منصور کشفی – صنعت عظیم و مترقی نفت ایران شکست‌ها و عقب‌ماندگی‌های زیادی را از ۴۳ سال پیش تا کنون متحمل شده است. ایران تا قبل از وقوع فاجعه ۱۳۵۷ با تولیدی معادل ۵/۸ میلیون بشکه در روز ولی با توان تولید بیشتر معادل ۶/۵ میلیون بشکه در روز و همچنین توان فروش و صدور نفت بیش از ۵/۴ میلیون بشکه در روز را داشت و درواقع دومین صادرکننده نفت و چهارمین تولیدکننده نفت در جهان بود.
ثبات و قدرت سیاسی و اقتصادی کشور ایران کاملاً شناخته شده و مورد قبول دنیا و بدون تردید اعضای سازمان کشورهای صادرکننده نفت یا «اوپک» بود. به ویژه این اقتدار مورد توجه همسایگان ایران در تمام منطقه خلیج فارس قرار داشت. ایران از یک موقعیت عالی رهبری و نفوذ کامل در تصمیم‌گیری امور اوپک بر خوردار بود. هرگز تصمیمی در کنفرانس وزیران اوپک گرفته نمی‌شد مگر با حمایت و پشتیبانی حکومت و دولت ایران.
البته شرکت ملی نفت ایران در به دست آوردن بازارهای نفت بسیار فعال و پیشرو بود که این شامل صدور حجم عظیمی از گاز ایران به اروپا نیز می‌شد. شرکت ملی نفت ایران همچنین در طرح جنجالی تقسیم سود بر حسب ۲۵ – ۷۵ درخاورمیانه در مقابل تقسیم سود بر حسب ۵۰ – ۵۰ با شرکت‌های نفت آمریکایی یا اروپایی پیشرو و پیشقدم بود. ایران در بین اعضای اوپک اولین کشوری بود که وارد بازارهای بین‌المللی از طریق سرمایه‌گذاری از نوع مشارکت در عملیات پالایش و بازاریابی در کره جنوبی، هندوستان، آفریقای جنوبی و سنگال شد. البته شرکت ملی نفت ایران همچنین فعالانه همین نوع قراردادهای مشارکت را در اروپا و آمریکا دنبال می‌کرد.
و اما ورشکستگی بزرگ
امروزه در حال حاضر ۴۳ سال بعد از وقوع فاجعه در کشور ما، صنعت نفت و گاز ایران در مقیاس بسیار وسیع شاهد از دست دادن مدیران با تجربه متخصص و شریف و البته بدون تردید دستخوش نبود سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی نیز شده است.
باید یادآوری شود که اقتصاد ایران به ویژه صنعت نفت و گاز کشور متحمل خسارات و آسیب‌های بسیاری در ظرف ۸ سال اول حکومت جمهوری اسلامی شد یعنی در سال‌های ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۷ در دوران جنگ ایران و عراق که تا کنون هم صنعت نفت کشور از خسارات و آسیب‌های واردشده در آن جنگ رهایی پیدا نکرده است. البته این موضوع برای رژیم اشغالگر ایران بدون اهمیت است. اضافه بر این، تعدادی از میدان‌های نفت کشور زیان‌های غیرقابل برگشت به علت عدم توجه به توان تولید آنها و تولید بی‌رویه نفت از آنها متحمل شده‌اند. مطمئناً در دسترس نبودن تکنولوژی جدید برای بالابردن توان تولید میدان‌های نفت کشور به این خسارات غیرقابل برگشت افزوده است.
باید اشاره شود که جامعه صنعت نفت دنیا از نظر تکنیکی بر این باور است که رشد صنعت نفت ایران به مرز نهایی خود رسیده و تولید نفت در کشور در حال نزول است. به نظر می‌رسد که میزان کاهش در صدور نفت ایران در سال‌های اخیر به دلیل نبود تکنولوژی و کم شدن توان تولید میدان‌های عطیم ولی قدیمی نفت ایران از جمله میدان نفت گچساران، آغاجاری، مارون، اهواز و پارس است که مجموعاً حدود ۷۰ درصد یا حدود دو سوم از ظرفیت تولید نفت کشور را تشکیل می‌دهند. به هر حال مهمترین مشکل که همان بی‌توجهی و کوتاهی و ناتوانی در تعمیرات و حفاظت فنی از میدان‌های نفت قدیمی است، سبب شده که ظرفیت تولید سالانه نفت ایران کاهش پیدا کند. به اضافه اینکه شرکت ملی نفت ایران مجبور شده تعدادی از چاه‌های نفت را تعطیل کند و میزان تولید را در بعضی چاه‌های دیگر کاهش دهد.
البته افزایش مصرف نفت و گاز در داخل کشور به سبب رشد جمعیت دلیل دیگری برای کاهش میزان صدور نفت می‌تواند باشد. بدین ترتیب در ظرف چند سال آینده، کشور ایران به نقطه حساس و سرنوشت‌سازی در تاریخ صنعت نفت خود می‌رسد، یعنی میزان مصرف داخلی از صدور نفت پیشی خواهد گرفت. بنابراین بطور کلی سرمایه‌گذاری در صنعت نفت ایران یک امر بسیار ضروریست وگرنه نتیجه‌ی نزول مستمر صنعت نفت ایران با این رژیم غارتگر این خواهد بود که کشور برای سال‌های طولانی نخواهد توانست به صورت یک منبع معتبر نفت و گاز در دنیای عرضه‌ی انرژی حضور داشته باشد.
از این نکات گذشته، ۲۹ اسفند ۱۳۲۹ روز اعلام ملی شدن صنعت نفت ایران بود. در ۷۱ سال پیش عمر شرکت نفت انگلیس و ایران به رهبری پادشاه فقید و همکاری ملت ایران به پایان رسید و با افتخار تمام شرکت ملی نفت ایران تأسیس شد.
من در اینجا سالگرد ملی شدن صنعت نفت و رسیدن نوروز باستانی و آغاز سال نو آریایی را که یادگار اجداد و نیاکان ما و نشانه‌ی همبستگی و هویت ملّی ماست به تمام مبارزان آزادی ایران، به جوانان و دانشجویان سلحشور، به زنان مبارز و خستگی‌ناپذیر، به کارگران زحمتکش و وطن‌پرست، به تمام ملت بزرگ ایران شادباش می‌گویم. همچنین به روان بزرگ جانباختگانی درود می‌فرستم که در تمام سال‌های گذشته برای نجات ایران از شرّ جمهوری اسلامی مبارزه کردند و به دست اشغالگران میهن به خاک و خون کشیده شده و یا اعدام و تیرباران شدند و در راه آزادی ایران جان نهادند. سال گذشته سال مبارزه بود، مبارزه همه‌جانبه به معنی واقعی علیه اشغالگران سرزمین مشترک ما. در همه جای ایران شور و هیجان بود، ملت ایران در بُعد تازه و در معنای مشخص بپا خاسته و رو در روی رژیم اشغالگر اسلامی ایستاده است؛ تلاش برای آزادی ایران رنگ دیگری گرفته و کوشش برای نجات کشور همه‌گیر شده؛ ملت ایران بیش از همیشه در مبارزه با این اشغالگران با هم متحد شده و به رهبر این جنبش آزادیخواهی، شاهزاده رضا پهلوی نزدیکتر گردیده است.
فراموش نکنیم روزی نو، طرحی نو، فصلی نو، و ایرانی نو در پیش است؛ ایرانی آزاد و شکوفا در افق نمایان است. این عبارات پیام شاهزاده رضا پهلوی به ملت ایران است. بله، بار دیگر، ایران نوین در افق دیده می‌شود. شاهزاده رضا پهلوی در سال گذشته نیز مشعل آزادی ایران را در دست داشت و در چندین سخنرانی و گفتگو در دانشگاه‌های مختلف و مراکز گوناگون و در ملاقات با شخصیت‌های سیاسی درباره آرزوهای و اهداف مردم و نسل‌های جوان ایران گفت. وی در پیام‌ها و بیانیه‌های خود نیز همواره بر این افق تأکید کرده است از جمله در اطلاعیه بسیار مهمی که در مخالفت با حضور ولادیمیر پوتین رئیس جمهور توسعه‌طلب و جنگ‌افروز روسیه در کنفرانس به اصطلاح سران کشورهای حاشیه دریای مازندران منتشر شد. شاهزاده رضاپهلوی به جامعه جهانی و دولت‌های حاشیه دریای مازندران اعلام کرد که دولت ملی آینده ایران برخاسته از اراده دمکراتیک ملت ایران، هیچ قرارداد یا معاهده‌ای که منافع ملی ایران را در هر زمینه‌ای نادیده گرفته و یا زیر پا گذشته باشد قابل قبول نمی‌داند و تماماً بی‌اعتبار تلقی می‌شوند.
شاهزاده رضا پهلوی همواره توضیع داده است که تأسیس دمکراسی و جدایی حکومت از دین آرزوی اکثریت مردم ایران است. مردم ایران به کمک معنوی دنیا احتیاج دارند و ملت ایران را باید این نبرد بزرگ حمایت کرد.
سال گذشته سالی بود که جنبش ملت ایران توجه جهانیان را به خود جلب کرد و ملت ایران و رهبری که نام وی و خانواده ایرانسازش را در اعتراضات فریاد می‌زنند، بیش از پیش بهم نزدیک شدند. به امید اهورای بزرگ ایرانزمین امسال سال آزادی ایران خواهد بود. با یاری یزدان پاک و به همت والای ملت ایران و تلاش‌های شاهزاده رضا پهلوی، باز هم نور بر تاریکی غلبه پیدا خواهد کرد وایران ما از حکومت اشغالگران آزاد خواهد شد. تنها در آنزمان است که می‌توان منابع ملی کشور مانند نفت و گاز را در کنار عرصه‌های دیگر مانند محیط زیست، گردشگری، فرهنگ و هنر، ورزش و… چنان سر و سامان داد که ایران آینده دوباره و بیش از گذشته در عرصه جهانی و نظم آن حرفی برای گفتن داشته باشد و اعتبار خود را در منطقه و جهان باز یابد.
*دکتر منصور کشفی استاد دانشگاه در دالاس ایالت تگزاس و مدیر شرکت مشاوره Kashex International Petroleum Consulting، زمین‌شناس ارشد شرکت ملی نفت ایران پیش از استقرار جمهوری اسلامی در ایران و رییس و استاد پیشین بخش زمین‌شناسی دانشگاه پهلوی شیراز است. او در امر اکتشاف نفت، به ویژه در ایران، بیش از ۵۰ سال تجربه دارد. انتشار سه کتاب علمی در زمینه صنعت نفت و رفتار بازار آن در جهان و مقاله‌های بی‌شماری در مجله‌های معتبر علمی از جمله کارهای آکادمیک اوست. علاوه بر این، دکتر کشفی مسئول گروه انرژی‌های فسیلی در پژوهشگاه ققنوس نخستین اندیشکده ایرانی در آمریکاست.
