ایسنا گفته که جنگ روسیه با اوکراین «موجب شده تا قیمت جهانی روغن آفتابگردان به شدت بالا رود، حمل و نقل کالا نیز به سختی صورت گیرد و تامین آن هم دشوار شود.»
یکی دیگر از مواردی که در بحران کمبود مواد غذایی در جهان می‌تواند اثرات افزایش قیمت در ایران را نسبت به دیگر کشورها تشدید کند، اقتصاد رانتی و فساد در توزیع ارز ترجیحی است. بر اساس آمارها در ۹ ماهه امسال میزان واردات هفت قلم کالای اساسی با ارز ۴۲۰۰ تومانی، ۲۰ میلیون تن به ارزش ۱۱/۱ میلیارد دلار ثبت شده است که بعد از ذرت، این گروه روغن بوده که حجم بیشتر واردات را به خود اختصاص داده و بیش از ۳/۳ میلیارد دلار بوده است.
واردات دانه‌های روغنی در حالی افزایش داشته که نتوانسته روند تورمی در داخل را در رابطه با روغن مهار کند. قیمت این مواد نیز هم متأثر از افزایش قیمت جهانی و هم متأثر از شیوه رانتی واردات و توزیع با افزایش روبرو بوده است.
در این رابطه پیشتر مسعود میرکاظمی رئیس سازمان برنامه و بودجه با اشاره به وضعیت پرداخت ارز ترجیحی و کم‌اثر بودن آن در قیمت کالاها، گفته بود گزارش‌های رسمی نشان می‌دهد که اقلام مرتبط با ارز ۴۲۰۰ تومانی اغلب با تورم بالایی مواجه بوده‌اند.
بر اساس گزارش مرکز آمار ایران روغن برای چندین ماه در صدر تورم قرار داشته و تا ۱۴۰ درصد هم گران شده است. بطور متوسط طی ماه‌های گذشته گرانی روغن در کانال ۶۸ تا ۱۳۹ درصدی بوده است. برای نمونه هر روغن ۹۰۰ گرمی مایع از متوسط ۸۶۰۰ تومان در بهمن پارسال به متوسط ۱۴ هزار و ۴۰۰ تومان در بهمن سال جاری رسیده و حتی تا بیش از ۲۳ هزار و ۵۰۰ تومان نیز فروش رفته است.
همچنین هر کیلو روغن جامد از ۹۰۰۰ تومان در بهمن سال گذشته به متوسط ۲۱ هزار و ۷۰۰ تومان در بهمن امسال افزایش قیمت دارد. این کالا حتی تا مرز ۳۴ هزار تومان برای هر کیلو در ماه گذشته فروش رفته است. هر کیلو روغن جامد نسبت به دی ماه ۱۲.۴ درصد و در مقایسه با بهمن سال گذشته ۱۳۹.۳ درصد گران شده است.
اینهمه در حالیست که نمایندگان مجلس شورای اسلامی نیز به حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی در بودجه ۱۴۰۱ رأی داده‌اند. حذف ارز ترجیحی و اثرات اقتصادی جنگ روسیه با اوکراین، از جمله سبب گرانی نهاده‌های دامی و دانه‌های روغنی خواهد شد. اثر این روند در سفره مردم افزایش قیمت مواد غذایی مانند روغن، لبنیات، گوشت، مرغ و تخم‌مرغ خواهد بود.
