نزدیک به دو هفته پس از تهاجم روسیه به اوکراین، جنگ پایان نیافته است. بمباران توسط روسیه فاجعه‌ای انسانی برای بخش بزرگی از جمعیت اوکراین رقم زده و بیش از دو میلیون نفر مجبور به فرار از خانه و کاشانه‌ی خود شده‌اند.
در عین حال، به نظر می‌رسد ماشین جنگی پوتین در اوکراین زمینگیر شده. اینترنت پر است از تصاویر و کلیپ‌های ویدئویی از سرنگونی هلیکوپترهای روسی، انفجار تانک‌های روسی در ابری از دود، واژگونی نفربرهای زرهی روسیه در کنار جاده و اسیران جنگی روسی با چهره‌های مضطرب.
«عملیات ویژه» روسیه آنطور که انتظار می‌رفت پیش نمی‌رود. فانتزی پوتین در مورد به انقیاد درآوردن اوکراین و احیای امپراتوری روسیه در حال محو شدن است.
افسانه قدرت نظامی شکست ناپذیر روسیه نیز از بین رفته. ارتش روسیه که پوتین از آن به عنوان پیشرفته و قدرتمند یاد می‌کند، جنبه‌هایی را به نمایش گذاشته که کرملین دوست دارد پنهان کند: بی‌کفایتی، سردرگمی و فقدان تدارکات.
از سوی دیگر، مبارزات تدافعی اوکراین احترام سراسر جهان را برانگیخته و همه دنیا را با کارآیی خود شگفت‌زده کرده است.
چه اتفاقی افتاده است؟!
ولادیسلاو اینوزمتسف اقتصاددان و تحلیلگر روسی که با اتاق‌های فکر در اروپا و ایالات متحده مرتبط است، ادعا می‌کند که پوتین مهمترین نکات استراتژی خود را اشتباه محاسبه کرده است.
او معتقد است پوتین ممکن است فقط در یک نکته حق داشته باشد: یک حمله بی‌دلیل به یک کشور همسایه صلح‌جو منجر به واکنش شدید در داخل روسیه نخواهد شد! البته هزاران روس شجاع پا به خیابان گذاشتند و علیه جنگ تظاهرات کردند، اگر چه می‌دانستند بلافاصله دستگیر خواهند شدند چنانکه هزاران تن بازداشت شدند.
اما در حال حاضر اکثریت مردم ساکت هستند؛ درست همانگونه که پوتین می‌خواهد. تا حدودی به این دلیل که آنها تبلیغات دروغین کرملین را مبنی بر اینکه اوکراین توسط «نازی‌ها» اداره می‌شود باور می‌کنند و بقیه نیز از این بیم دارند که کاربرد یک واژه نامناسب- «حمله علیه اوکراین» بجای «عملیات ویژه » منجر به حبس طولانی شود. سانسور در روسیه و نبود گفتگوی آزاد ارزیابی افکار عمومی را دشوار می‌کند. اینوزمتسف به یک نظرسنجی دولتی اشاره می‌کند که در آن حتا گفته می‌شود حمایت از پوتین اندکی افزایش یافته از ۶۰ به ۷۰ درصد! در مقایسه با شور و شوقی که با الحاق کریمه در سال ۲۰۱۴ به پا شد، هنوز این افزایش کم است. اما با افزایش تعداد سربازان روسی کشته شده و درز حقایق جنگ از روزنه‌های سانسور و بلوک اطلاعاتی کرملین، می‌توان انتظار داشت شکاف‌هایی در نمای ظاهری جامعه و قدرت به وجود بیاید و چه بسا شاهد مقاومت علیه جنگ شویم.
از سوی دیگر، پوتین در مورد نحوه واکنش قدرت‌های غربی به جنگ نیز به شدت اشتباه می‌کرد. او هشدارهای آمریکا و اتحادیه اروپا را جدی نگرفت، احتمالاً به این دلیل که تحریم‌های پیشین (پس از الحاق کریمه) بسیار ضعیف بودند و تأثیر عمده‌ای بر اقتصاد روسیه نداشتند. او امیدوار بود که پیروزی سریع حمله به گرجستان در ۲۰۰۸ تکرار شود؛ همان زمانی که رئیس جمهور وقت فرانسه (نیکولا سارکوزی) به سرعت تسلیم پوتین شد.
ولی اینبار تحریم‌ها بسیار سنگین‌تر است و به صورت یک بهمن فرود آمده. تحریم‌ها به سرعت روسیه را از دنیای خارج منزوی کرده و باعث شدند اقتصاد این کشور برای چندین دهه پس برود و رشد اقتصادی روسیه طی ۲۰ ساله تحت رژیم پوتین تبدیل به پودر شود. رهبر روسیه به اندازه‌ای افکار عمومی جهان را علیه خود برانگیخته که آنچه پیشتر تصورناپذیر بود حالا اتفاق افتاده است: غربی که تشنه انرژی‌های فسیلی روسیه بود در راه توقف کامل واردات نفت و گاز روسیه است.
پوتین از سقوط اتحاد جماهیر شوروی به عنوان «فاجعه ژئوپلیتیک» برای روسیه یاد می‌کرد و اکنون این «فاجعه ژئوپلیتیک» به برکت حمله نظامی او علیه اوکراین گریبان روسیه را نیز گرفته است. قصد پوتین برای کاهش نیروهای ناتو درست برعکس نتیجه داد: ناتو بلافاصله تصمیم گرفت حضور خود را در قالب نیروها و تجهیزات بیشتر در کشورهای مرزی شرقی بالتیک و لهستان به شدت افزایش دهد و حتا کشورهایی مانند فنلاند و سوئد نیز بیش از پیش نزدیکی خود را به ناتو نشان دادند.
اشتباه پوتین درباره محاسبات وی درباره طول کشیدن جنگ حالا دیگر کاملا آشکار شده که غلط بوده است. گمان او این بود که شهرهایی مانند کی‌یف، خارکف و ماریوپل به سرعت تصرف خواهند شد و یک رژیم دست‌نشانده بلافاصله کریمه را به عنوان بخشی از روسیه «به رسمیت می‌شناسد» و اعلام می‌کند که اوکراین هرگز به ناتو نخواهد پیوست. پوتین آنقدر مطمئن بود که این یک جنگ کوتاه، بی‌خونریزی و با پیروزی برق‌آسا خواهد بود که چند روز پس از آغاز حمله از سربازان اوکراینی خواست تا علیه فرماندهان خود شورش کنند و سلاح‌های خود را زمین بگذارند!
همچنین کرملین تصور می‌کرد پس از این حمله برق‌آسا، غرب چاره‌ای جز موافقت با مرزهای جدید روسیه در اروپا نخواهد داشت.
اما پوتین باز هم با خودفریبی تصمیم گرفت و اینبار پایداری و روحیه‌ی اخلاقی و نظامی اوکراینی‌ها او را زمینگیر کرد. اوکراین همان کشور سال ۲۰۱۴ نیست، زمانی که چند واحد با «مردان کوچک سبز» برای تصرف تمام کریمه و دنباس کافی بود. پس از هشت سال جنگ فرسایشی در دونباس، اوکراینی‌ها – چه آنها که زبان مادریشان روسی است و چه آنها که زبان مادریشان اوکراینی است به یک ملت تبدیل شده‌اند و کشوری با یک نیروی نظامی مدرن و جنگجو و سربازانی با انگیزه بسیار بالا دارند. صف داوطلبان برای شرکت در دفاع پایان ندارد و ارتش بسیار بیشتر از آنکه بتواند آنها را سازماندهی کند مراجعه‌کننده دارد.
تسلیحات مدرنی که ایالات متحده و سایر کشورهای ناتو در اختیار اوکراین قرار داده‌اند، به ویژه ربات‌های ضدهوایی قابل حمل استینگر، ربات‌های ضدتانک یاولین و پهپادهای بایراکتار ترکیه، بطور مرگباری علیه هلیکوپترها، تانک‌ها و توپ‌های روسی مؤثر بوده است.
در نتیجه روسیه با وجود برتری عددی و مادی خود هنوز نتوانسته بر حریم هوایی اوکراین تسلط یابد. در شهرها و شهرهای تحت اشغال ارتش روسیه، آنها نه با گل، بلکه با معترضانی که پرچم‌های ملی خود به رنگ آبی وزرد حمل می‌کنند، مواجه می‌شوند.
علاوه بر این، نیروهای متجاوز روسیه متحمل تلفات سنگینی شده‌اند. مسکو پس از شش روز جنگ، ۴۹۸ سرباز کشته شده را پذیرفت، در حالی که کی‌یف اکنون ادعا می‌کند که تعداد کشته‌شدگان روس به ۱۲۰۰۰ نفر می‌رسد. در هر صورت، این تلفات بسیار زیاد است و در کمتر از دو هفته بیشتر از تعداد کشته‌شدگان آمریکایی‌ها در طول ۲۰ سال جنگ در افغانستان است!
گزارش‌های اوکراین مبنی بر از بین بردن بیش از ۱۰۰۰ نفربر زرهی، ۳۰۰ تانک، ۴۸ هواپیما، ۸۰ هلیکوپتر و ۱۲۰ قبضه توپ ارتش روسیه البته توسط منابع مستقل تایید نشده است.
ناظران نظامی همچنین از اینکه بسیاری از مهمات حمل شده روسیه به اوکراین تاریخ مصرف گذشته هستند شگفت‌زده شده‌اند. اغلب آنها مربوط به دوران شوروی است و آنطور که باید کار نمی‌کند.
میخال پیکارسکی محقق امنیتی در دانشگاه شهر وروتسواو لهستان و کارشناس جنگ‌های نامتقارن به روزنامه لهستانی «ویبورژا» می‌گوید که ارتش روسیه نیز یک اشتباه اساسی مرتکب شده است: آنها از ارتباطات رمزگذاری شده استفاده نمی‌کنند، به این معنی که اوکراینی‌ها می‌دانند و می‌شنوند روس‌ها چه برنامه‌ای دارند. شناسایی سیگنال ناتو از طریق هواپیماهای آواکس- ایستگاه‌های راداری پرنده- در حریم هوایی لهستان همچنین اطلاعات ارزشمندی را در مورد آنچه ارتش روسیه انجام می‌دهد در اختیار اوکراینی‌ها قرار می‌دهد.
اکنون مشخص شده است که مسکو برنامه داشت با در دست گرفتن کنترل کی‌یف، سرنگونی دولت منتخب و استفاده از زره‌پوش‌های خود برای استقرار دست‌نشانده‌های روسیه، به سرعت «سر» رهبری اوکراین را قطع کند. بعدا اما تعدادی سناریو جدید به میدان آمد از جمله تجزیه اوکراین با تصرف شرق رودخانه دنیپر و الحاق آن به روسیه و بخش دیگر که خنثی شده در غرب اوکراین با یک رژیم داخلی مانند ویشی در فرانسه در طول جنگ جهانی دوم.
اما مخالفت و مقاومت و پایداری سخت اوکراینی‌ها تا کنون همه این طرح‌ها را بهم ریخته است.
به نظر می‌رسد یگان‌های ارتش روسیه در زمین، شکست پس از شکست متحمل می‌شوند و با وجود اینکه به تدریج در حال افزایش هستند، نتوانسته‌اند برتری کسب کنند. اگر تلاش‌های دیپلماتیک به نبرد پایان ندهد، روسیه یاد می‌گیرد از سلاح‌هایی که در این جنگ نامتقارن دارد استفاده کند: توپ‌های دوربرد، توپخانه موشکی، موشک‌های بالستیک از نوع اسکندر و موشک کروز از نوع کالیبر. ولی با اینگونه سلاح‌ها بر تعداد کشته‌ها و شهرهای آسیب‌دیده و ویران افزوده خواهد شود. اما روسیه می‌تواند به این شیوه قلمروهای بیشتری را تصاحب کند و به نوعی در این جنگ «پیروز» شود.
اما به قیمت تشدید حملات نظامی و پیشبرد یک جنگ خونین‌تر و انقراض کامل و تبدیل اوکراین، که انبار غله اروپا نامیده می‌شود، به یک صحرای بی‌حاصل، آیا پیروزی است؟!
این واقعیت وحشتناک است که در نهایت شروع به نفوذ در محافل حاکم مسکو می‌کند. حتا ولادیمیر سولوویف تبلیغاتچی تلویزیون کرملین اکنون اذعان کرده است که جنگ ممکن است شکست بخورد: «ما نمی‌توانیم این جنگ را با اهدافی که اعلام شده کامل به پایان ببریم، زیرا این امر به بهای سقوط روسیه تمام خواهد شد.» البته فیلم سخنان وی مدت کوتاهی بعد، حذف شد.
سه سلاحی که اوکراین در دفاع از خود در برابر نیروهای روسیه استفاده می‌کند:
(پهپاد) بایراکتار
یک هواپیمای کنترل از راه دور ساخت ترکیه است.
دولت اوکراین ابتدا ۱۸ فروند در سال ۲۰۱۹ خریداری کرد و از سال ۲۰۲۱ نیز در اوکراین تولید شد. پس از شروع جنگ در فوریه ۲۰ پهپاد فعال بایراکتار علیه نیروهای روسیه، از جمله کاروان‌های نظامی در نزدیکی خرسون و ژیتومیر وارد نبرد شدند و چندین نفربر روسی و تاسیسات متحرک دفاع هوایی آنها را منهدم کردند.
کشور مبدا: ترکیه
محدوده: بیش از ۱۵۰ کیلومتر
ارتفاع پرواز: ۵۵۰۰ متر
وقت پرواز: بیش از ۲۴ ساعت
عرض بال: ۱۲ متر
طول: ۶٫۵ متر
بار: سلاح | دو نوع موشک MAM-C کنترل شده با لیزر با برد ۸ کیلومتر و MAM-L با کنترل GPS که می‌تواند ۱۴ کیلومتر را طی کند.
Javelin (ربات زرهی)
FGM-148 Javelin یک سلاح ضد تانک قابل حمل بر شانه از نوع موسوم به «آتش کن- فراموش کن» است که کاربر قبل از شلیک روی هدف قفل می‌کند و با کمک ردیابی مادون قرمز، ربات به صورت خودکار به دنبال هدف می‌گردد. ربات‌های Javelin اوکراین پس از تهاجم روسیه، تعداد زیادی تانک و نفربرهای زرهی روسی را از کار انداختند. در مجموع طی دو هفته دیگر ۱۷۰۰۰ ربات ضد تانک (از جمله Javelin) به اوکراین تحویل داده شده است.
کشور مبدا: ایالات متحده آمریکا
سالی که نخستین بار استفاده شد: ۱۹۹۶
محدوده: ۶۵ متر – ۴ کیلومتر
طول موشک: ۱٫۰۸ متر
وزن موشک: ۱۱٫۸ کیلوگرم
وزن سیستم: ۲۲٫۳ کیلوگرم
فرمان: دوربین مادون قرمز
قابلیت نفوذ: بیش از ۶۰ سانتی‌متر فولاد
استینگر (ربات ضد هوایی قابل حمل)
FIM-92 Stinger نام یک ربات دفاع هوایی قابل حمل با هدف‌یاب مادون قرمز است. از این سلاح برای سرنگونی هلیکوپترها و هواپیماها تا ارتفاع چهار کیلومتر استفاده می‌شود. در طول اشغال افغانستان توسط شوروی از سال ۱۹۷۹ تا ۱۹۸۹، زمانی که سازمان سیا این ربات‌های استینگر را برای مجاهدین افغان، فراهم کرد، باعث یک نوع برتری آنها شد. آنها نقش مهمی در شکست اتحاد جماهیر شوروی در جنگ داشته‌اند. چندین کشور ناتو از فوریه ۲۰۲۲ ربات‌های استینگر را به اوکراین تحویل داده‌اند.
کشور مبدا: ایالات متحده آمریکا
سالی که نخستین بار مورد استفاده قرار گرفت: ۱۹۸۱
محدوده: ۴-۸ کیلومتر
ارتفاع پرواز: ۳٫۵-۳٫۸ کیلومتر
طول موشک: ۱٫۵۲ متر
وزن موشک: ۱۰٫۱ کیلوگرم
وزن کلاهک: ۳ کیلوگرم
وزن با بشکه: ۱۵ کیلوگرم
فرمان: جستجوگر هدف مادون قرمز
*منبع: وبسایت خبرهای روز سوئد
*نویسنده: مایکل وینیارسکی
*ترجمه و تنظیم: فرامرز نوروزی
