در شرایطی که کمبود و قیمت عجیب و غریب داروها، بسیاری از مردم را مضطرب کرده، قاچاق معکوس دارو موجب شده تا هم مشکلات تولید داروی داخلی بیشتر شود هم زمزمه حذف ارز دارو بر نگرانی‌ها بیافزاید.
موضوع نایاب و کمیاب شدن دارو در کشور اگرچه همیشه وجود داشته اما در سال‌های اخیر شتاب بیشتری به خود گرفته است. این معضل حتی شامل داروهایی که تولید داخل هستند نیز می‌شود و بسیاری از صاحب نظران یکی از دلایل این امر را قاچاق معکوس دارو می‌دانند.
مصطفی قانعی دبیر ستاد توسعه زیست فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، چندی پیش با اشاره به اینکه کاهش قاچاق معکوس دارو یکی از موارد تفاهم‌نامه همکاری مشترک با معاونت صنایع عمومی وزارت صمت است، گفته بود: «قاچاق معکوس دارو حدود ۴۰۰ تا ۷۰۰ میلیون دلار است که در راستای این تفاهم‌نامه می‌خواهیم این رقم را به ۴۰۰ میلیون دلار کاهش دهیم.»
میلاد صدرخانلو، رییس مرکز توسعه تجارت فناوری پارک فناوری پردیس اما همچنان یکی از مشکلات اصلی شرکت‌های فناور فعال در حوزه دارویی را قاچاق داروهای تولیدی به کشورهای همسایه می‌داند و می‌گوید که خروج غیررسمی محصولات این شرکت‌ها یا به اصطلاح «قاچاق معکوس محصولات داخلی»، ارزآوری برای کشور را تحت تاثیر قرار داده است.
به گفته این مسئول، در حال حاضر حدود ۱۴ شرکت فناور حوزه پزشکی در پارک فناوری پردیس برای تامین نیازهای دارویی کشور فعالیت می‌کنند و قابلیت صادرات هم دارند اما معضل قاچاق معکوس دارو این فرصت را از آن‌ها گرفته است. چرا که وقتی داروی داخلی با ارز دولتی تولید می‌شود؛ با قیمت تمام شده کمتری هم به صورت قاچاق، به دست کشور همسایه می‌رسد.
به این ترتیب داروهای تولیدی شرکت‌هایی که تحت عنوان «دانش بنیان» با حمایت‌های ارزی تولید می‌شوند و ظاهرا ارزان‌ترند بجای اینکه تامین کننده دارو در داخل به واسطه مافیای دارو از چرخه صادرات رسمی خارج می‌شوند.
صدرخانلو درباره کاهش استقبال کشورهای همسایه از خرید قانونی داروی تولید ایران معتقد است: «چون قیمت‌ها قاچاقی است و ارزان‌تر به دست آن‌ها می‌رسد، همسایگان از شرکت‌های تولیدکننده اصلی خریداری نمی‌کنند. این مساله کاهش شدید سودآوری شرکت‌های دارویی پارک فناوری را به دنبال داشته و البته این معضل، تامین ارزآوری برای کشور را نیز تحت تاثیر قرار داده است.»
رییس مرکز توسعه تجارت فناوری پارک فناوری پردیس، همچنین گفته است که این روند برای کشورهای همسایه نیز بی‌دردسر نیست. به این دلیل که قاچاقچیان ممکن است محصول مورد نیاز را در فهرست خود نداشته باشند و وقتی قراردادی برای صادرات رسمی دارو توسط شرکت تولیدکننده ایرانی و کشور مقصد وجود ندارد، کشور مقصد نیز برای تامین دارو با مشکل روبه رو می‌شود.
صدرخانلو نهادهای بالادستی را مسئول جلوگیری از قاچاق دارو می‌داند و معتقد است شرکت‌های فعال داخلی ضمن اینکه از توانایی تامین بازار داخل برخوردارند، می‌توانند به بازار خارج هم ورود کنند و برای کشور ارزآوری مناسب داشته باشند.
فرامرز اختراعی رئیس هیئت مدیره سندیکای تولیدکنندگان مواد دارویی، از جمله کسانی است که اساسا موضوع قاچاق دارو به کشورهای همسایه را رد می‌کند. او می‌گوید: «من بارها گفتم قاچاق معکوس اصلا امکانش وجود ندارد به خاطر اینکه کشورهای همسایه ما هم صاحب رگولاتوری هستند و داروهای‌شان قانونمند است. دارو نمی‌تواند بدون شناسنامه از کشوری به کشور دیگر برود مگر توسط مرزنشین‌ها که برای مصارف شخصی خودشان که آن هم مقادیرش خیلی کم است.»
به اعتقاد او قاچاق معکوس دارو بهانه‌ای برای تسریع آزادسازی نرخ دارو است. درواقع بهانه بدی است که اثرات نامطلوبش را مردم خواهند دید.
رئیس هیئت مدیره سندیکای تولیدکنندگان مواد دارویی با اشاره به تخصیص یک میلیارد دلار بانک مرکزی به سازمان غذا و دارو، تاکید دارد: «اگر برنامه ریزی سازمان غذا و دارو مناسب باشد و رفتار منطقی و شفافی داشته باشد مشکلات حل می‌شود.»
