گزارش‌ها حاکیست شالیزارهای آستانه اشرفیه گیلان به بمب نمک‌زا تبدیل شده‌اند تا حدی که مردم محلی می‌گویند، «اینجا هیروشیماست»!
گزارش‌های میدانی از شالیزارهای آستانه اشرفیه در استان گیلان حاکیست بیش از ۴۲ هکتار از شالیزارها پوشیده از شن و ماسه شده‌اند و گویا در شالیزار بمب منفجر شده است.
بر مبنای این گزارش‌ها، حدود ۱۰ سال پیش عده‌ای چند هکتار شالیزار در روستاهایی از جمله کیسم، گاچرا و چهاردِه را برای برداشت شن و ماسه خریداری کرده‌اند و اکنون با توسعه کارشان باعث شده‌اند تا خاک مرغوب و بارور این مناطق گیلان، پوشیده از شن و ماسه شود.
با نابودی هر تکه از شالیزار، زمین شالیزارهای دیگر از رمق افتاده و شالیزارهایی که قبلا برنج می‌دادند، محصول‌شان به نصف خود رسیده و بجای برداشت برنج، شن و ماسه می‌دهند! از این رو، کشاورزان این خطه به مشاغل دیگری مانند مسافرکشی روی آورده‌اند و بسیاری نیز از «کمیته امداد» کمک‌خرج ناچیزی دریافت می‌کنند.
یک کشاورز سابق در اینباره به روزنامه محیط زیستی «پیام ما» گفته است، «زمین ما در منطقه نمونه بود. هر سال حجم بالایی از برنج برداشت می‌کردیم. این از خدا بی‌خبرها آمدند و زمین را نابود کردند. وقتی در منطقه‌ای هشت تا ده متر زمین را بکنند، کار برای بقیه سخت می‌شود. این چاله‌ها آب را به سمت خود می‌کشند و دیگر آب در زمین‌های مجاور نمی‌ماند. برنج به آب زنده است. بعد هم با نابودی زمین‌های مجاور برای خرید آنها آمدند و کم‌کم حجم شالیزارهای منطقه کم شد.»
به گفته‌ی او، «این زمین‌ها صد سال دیگر هم به درد کشاورزی نمی‌خورند. مواد آلی‌اش نابود شده. از رمق افتاده. شاید اگر برای این ۴۲ هکتار، ۸۲ هکتار خاک مرغوب بیاوریم بتوان چیز کمی در آن به عمل آورد اما این هم نشدنی است.»
مردم محلی می‌گویند، شکایت‌شان به اداره آب و جهاد کشاورزی و محیط زیست به نتیجه نرسیده و همچنان در انتظار تصمیم‌گیری در این ارتباط هستند. بسیاری از کشاورزان نیز مجبور به فروش زمین‌هایشان شده‌اند.
یکی از کشاورزان می‌گوید، «روستای ما ۲۵۰ خانوار دارد. بیش از ۵۰ خانوار این مشکل را دارند اما حتی پول شکایت هم نداشته‌اند. چند نفری هستیم که شکایت کرده‌ایم چون همه درآمد ما از زمین نیست. اما بسیاری از مردم روستا همه زندگی‌شان همین زمینی بوده که دیگر نیست.»
حیدری می‌گوید با وجود همه این شکایت‌ها اما تا کنون هیچ خسارتی پرداخت نشده و البته تخریب‌ها هم ادامه دارد.
حمید درودیان فعال محیط زیست می‌گوید، این ویرانی در گام نخست می‌تواند امنیت غذایی را تحت تاثیر قرار دهد چرا که برنج قوت غالب بخش عمده‌ای از مردم کشور است.
به گفته او، «وقتی خاک مرغوب این زمین‌ها برداشته می‌شود، دیگر نمی‌شود در آن کشاورزی کرد و در نتیجه تغییر کاربری شالیزار به زمین‌هایی برای ساخت و ساز هم آسان می‌شود.»
آنطور که این فعال محیط زیست توضیح داده، سود اقتصادی برداشت شن و ماسه بسیار زیادتر از برنج است و همین انگیزه‌ی فروش زمین‌های کشاورزی به خریداران شده است.
درودیان می‌گوید سود کلان حاصل از این کار معلول فساد است: «رانت و فساد باعث شده افرادی وارد این کار شوند، مجوز بگیرند و یا بدون مجوز مشغول کار شوند. پول سرشاری که به دست می‌آورند منشأ فساد خواهد بود. وقتی افراد از این راه کسب درآمد می‌کنند به فکر گسترش این کار خواهند افتاد و در نتیجه شالیزارهای بیشتری درگیر این خطر می‌شوند.»
مردم محلی می‌گویند، زمین‌هایی که تا چشم کار می‌کرد، شالیزار بود، حالا خشک و بایر است وزیبایی‌های بصری نیز از بین می‌رود.
رضا زمانی مدیرکل حفاظت محیط زیست گیلان در این رابطه گفته است در حوزه کاری آنها نیست و وزارت صنعت، معدن، تجارت، وزارت جهاد کشاورزی و امور اراضی باید به این زمینه وارد شود اما آنها از مشکلات روستاهای کیسم بالا، چهارده و … باخبرند و در سال‌های گذشته هم بارها با این پرونده روبرو شده‌اند. وی گفته است «با توجه به تخلفات مستمر محیط زیستی یکی از واحدهای مستقر در شهرستان آستانه‌اشرفیه و با توجه به مصوبات شورای حفظ بیت‌المال شهرستان، طی دو سال گذشته مجوز برداشت شن و ماسه برای این واحد از طرف محیط زیست صادر نشده است. اما این واحد اقدام به برداشت بدون مجوز مصالح از اراضی حاشیه شرکت کرده که اداره محیط زیست شهرستان اقدام به تشکیل پرونده در این ارتباط در سنوات گذشته کرده.»
او می‌گوید با توجه به اینکه این برداشت‌های غیرمجاز خارج از رودخانه و در اراضی کشاورزی یا حریم بستر رودخانه رخ داده بود و طبق ادعای مسئولان واحد از اراضی مورد تملک شرکت بوده ابعاد پیگیری حقوقی تخلفات به سایر دستگاه‌ها از جمله جهادکشاورزی و امور آب مرتبط شده که البته از سوی آن دستگاه‌ها هم در حال رسیدگی است. وی افزوده «هر نوع برداشت مصالح شن و ماسه رودخانه‌ای و برداشت خاک از شالیزارها مستلزم اخذ مجوز از ادارات ذیربط است و سیاست ادارات محیط زیست در استان هم کاهش صدور مجوزهای برداشت مصالح از رودخانه و نیز اراضی بوده. چرا که نگاه ما به رودخانه‌ها و اراضی کشاورزی نباید نگاه معدنی باشد.»
زمانی تاکید می‌کند که یکی دیگر از معضلات برداشت غیرمجاز رودخانه‌ای، برداشت‌های دستی است و در برخی شهرستان‌های استان گیلان، ساکنان حاشیه رودخانه‌ها با استفاده از ادواتی مانند تراکتور و بیل دستی به برداشت غیرمجاز رودخانه‌ای اقدام می‌کنند. او با اشاره به این موضوع می‌گوید: «این پدیده صرفا محیط زیستی نیست، بلکه ابعاد اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی دارد و یگان حفاظت محیط زیست با چنین مواردی برخورد می‌کند که البته از جمله وظایف سایر دستگاه‌ها از جمله امور آب به عنوان متولی رودخانه‌ها نیز رسیدگی به این امر است.»
به گفته او، هرساله صدور مجوزهای شن و ماسه رودخانه‌ای از تاریخ ۱۵ اسفند‌ماه تا تاریخ ۱۵ اردیبهشت به‌دلیل تخم‌ریزی ماهیان ممنوع است و از سویی مرجع صدور هرگونه عملیات برداشت مصالح چه در رودخانه یا اراضی و یا معادن کوهی سازمان صنعت، معدن و تجارت است.
