تظاهراتی که پانزده اردیبهشت در خوزستان و چهارمحال بختیاری در اعتراض به سهمیه‌بندی نان و گرانی مواد غذایی آغاز شد و در روزهای بعد به روستاها و شهرهای بسیاری گسترش یافت، نتوانست چنانکه باید و شاید توجه رسانه‌های بین‌المللی و افکار عمومی کشورهای غربی را جلب کند.
در جهان غرب مشکل است قبل از حمایت افکار عمومی و جامعه مدنی و اطلاع‌رسانی گسترده رسانه‌ها، دولت‌ها قدم به میدان در ابراز نگرانی، در ابتدا، و حمایت در مرحله بعدی، از حرکت‌های اعتراضی در کشوری بگذارند که منافع‌شان به نوعی به آن کشور گره خورده باشد. البته کشوری مانند تاجیکستان که در «سازمان امنیت جمعی» عضویت دارد و هم‌پیمان روسیه ولادیمیر پوتین است و بنابراین در «جبهه دشمن» قرار دارد، از این قاعده مستثنی است.
نمایندگی اتحادیه اروپا و سفارت‌های فرانسه، آلمان، بریتانیا و آمریکا در شهر دوشنبه روز پنجشنبه گذشته با انتشار بیانیه مشترکی، نگرانی عمیق خود را از تنش‌های داخلی و درگیری خشونت‌آمیز در ولایت خودمختار کوهستان بدخشان ابراز کردند. شهر خاروغ در این ایالت در روزهای گذشته صحنه رویارویی معترضان و نیروهای دولتی بود. درگیری‌هایی که طبق گزارش‌های رسمی ده کشته و ۲۷ زخمی برجای گذاشت. در ایران ولی با گذشت بیش از دوهفته از اعتراض‌ها در حداقل ۱۵ استان کشور و دست‌کم ۶ کشته و ده‌ها زخمی، تنها سخنگوی وزارت خارجه آمریکا جمله‌ای در این رابطه گفته است. ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا گفت: «معترضان شجاع در ایران برای اخقاق حقوق خود بپا خاسته‌اند.»
اعتراض نهادهای حقوق بشری و سکوت دولت‌های غربی
این در حالیست که با مرور رسانه‌های بین‌المللی به سادگی می‌توان دید که خبری از درگیری‌ها در ولایت خودمختار کوهستان بدخشان نیست، در حالی که رسانه‌های معتبر غربی، برخی بیشتر و برخی کمتر، همگی به اعتراض‌ها در ایران اشاره کرده‌اند. شماری از این رسانه‌ها تنها صحبت از قیام علیه گرانی و اعتراض به وضعیت نابسامان اقتصادی می‌کنند، در حالی که برخی مانند خبرگزاری بریتانیایی «رویترز» هم به سیاسی بودن اعتراض‌ها و به آتش کشیدن تصاویر علی خامنه‌ای نیز اشاره می‌کنند و هم خبر از شعارهایی چون «رضا شاه، روحت شاد» و یا «شاه ایران، برگرد به ایران» در حمایت از شاهزاده رضا پهلوی می‌دهند که در بسیاری از شهرها به استناد ویدئوهای پخش شده در شبکه‌های اجتماعی شنیده می‌شود.
نهادهای حقوق بشری بین‌المللی از «دیده‌بان حقوق بشر» تا «عفو بین‌الملل» نیز در بیانیه‌هایی سرکوب وحشیانه اعتراض‌ها در جمهوری اسلامی را محکوم کردند. «دیده‌بان حقوق بشر» در بیانیه‌اش صحبت از «استفاده از سلاح های مرگبار» در مقابله با معترضین می‌کند. عفو بین‌الملل نیز از جامعه بین‌المللی از جمله اعضای «شورای حقوق بشر» سازمان ملل متحد خواست «مقامات جمهوری اسلامی را تحت فشار قرار دهند تا الگوی مکرر استفاده از سلا‌ح‌های مرگبار و همچنین گلوله‌های ساچمه‌ای در جریان اعتراضات را خاتمه دهد.» عفو بین‌الملل از جامعه جهانی می‌خواهد در پی «پاسخگوکردن مقامات [جمهوری اسلامی] از طریق یک سازوکار ویژه باشد.»
دولت های غربی نمی‌توانند اعتراض خود را به آنچه در تاجیکستان می‌گذرد و سکوت خود را در مورد آنچه این روزها در ایران شاهد آن هستیم توجیه کنند. چرا این برخورد دوگانه؟ چرا سکوت در مقابل برخورد وحشیانه جمهوری اسلامی با معترضین در ایران؟ این پرسش‌ها را با دو دیپلمات ارشد، یکی در دفتر اتحادیه اروپا در بروکسل، و دیگری در وزارت خارجه ایتالیا در رم در میان گذاشتیم. قابل توجه است که هردو خواسته‌اند نامی از آنها برده نشود تا مبادا «به مذاکرات با ایران لطمه وارد شود.»
اعتراض‌ها در ایران اولویت اروپا نیست
دیپلمات ایتالیایی به کیهان لندن می‌گوید «ما در حال حاضر چند پرونده باز با ایران داریم که اولویت دارند و گشودن هر پرونده دیگری می‌تواند تاثیر منفی بر این دو پرونده داشته باشد.» به گفته این دیپلمات ارشد ایتالیایی «اولویت ما در این سال‌های اخیر احیای توافق هسته‌ای با ایران بوده و تا دستیابی به توافق جدیدی با این کشور هر اقدام سیاسی ما باید با در نظر گرفتن آن باشد. تلاش برای محدود ساختن فعالیت های اتمی جمهوری اسلامی تنها اولویت اروپا و یا آمریکا نیست، کشورهای منطقه، از اسرائیل تا پادشاهی سعودی نیز پرونده اتمی جمهوری اسلامی را در دستور قرار داده‌اند و برخلاف اظهارات عمومی برخی از مقامات آنها از ما می‌خواهند به تلاش‌هایمان برای محدود ساختن برنامه هسته‌ای و موشکی جمهوری اسلامی بدون وقفه ادامه دهیم.»
اولویت دوم دیپلماسی ایتالیا در این روزها تلاش برای جلوگیری از اجرای حکم اعدام دکتر احمدرضا جلالی پزشک ایرانی- سوئدی است که هر لحظه می‌تواند به اجرا گذاشته شود. این دیپلمات ایتالیایی در این رابطه به کیهان لندن می‌گوید: «دکتر جلالی با دانشگاه پیه‌مونته شرقی در شمال ایتالیا همکاری پژوهشی داشته و ما به نوعی خود را در قبال سرنوشت او مسئول می‌دانیم. هرگونه اعتراضی در رابطه با اعتراض‌ها در ایران که وزارت خارجه ما از نزدیک آنها را دنبال می‌کند، می‌تواند تلاش‌ها و تماس‌های ما با مقامات تهران را در رابطه با پرونده دکتر جلالی بی‌اثر کند.»
اروپا می گوید نجات جان احمدرضا جلالی اولویت دارد
برای دیپلمات اروپایی که از همکاران جوزپ بورل مقام ارشد سیاست خارجی و امنیت اتحادیه اروپا است نیز نجات جان احمدرضا جلالی یکی از اولویت‌ها است: «در جریان سفر اخیر انریکه مورا [مذاکره کننده ارشد اروپا در مذاکرات وین] به تهران برای گفتگو در مورد از سر گرفتن مذاکرات جهت احیای برجام، ما با قاطعیت خواهان لغو حکم اعدام احمدرضا جلالی شدیم و به مقامات جمهوری اسلامی هشدار دادیم که اجرای چنین حکم غیرعادلانه‌ای می‌تواند تاثیر بسیار منفی نه تنها بر مذاکرات برجام بلکه بر آینده روابط ایران با کشورهای اروپایی داشته باشد.»
برای این همکار جوزپ بورل نیز البته نجات توافق نیمه‌جان هسته‌ای اولویت اصلی است. مذاکرات برای بازگرداندن جمهوری اسلامی به وین و دستیابی توافقی با آمریکا به ویژه پس از تهاجم روسیه به اوکراین از چند منظر حائز اهمیت است. به گفته این دیپلمات اروپایی «بستن یک پرونده حساس بین‌المللی چون برجام در شرایط کنونی و با توجه به بحران بزرگتری چون حمله نظامی روسیه به اوکراین یک ضرورت است.» این دیپلمات در ادامه گفتگو با کیهان لندن می‌افزاید «ما تلاش داریم با بازگرداندن ایران به میز مذاکرات در حالی که روسیه در این وضعیت به هیچ وجه موافق ادامه این مذاکرات نیست، بین تهران و مسکو شکاف بیاندازیم.» دلیل سومی که این دیپلمات برای سکوت اتحادیه اروپا در قبال سرکوب وحشیانه معترضین در ایران می‌آورد «لزوم برداشته شدن تحریم‌های اقتصادی از ایران و بازگرداندن نفت و گاز این کشور به بازاد جهانی انرژی است. اروپا در زمینه انرژی، به ویژه گاز، در مضیقه قرار دارد و ما باید حداکثر تا پاییز سال جاری منابع جانشین برای گاز مورد احتیاج کشورهای اروپایی پیدا کنیم و ایران بعد از روسیه دارای بالاترین ذخایر گازی در جهان است.»
اگر گفتگوها با مقامات اروپایی و سکوت آنها در رابطه با سرکوب و کشتار معترضین در جمهوری اسلامی را کنار هم بگذاریم، می‌توان به این نتیجه رسید که جنگ در اوکراین و احتیاج اروپا به یافتن منابع انرژی جانشین نفت و گاز روسیه، سایه‌ای بس سنگین بر جنبش اعتراضی در ایران انداخته است.
احمد رأفت
