مصطفی فحص (شرق الاوسط) – واضح است پیش‌نویس قطعنامه چهارشنبه ۸ ژوئن کشورهای غربی (آمریکا، فرانسه، انگلیس و آلمان) ارائه شده به شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی که تهران را به دلیل ادامه نقض مفاد توافق اتمی و افزایش غنی‌سازی اورانیوم محکوم می‌کند، ظاهری فنی دارد اما در عین حال این قطعنامه زیربنای سیاسی نیز دارد.
پس از متوقف ماندن مذاکرات هسته‌ای بیش از دو ماه پیش که قرار بود پس از پایان ماموریت تیم‌های فنی و نهایی کردن مدارک و مفاد توافق قدیمی- جدید به امضای توافق منتهی شود، اعمال برخی اصلاحات از سوی کشورهای غربی در آن باعث برانگیخته شدن خشم رژیم ایران و به تعویق افتادن آن شد زیرا تیم مذاکره‌کننده جمهوری اسلامی نمیتوانست بدون اینکه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را از فهرست تروریسم آمریکا خارج یا تحریم‌های اقتصادی را از این نهاد برون‌مرزی جمهوری اسلامی بردارد، به تهران بازگردد.
در حالی که تیم‌های مذاکره‌کننده هسته‌ای چند ماه پیش از وین به کشورهای خود بازگشتند، برخی طرفین اروپایی به دلیل نگرانی از تأثیرات خارجی مانند جنگ اوکراین و روسیه، انتخابات میاندوره‌ای آمریکا، تأثیر فشارهای اسرائیل بر روند مذاکرات و نفوذ منطقه‌ای رژیم ایران یا نقش سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بر روند مذاکرات و توافق هسته‌ای، فعالیت‌های دیپلماتیک مخفی و علنی خود با تهران را ادامه دادند تا مانع از بین رفتن برخی دستاوردهایی شوند که در عرض یک سال مذاکرات با رژیم ایران حاصل شده بود.
جوزپ بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا اخیرا اعتراف کرد آنچه در دوره‌های قبلی مذاکره برای توافق هسته‌ای به دست آمده در خطر از دست رفتن است. او درباره امکان دستیابی به توافق هسته‌ای جدید در وین تردید دارد و گفته است: «هر چه بیشتر منتظر بمانیم، احتمال رسیدن به نتیجه نهایی مذاکرات دشوارتر می‌‍شود».
واضح است که دشواری از دو طرف ایران و آمریکا است، زیرا هر یک از این دو طرف سعی می‌کنند مذاکرات را در مسیری کاملاً متفاوت از دیگری پیش ببرند. مطالبات غیرممکن رژیم ایران از یکسو و ناتوانی واشنگتن در تحقق خواسته‌های تهران از سوی دیگر، منجر به کاهش امیدها برای احیای توافق هسته‌ای قدیمی- جدید شده است.
میانجیگری اروپا نتوانست موضوع سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را از دایره مذاکرات هسته‌ای دور کند چنانکه نتوانست گفتمان انعطاف‌پذیری آمریکا را حفظ کند.
اگر چه پیش‌نویس قطعنامه‌ای که واشنگتن پشت آن ایستاده است اشارهای به امکان ارجاع پرونده هسته‌ای ایران به شورای امنیت نکرده حتی اگر تهران درباره فعالیت‌های مخفی هسته‌ای با آژانس بین‌المللی همکاری نکند، اما با این حال زمان‌بندی قطعنامه آمریکا و کشورهای غربی نشان می‌دهد که یک اهمیت سیاسی ویژه‌ای در پشت آن نهفته است. واشینگتن تصمیم گرفته تا در فاصله زمانی میان سفر جو بایدن رئیس جمهوری آمریکا به منطقه خاورمیانه و نتایج انتخابات کنگره در اکتبر آینده، فشار بیشتری بر ایران وارد کند.
نکته قابل توجه در اظهارات کشورهای غربی این است که مسائل فنی فعالیت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی با مسائل سیاسی منطقه پیوند زده شده است. غربی‌ها آشکارا اعلام کردند که فعالیت‌های هسته‌ای رژیم ایران از نظر فنی خطرناک و غیرقانونی است و تهران تلاش می‌کند با افزایش سطح غنی‌سازی اورانیوم مذاکرات را به کلی با شکست مواجه کند تا بازگشت به توافق هسته‌ای ناممکن شود.
علاوه بر این مشکلات، گره «سپاه پاسداران انقلاب اسلامی» و عدم خارج کردن نام این نهاد از لیست گروه‌های تروریستی، روند مذاکرات را متوقف و امکان رسیدن به توافق را ناممکن کرده است.
برجسته کردن مجدد فعالیت‌های هسته‌ای مخفی ایران در زمانی که تهران در تلاش برای به دست آوردن امتیازهای سیاسی است، یعنی وارد کردن مجدد ایران به بحث‌های پر از جزئیات فنی و این همانچیزیست که واشنگتن را بر آن داشت تا تهران را مسئول نرسیدن به توافق هسته‌ای جدید بداند.
واشنگتن در بیانیه نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی‌تأکید کرد: «ما به شریکی با اراده در ایران نیاز داریم». آمریکایی‌ها بطور مشخص از تهران خواستند تا از توقعات خود برای لغو تحریم‌های فراتر از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام)، دست بردارد. واشنگتن معتقد است که این خواسته‌ها مانع اصلی رسیدن به توافق هسته‌ای است».
بعید به نظر می‌رسد که آمریکا فرصت‌های دیپلماتیک با جمهوری اسلامی ایران برای دستیابی به توافقی جدید یا احیای توافق قبلی با برخی اصلاحات را از دست داده باشد، اما به نظر می‌رسد رفتار و خواسته‌های رژیم ایران حتی دوستانش در دولت بایدن مثل مالی و برخی اروپایی‌ها را بر آن داشته است تا انعطاف‌پذیری خود را کنار بگذارند و به استفاده از کارت‌های فشار بیشتر بر تهران روی آورند تا تهران خواسته‌های نامعقول و غیرممکن خود را کنار بگذارد.
در مقابل، حکومت ایران با خاموش کردن دوربین‌های نظارتی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در تهران و حمله پهپادی شبه‌نظامیان وابسته‌اش در عراق به کنسولگری آمریکا و احتمال آغاز برخی حملات دریایی از طریق مرزهای آبی لبنان به اسرائیل، شاخص‌های تشدید تنش خود را بیش از پیش آشکار کند.
*منبع: شرق الاوسط
*نویسنده: مصطفى فحص
*ترجمه و تنظیم از کیهان لندن
