وزارت بهداشت در حالی می‌گوید توان تولید سالانه ۶۰۰ میلیون دوز واکسن را دارد که دست‌کم ۱۸میلیون دوز واکسن داخلی روی دست تولیدکنندگان مانده و تاریخ مصرف آنها در حال رسیدن به پایان است.
روزنامه «شرق» گزارشی در رابطه با سرنوشت ۷ واکسن تولید نهادهای مختلف تهیه کرده و نوشته که «سرنوشت همه این واکسن‌ها با مجموع بیش از ده‌ها میلیون دوز نگهداری در انبار و رسوب کردن بوده است.»
بر این اساس، سیناژن شش میلیون، پاستور سه میلیون، رازی چهار میلیون، نورا ۲.۵ میلیون و اکتوورکو (واکسن تحت لیسانس روسیه) سه میلیون روی دست تولیدکنندگان مانده و در انبارها خاک می‌خورد و همزمان تاریخ مصرف آنها به پایان می‌رسد.
با مجوز شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی، به ۷ پروژه واکسن کرونا ارز دولتی ۴۲۰۰ تومانی پرداخت شد. به هر کدام از واکسن‌های برکت، پاستور، رازی، فخرا، اکتوور و سیناژن ۴۰ تا ۱۰ میلیون دلار ارز ترجیحی اختصاص داده شد و آبان‌ماه ۱۴۰۰ نیز اعلام شد که ۱۳۰ میلیون یوروی دیگر به برکت و سینوفارم جهت تولید واکسن مقابله با اومیکرون واریز می‌شود.
در این بین، هیچ نهاد مسئولی نیز به پرونده فساد اقتصادی دستگاه‌های واکسن‌ساز و سرنوشت دلارهای خرج‌شده توجهی ندارد. اکنون بطور رسمی، ارزهای ۴۲۰۰ تومانی از جیب مردم به جیب این رانتخواران ریخته شده و واکسن‌هایشان نیز در انبارها درحال خراب شدن است! از همان آغاز مردم نیز تمایل و اعتمادی به تزریق واکسن‌های داخلی نداشتند.
با اینهمه باز هم وزارت بهداشت در همین فروردین‌ماهی که گذشت از خریداری ۵۰ میلیون دوز واکسن «برکت» تولید «ستاد اجرایی فرمان امام» خبر داده و گفته که واکسن‌های برکت، نورا، رازی، فخرا، پاستوکووک و اسپایکوژن در سبد خریداری شده توسط وزارت بهداشت قرار دارند! در عمل واکسن‌های بادکرده داخلی را که میلیاردها تومان از بودجه و صندوق توسعه ملی دریافت کرده‌اند، حالا وزارت بهداشت از آنها می‌‌‌خرد تا خودش انبار کند و دور بریزد!
بر مبنای این گزارش، دو تولیدکننده واکسن فخرا و اسوه هم اطلاعاتی درباره واکسن‌های خود در انبارهایشان نداده‌اند، اما همگی این هفت تولیدکننده واکسن حالا شاکی هستند و به تازگی در نشست کمیته دارو و غذای کمیسیون بهداشت مجلس شورای اسلامی نیز حاضر شده و زبان انتقاد از دولت باز کرده‌اند.
تولیدکنندگان این واکسن می‌گویند نه بازار داخلی متقاضی مصرف واکسن‌هایشان است و نه بازار صادراتی برای آنها وجود دارد. این هفت تولیدکننده می‌گویند اگر دولت واکسن‌شان را نخرد، نقره‌داغ و زمین‌گیر می‌شوند و دولت باید از آنها حمایت کند!
از سوی دیگر، وزارت بهداشت که ۵۰ میلیون دوز واکسن را در فروردین خریده به عنوان ذخیره اعلام کرده و می‌گوید نیازی به واکسن ندارد و برای دوزهای بعدی نیز اساسا واکسن وارداتی در برنامه خود ندارد!
تولیدکنندگان با بودجه‌های میلیون دلاری می‌گویند، دولت به آنها وعده خریداری داده، آنهم در حالی که به خاطر استفاده از این واکسن‌ها «۷ ماه» واکسیناسیون عمومی به تأخیر افتاده است!
با چنین وضعیتی، در حالی که دولت قبلا وعده «سوپرمارکت» شدن ایران را داده بود، حالا خودش هم حاضر نیست از این «سوپرمارکت» واکسن بخرد.
حسین صفوی، رئیس هیئت امنای صرفه‌جویی ارزی وزارت بهداشت در این میان، پیشتر گفته بود، «تا کنون بیش از ۱۹۹ میلیون دوز واکسن را تحویل وزارت بهداشت داده‌ایم و ۱۷۸ میلیون دوز به صورت خرید و مابقی یعنی ۴۷ میلیون و ۷۱۰ دوز تولید داخل بوده و همچنان منتظر تحویل شش تا هفت میلیون دوز هستیم.»
او گفته است، مجموع رقم قرارداد با تولیدکنندگان داخلی ۸ هزار و ۶۵۶ میلیارد تومان بوده و میزان بدهی وزارت بهداشت به آنها ۵ هزار‌و ٣٠٠ میلیارد تومان است که اخیرا در مکاتبه‌ای با سازمان برنامه و بودجه، برنامه‌ریزی شده تا بدهی‌ها پرداخت شود؛ زیرا اصولا دولت با کمبود نقدینگی مواجه است.
طبق گزارش‌های پیشین نهادهای مسئول، واکسیناسیون عمومی در ایران با بیش از ۱۳۳میلیون دوز واکسن سینوفارم با سهم ۸۲/۳ درصدی انجام شده است. پس از آن واکسن آسترازنکا با ۲۳ میلیون دوز بوده که ۱۴/۳ درصد واکسیناسیون را در بر می‌گیرد. اسپوتنیک ۴ میلیون دوز و بهارات یک میلیون دوز سهم دارند که ۲ و یک درصد کل واکسیناسیون را تأمین کرده‌اند.
با وجود این، روح‌الله لطیفی سخنگوی گمرک، به «شرق» می‌گوید: تقریبا حدود ۱۶۱ میلیون دز واکسن خارجی به ایران وارد شده که بخشی از این واکسن‌ها خریداری‌شده و بخشی اهدایی هستند، اما با توجه به اینکه خریداری واکسن خارجی از بهمن سال گذشته متوقف شده است، محموله‌هایی که اخیرا ترخیص شده‌اند، اهدایی بوده‌اند.
ایسنا نیز به نقل از گمرک فرودگاه تهران نوشته است تا هفته پیش بیشتر از ۱۶۱/۹ میلیون دوز واکسن وارد ایران شده است.
این در حالیست که رئیس هیئت امنای ارزی وزارت بهداشت در مجلس شورای اسلامی گزارش داده بالغ بر ۱۹۹ میلیون دوز واکسن به وزارت بهداشت تحویل داده‌اند که ۱۷۸ میلیون دز به صورت خرید و وارداتی بوده و بیشتر از ۴۷ میلیون دز نیز تولید داخلی است!
هاله حامدی‌فر مدیرعامل شرکت سیناژن که ادعای تولید واکسن کرونا در بخش خصوصی را دارد، به «شرق» گفته است: «تولیدکنندگان دولتی واکسن کرونا هم ارز چهارهزار و ۲۰۰ تومانی گرفته‌اند و هم کمک ریالی از دولت دریافت کرده‌اند و واکسن تولیدی آنها، واکسن با ویروس ضعیف‌شده است که هزینه تولید کمتری دارد. تنها تولیدکننده بخش خصوصی واکسن، هم هزینه‌هایش با ارز نیمایی بوده و هم واکسن نوترکیب ساخته است که تکنولوژی بالاتر و هزینه بیشتری دارد، اما دولت واکسن این شرکت را با همان قیمت واکسن دولتی خریداری کرده است.»
به گفته‌ی او، مجلس شورای اسلامی و دولت به تولیدکنندگان سفارش ساخت ۱۸ میلیون دوز واکسن را داده‌اند و آنها مواد اولیه برای ساخت این تعداد واکسن را خریداری کرده‌اند، در نهایت دولت از تحویل این تعداد واکسن سر باز زد و در حال حاضر ۶ میلیون دوز واکسن در انبارها روی دست آنها مانده است.
این در حالیست که واکسن‌های داخلی فاقد تأییدیه از سازمان بهداشت جهانی هستند و اگر هم بودند، بازار جهانی واکسن اشباع شده و نیازی به واکسن ندارد. در این بین ولی همچنان مقامات جمهوری اسلامی برای واکسن «برکت» تبلیغ می‌کنند و مدعی‌اند به نیکاراگوئه ۲۰۰ هزار دوز واکسن «فروخته‌اند».
به این ترتیب ماجرای صادرات واکسن ایرانی و تبدیل ایران به قطب صادرات واکسن منطقه نیز که فقط پول‌های کلان به جیب گروه‌های مافیایی وابسته به حکومت ریخت با شکست مفتضحانه به جایی نرسید و وزارت بهداشت هم از «اهدای» ۲۰۰ هزار دوز واکسن «برکت» به نیکاراگوئه خبر داده است!
وحید شقاقی اقتصاددان در رابطه با تولید واکسن در ایران گفته است: « تولید واکسن که فناوری بالا و زمان کوتاه می‌طلبد، بطور یقین برای کشورهایی به صرفه است که دانش و تکنولوژی بالا و بازار جهانی را در اختیار دارند و بازار جهان منتظر تولید واکسن ایرانی نمی‌ماند. البته تجربه تولید واکسن پیش از این برای تولید هواپیما، کشتی، قطار، لپ‌تاپ، موبایل و… نیز تکرار شده و هرگز به سرانجام نرسیده است.»
