وزیر خارجه جمهوری اسلامی در حاشیه نشست داووس در مورد دلیل اصلی توقف مذاکرات اتمی وین گفت، مشکل اصلی برای عدم توافق «قراردادشتن سپاه پاسداران در فهرست سازمان‌های ترویستی نیست» و ما به دنبال «تضمین‌های اقتصادی آمریکا» هستیم اما هنوز به نقطه اطمینان نرسیدیم.
حسین امیرعبداللهیان پنجشنبه ۲۶ ماه مه (۵ خرداد) در مصاحبه با فرید زکریا تأکید کرد، «ما نسبت به اینکه فشارهای حداکثری برداشته شود هنوز در عمل رفتار متفاوتی با رفتار ترامپ از بایدن ندیده‌ایم. آمریکایی‌ها بارها درخواست گفتگوی مستقیم به ایران داده‌اند.»
وزیر خارجه جمهوری اسلامی توضیح داد، «اگر بخواهم صادقانه بگویم چه چیزی باعث مکث در مذاکرات شده درخواست‌ها و مطالبات اقتصادی ما در مسیر تجارت جهانی است و نباید مسئله را به یک موضوع تقلیل داد. مشکل فقط قرار داشتن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در فهرست سازمان‌های تروریستی آمریکا نیست و موضوعات مهمتری باقی مانده است. برای ما تجارت در شرایط عادی با بازار جهانی مهم است و بارها این را به آمریکا گفتیم اما متأسفانه موضوع قرار داشتن سپاه در فهرست سازمان‌های تروریستی آمریکا را طرف اسرائیلی علنی و بزرگنمایی کرد و الان این موضوع به عنوان عامل اصلی مطرح می‌شود در حالی که عامل اصلی نفع ایران از مزایای اقتصادی برجام است.»
او افزود، «تضمین‌های اقتصادی و برداشتن فشار حداکثری ترامپ کارهایی است که بایدن باید انجام دهد تا حسن نیست خود را نشان دهد و زمینه برای مذاکره مستقیم فراهم شود.»
امیرعبداللهیان که در ایران حزب‌اللهی‌‌ها به او لقب «حاج قاسم دیپلماسی» و «دیپلمات مقاومت» داده بودند مدت‌هاست مواضعی می‌گیرد که به نظر می‌رسد مقامات ارشد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با آن مخالف‌اند. این «دیپلمات مقاومت» نه تنها برای خارج شدن سپاه پاسداران از فهرست سازمان‌های تروریستی آمریکا حرص و جوش نمی‌خورد بلکه آن را مانع اصلی ندانسته و حتی از سوی فرماندهان این نهاد نظامی- ایدئولوژیک نقل کرد که این موضوع اساسا نباید مانعی باشد.
حسین امیرعبداللهیان اوایل فرودین ۱۴۰۱ ادعا کرد مقامات ارشد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به او گفته‌اند که «موضوع سپاه نباید مانعی بر سر توافق باشد.» این اظهارات او با واکنش‌های نسبتاً زیادی همراه شد از جمله حسین شریعتمداری مدیرمسئول روزنامه «کیهان تهران» حرف‌های او را «بسیار عجیب و غیرمنتظره» خواند و پرسید «کدام فرمانده سپاه چنین حرفی زده و چگونه می‌توان امنیت کشور را با آمریکای جنایتکار تاخت زد؟!» یک ماه بعد احمد خاتمی امام جمعه تهران نیز ادعای عبداللهیان را «اراجیف» نامید و گفت «قطعاً سپاه باید از لیست تحریم‌ها خارج شود!» وی تأکید کرد «اگر کسی همنوا با آمریکا و اسرائیل بگوید نباید سپاه از لیست تحریم‌ها خارج شود، این سخنان ضدملی و همسویی با اجانب است، این قصه آزادی بیان نیست، مسئولان محترم با این اراجیف برخورد کنند.»
جواد کریمی قدوسی نماینده مشهد در مجلس شورای اسلامی در همین ارتباط گفته بود «عده‌ای از مسئولان هنوز به این باور نرسیده‌اند که تعامل و مذاکرات با غرب پوچ و بی‌اساس است و هیچ سودی جز ضرر ندارد.»
https://kayhan.london/1400/12/01/%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D9%84%D8%A7%D9%81-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87-%D9%BE%D8%A7%D8%B3%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C
حتا پیش از اینها وقتی زمزمه‌های مذاکره با آمریکا در دولت ابراهیم رئیسی «قاضی مرگ» مطرح شد، سرتیپ پاسدار محمدجعفر اسدی فرمانده پیشین نیروی زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در جمع سپاهی‌های گفت «ما کاری به مذاکرات نداریم و نگرانی از نتیجه مذاکرات هم در وجود پیرو ولایت فقیه جایی ندارد… ما فرزند عاشوراییم و برای زندگی چندروزه نیامدیم که دین و حیثیت و شرف خود را معامله کنیم.»
عدم توافق حتا بعد از عقب‌نشینی جمهوری اسلامی
مسئله اما اینست که امیرعبداللهیان به عنوان وزیر خارجه فقط «مجری» اوامر زمامداران قدرت است و در جایگاهی نیست که بتواند تعیین کند قرار داشتن سپاه در فهرست سازمان‌های تروریستی در اولویت هست یا نیست! این تصمیمی است که مستقیم توسط علی خامنه‌ای گرفته می‌شود. رهبر جمهوری اسلامی پس از ماجرای لو رفتن فایل صوتی محمدجواد ظریف گفته بود «وزارت خارجه تصمیم‌گیر نیست؛ مجری است و سیاست خارجی نظام در وزارت خارجه تعیین نمی‌شود.»
به این ترتیب ادعاهای عبداللهیان در مورد اولویت بودن یا نبودن خارج شدن نام سپاه پاسداران از فهرست سازمان‌های تروریستی آمریکا را که در گفتگو با فرید زکریا نیز مطرح شد، می‌توان در چارچوب وضعیت فلاکتبار جمهوری اسلامی بررسی کرد که برای «احیای برجام» حاضر و مجبور شود قید خارج شدن سپاه پاسداران از فهرست سازمان‌های تروریستی را بزند. چنانکه در موارد مهم دیگر نیز در جریان مذاکرات عقب‌نشینی کرد.
https://kayhan.london/1401/02/12/%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%87-%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7-%D8%A7%D8%B2-%D8%B1%DA%98%DB%8C%D9%85-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%85%DB%8C%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%87%D8%AF
مقامات جمهوری اسلامی در مراحل ابتدایی مذاکرات جهت «احیای برجام» مدام تأکید می‌کردند فقط در صورتی توافق می‌کنند که آمریکا تضمین دهد از برجام خارج نمی‌شود. اما در نهایت از این موضع عقب‌نشینی کردند. در همین ارتباط محمد مرندی پسر پزشک مخصوص علی خامنه‌ای و مشاور تیم مذاکره‌کننده جمهوری اسلامی در مصاحبه با روزنامه دولتی «ایران» گفت جمهوری اسلامی قبول کرد واشنگتن در مورد تصمیم دولت‌های بعدی تضمین ندهد، اما آمریکا حتا ارائه تضمین فقط برای دوره بایدن را هم نپذیرفت!
در این میان، محمدجواد ظریف وزیر خارجه پیشین جمهوری اسلامی در آخرین گزارش سه ماهه اجرای برجام که اوایل تیرماه ۱۴۰۰ به مجلس شورای اسلامی ارائه داد به تشریح وضعیت مذاکرات میان تهران و کشورهای پنج بعلاوه پرداخت و ادعا کرد تا مرحله «لغو تحریم علیه دفتر رهبر جمهوری اسلامی» و «ابطال شناسایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به عنوان سازمان تروریستی خارجی» پیش رفته است. با اینهمه اراده علی خامنه‌ای بر این بود بر سر «مسائل ناموسی انقلاب» یعنی توسعه موشکی و پشتیبانی از شبه‌نظامیان منطقه گفتگو نشود.
عباس مشکینی‌زاده سخنگوی کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی گفته «اگر طرف‌های غربی حسن‌نیت و جدیت داشته باشند در کمتر از ۲۴ساعت می‌توانیم به توافقات برد- برد دست پیدا کنیم» اما وی تأکید کرده «غربی‌ها ژست بازی‌بهم‌زنی گرفته‌اند.» پیش از این علی شمخانی دبیر «شورای‌عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی» گفته بود «آمریکا اراده کند آماده توافقیم». حسین امیرعبداللهیان نیز عنوان کرده بود «می‌توانیم در کمتر از چند ساعت در وین به توافق برسیم». اینها همه در حالیست که بعد از کشته شدن قاسم سلیمانی حامیان رژیم تهدید کرده بودند «دهان کسانی را که پس از شهادت سردار قاسم سلیمانی حرف از مذاکره بزنند خُرد می‌کنیم.»
با این حال برجام همچنان پادرهواست و مقامات دولت بایدن نیز بارها تأکید کرده‌اند که «اگر به نقطه‌ای برسیم که مزایای بازگشت به پایبندی به برجام نتواند بر پیشرفت ایران در برنامه هسته‌اش غلبه کند، آنوقت تجدید نظر خواهیم کرد و به دنبال رویه‌ای جایگزین خواهیم بود.»
در هر صورت، پس از آنهم که به تازگی اعلام شد جو بایدن در ماه آوریل به نفتالی بنت نخست وزیر اسرائیل اعلام کرده که سپاه پاسداران در لیست تروریست‌ها باقی خواهد ماند، به نظر می‌رسد دولت وی چندان انگیزه‌‌ای برای «احیای برجام» ندارد یا دست‌کم امید واشنگتن به توافق و معامله با جمهوری اسلامی بسیار کمتر شده است. آنهم در حالی که فضای ملتهب جامعه در داخل ایران به شدت علیه رژیم است و بعد به نظر می‌رسد که خبرهای نارضایی و اعتراضات مردم به کاخ سفید نرسیده باشد.
