جلوگیری کردن از مرگ ناگهانی در ورزش در سال‌های اخیر اهمیت بسیار پیدا کرده است. کاردیولوژیست‌ها افرادی هستند که در این تحقیقات بیش از بقیه فعال هستند. اخبار زیادی در مورد ورزشکارانی که هنگام ورزش جان خود را از دست داده‌اند، در وبسایت‌های خبری و شبکه‌های اجتماعی وجود دارد. در نتیجه بسیاری از متخصصان در مورد راه‌های مختلف این مرگ ناگهانی در ورزش و جلوگیری از آن گفتگو و پژوهش می‌کنند. اما آیا این اتفاق ممکن است؟ آیا راهی وجود دارد که بتوانیم از این مرگ ناگهانی و وحشتناک جلوگیری کنیم؟
مرگ ناگهانی هر موقع که اتفاق بیافتد، زمانی است که قلب سالم یک فرد ناگهان حین ورزش یا یک بازی ورزشی از تپش باز می‌ایستد. این مسئله زمانی اتفاق می‌افتد که ظاهرا هیچ بیماری در شخص وجود ندارد. البته زمانی که پزشکان مسئله را موشکافی می‌کنند، متوجه می‌شوند که در پیش‌زمینه‌های بدن فرد مشکلاتی وجود داشته است.
زمانی که ظاهر ورزشکارانی را که ناگهان جان سپرده‌اند مشاهده می‌کنیم، ظاهرا تفاوت خاصی بین آنها دیده نمی‌شود. اگرچه بعضی از آنها ورزش‌های بسیار شدید انجام می‌دهند و تعداد مرگ و میرها نیز در آنها افزایش پیدا می‌کند ولی ممکن است از هر ۱۰۰ هزار نفر یک نفر از آنها دچار مرگ ناگهانی شود. گزارش‌ها نشان می‌دهد که اکثر این مرگ‌ها در فصل بهار و هنگام عصر اتفاق می‌افتد. دقیقاً زمانی که رقابت‌کنندگان در حال تلاش‌های زیاد ورزشی هستند. زمانی که یک ورزشکار هنگام انجام یک ورزش بدون دلیل ظاهری خاصی، جان خود را از دست می‌دهد، در بیش از ۹۰ درصد مواقع یک علت زمینه‌ای قلبی و عروقی وجود دارد که به شدت به سن آنها وابسته است. معمولاً این خطر افراد زیر ۳۵ سال را تهدید نمی‌کند اما در افرادی که سن بالاتر دارند، احتمالا از هر ۱۸ هزار نفر یک نفر از آنان مرگ ناگهانی حین ورزش داشته باشد.
علل مرگ ناگهانی در ورزش
نامنظم بودن تپش قلب
مرگ ناگهانی در ورزش یا در خارج از آن، ممکن است به دلیل نامنظم بودن تپش قلب اتفاق بیفتد. در این وضعیت قسمت پایین قلب ضربان نا‌متناسب دارد و خود قلب هم نمی‌تواند به اندازه کافی خون را به بافت‌ها برساند در نتیجه رگ‌های فرد دچار لختگی خون می‌شود. لخته‌های خون از سلول‌های خونی، پلاکت‌ها، بافت‌های الیافی و کلسترول تشکیل شده. متخصصان بر این عقیده هستند زمانی که ورزش می‌کنید پلاک‌های موجود در رگ شکسته می‌شوند و مسیر جریان خون را ناگهان مسدود می‌کنند. زمانی که این اتفاق در رگ‌های اصلی پیش می‌آید که قلب از آنها تغذیه می‌کند، بطور ناگهانی رساندن اکسیژن به قلب متوقف می‌شود و مرگ رخ می‌دهد.
مشکلات ژنتیک
در بعضی از موارد هم علل ژنتیک وجود دارد که نمی‌توان جلوی آنها را گرفت. اگرچه بعضی از آنها را می‌توان توسط الکتروکاردیوگرام تشخیص داد.
دو مورد از مشکلات ژنتیک شامل موارد زیر است:
بیماری ماهیچه قلب: سلول‌های قلب در چنین شرایطی از بین می‌روند و از ماهیچه به چربی منتقل می‌گردند. در این مسیر طولانی قسمت‌های عروقی عملکرد مناسبی ندارند و هنگام تلاش شدید، آسیب می‌بیند.
هایپرتروفی: در این بیماران دیواره قلب با افزایش اندازه مواجه می‌شود و در نتیجه خون‌رسانی سخت می‌گردد و خون نمی‌تواند در کل بدن توزیع شود. زمانی که قلب نتواند خون‌رسانی خوبی داشته باشد، مرگ ناگهانی اتفاق می‌افتد.
دیگر علت‌های مرگ ناگهانی
میوکاردیت، دیسپلازی آریتموژنیک بطن راست، پارگی آنوریسم آئورت (بخصوص در موارد سندرم مارفان)، سارکوییدوز، کم‌خونی داسی شکل، تنگی دریچه آئورت از علل دیگر مرگ ناگهانی هستند.
اگر ورزشکاران بیماری زمینه‌ای نداشته باشند، علت مرگ ناگهانی می‌تواند اصابت ضربات محکم به قفسه سینه در حین ورزش‌هایی چون فوتبال، هاکی روی یخ و رشته‌های مشابه باشد که منجر به آریتمی و مرگ می‌شود.
چگونه از مرگ ناگهانی حین ورزش جلوگیری کنیم؟
شناختن علل و راه‌های رخ دادن این نوع مرگ تاثیر زیادی روی دیدگاه ما دارد. اولین مرحله این است که همیشه آزمایش‌های پزشکی را انجام دهیم. پس تمامی ورزشکاران قبل از ورود به ورزش حرفه‌ای یا نیمه‌حرفه‌ای حتما باید به پزشکان ورزشی و متخصصان قلب و عروق مراجعه کرده و تحت معاینه قلبی قرار گیرند. اما با توجه به اینکه معاینه قلبی بسیاری از این بیماری‌ها معمولا طبیعی و عادی است، بررسی کامل قلبی شامل نوار قلب، اکوی قلب و تست ورزش باید به صورت روتین از کلیه ورزشکاران به عمل آید و این غربالگری برای افرادی که به فعالیت ورزشی ادامه می‌دهند، بطور سالانه ادامه پیدا کند. بسیاری از کشورها برای انجام ورزش‌های تخصصی نیاز به آزمایشگاه پزشکی دارند.
پیشنهاداتی برای کاهش خطر مرگ حین ورزش
پیشنهاداتی که می‌توان به خانم‌ها و آقایان ورزشکار داد تا این خطرات را کاهش دهند، شامل موارد زیر است:
کنترل چاقی، تنظیم فشارخون و تنظیم قند خون، کاهش کلسترول بد، پیروی از یک رژیم غذایی سالم، دوری از الکل و تنباکو و دخانیات.
پیشگیری در سطح اجتماعی
داشتن امکانات ورزشی و همچنین پزشکی برای افراد ضروری است و ورزشکاران بسیار کارکشته باید بدانند که در چنین مواقعی چگونه به خودشان و اطرافیان کمک کنند. حتماً باید در استادیوم‌های ورزشی یک پزشک در این زمینه برای انجام کارهای اورژانس و فوری وجود داشته باشد.
زمانی که به آمارهای موجود نگاه می‌کنیم، متوجه این موضوع می‌شویم که مرگ ناگهانی در ورزش در موارد کمی اتفاق می‌افتد اما باز هم امکان آن وجود دارد.
بطور کلی احتمال رویداد آن برای سنین متوسط کم است اما برای افراد بالای ۵۰ سال که ورزش‌های شدید انجام می‌دهند، احتمال بیشتری وجود دارد. به همین دلیل گروه سنی در این زمینه بسیار حائز اهمیت است. این افراد باید معاینات منظم داشته باشند و وضعیت قلبی و عروقی آنها مورد بررسی قرار بگیرد.
