روزنامه «نیویورک تایمز» در گزارشی اقدامات ترامپ علیه جمهوری اسلامی را اصلی‌ترین مانع در بی‌نتیجه ماندن مذاکرات اتمی با رژیم ایران دانسته و می‌نویسد با ادامه این شرایط دولت بایدن به زودی یا باید «ایران اتمی» را بپذیرد یا مجبور خواهد شد برای مهار تهدیدات هسته‌ای جمهوری اسلامی دست به اقدام نظامی بزند.
در این گزارش که ۱۸ ژوئن (۲۸ خرداد) منتشر شد آمده عوامل مختلفی در از بین رفتن چشم‌انداز «احیای برجام» دخالت داشتند اما شاید هیچکدام به اندازه میراث پرزیدنت دونالد ترامپ باعث اخلال در تلاش‌های دولت بایدن برای معامله با جمهوری اسلامی نشد.
ترامپ بود که در سال ۲۰۱۸ از توافق اتمی دولت بایدن با جمهوری اسلامی خارج و آن را «بدترین توافق تاریخ» خواند اما کاری که او کرد بیش از اینها بود. مقامات و تحلیلگران آمریکایی می‌گویند که اقدامات او توانایی آمریکا برای مذاکره با تهران را بسیار پیچیده کرده است. در چنین شرایطی رژیم ایران خواسته‌هایی خارج از توافق هسته‌ای را مطرح کرده که بایدن بدون دریافت امتیاز در قبال آنها از پذیرش آنها خودداری می‌کند.
در توافق اولیه اتمی یا برجام، جمهوری اسلامی در ازای کاهش تحریم‌ها که اقتصاد ایران را در هم شکسته بود محدود می‌شد. پس از خروج ترامپ از توافق و اعمال مجدد تحریم‌ها، جمهوری اسلامی ایران نیز شروع به نقض مفاد آن کرد.
نیویورک تایمز می‌نویسد بدون چشم‌اندازه هیچ مصالحه‌ای برای یک توافق جدید در حالی که جمهوری اسلامی در حال پیشروی مداوم به سوی توانمندی اتمی است، دولت بایدن به زودی مجبور خواهد شد بین پذیرش یک ایران با توانایی ساخت بمب و یا یک اقدام نظامی برای جلوگیری از این کار تصمیم بگیرد. هرچند که جمهوری اسلامی ادعا می‌کند با اهداف صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای خود را برای مصارفی مثل تولید ایزوتوپ‌های پزشکی برای تشخیص و درمان بیماری پیش می‌برد.
رابرت مالی نماینده آمریکا در مذاکرات وین در اواخر ماه گذشته در جلسه استماع سنا گفت که شانس نجات توافق «ضعیف» است و مقصر آن را ترامپ دانست.
در ادامه این گزارش با اشاره به توقف مذاکرات اتمی از حدود سه ماه پیش آمده آنتونی بلینکن وزیر خارجه آمریکا، گفته رهبران جمهوری اسلامی «باید تصمیم بگیرند و خیلی زود هم تصمیم بگیرند که آیا می‌خواهند آنچه مذاکره شده را اجرا کنند… که اگر ایران چنین تصمیمی بگیرد، این کار می‌تواند به سرعت انجام شود.»
پس از صدور قطعنامه در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی علیه جمهوری اسلامی به خاطر «عدم همکاری با بازرسان آژانس»، مقامات تهران با غیرفعال کردن و حذف برخی از دوربین‌های نظارتی در تأسیسات هسته‌ای ایران بر تنش‌ها افزودند.
حسین امیرعبداللهیان وزیر خارجه جمهوری اسلامی می‌گوید ایران طرح جدیدی به آمریکا پیشنهاد داده ولی جزئیاتی درباره آن منتشر نشده است.
او همچنین گفت، «ایران هرگز از میز مذاکرات فرار نکرده و همچنان معتقدیم که مسیر دیپلماسی بهترین راه برای دست یافتن به یک توافق خوب و پایدار است.»
یک مقام ارشد دولتی در واشنگتن که به مذاکرات نزدیک است گفت که از هرگونه پیشنهاد جدید تهران بی‌خبر است اما تأکید کرد «البته ما پذیرای ایده‌هایی هستیم که ممکن است به یک توافق بیانجامد.»
نیویورک تایمز در پایان بر اساس اظهارات شماری از دیپلمات‌ها و مقامات که با روند مذاکرات آشنا هستند، توضیح داده که میراث ترامپ دست‌کم به سه شکل قابل توجه بر مذاکرات سایه افکنده است:
اول: چیزیست که در جمهوری اسلامی به آن بی‌اعتمادی شدید به آمریکا می‌گویند. آنها ادعا می‌کنند با وجود پایبندی جمهوری اسلامی به توافق، ترامپ یکجانبه از برجام خارج شد که تأیید نگرانی‌های تهران بود که آمریکا پس از یک انتخابات [تغییر دولت‌ها] می‌تواند به سرعت تغییر مسیر دهد.
بر همین اساس نمایندگان جمهوری اسلامی در مذاکرات وین اصرار به ارائه تضمین از سوی دولت بایدن کردند تا دولت‌های بعدی آمریکا نتوانند دوباره از توافق خارج شوند.
مقامات جمهوری اسلامی در همین ارتباط یک نگرانی دیگر هم دارند. اینکه شرکت‌های خارجی نگران‌اند بعد از روی کار آمدن دولت بعدی در آمریکا باز هم به خاطر تحریم‌ها مجبور به خروج از ایران شوند بنابراین تمایلی به سرمایه‌گذاری در ایران ندارند.
پیش از این ۲۵۰ نماینده از ۲۹۰ نماینده مجلس شورای اسلامی در نامه به دولت خواستار «عبرت گرفتن از تجربیات گذشته» شدند و توصیه کردند «به هیچ توافقی بدون کسب تضمین‌های لازم متعهد نشوند» اما مقامات دولت بایدن می‌گویند با توجه به ساختار سیاسی در آمریکا ارائه چنین تضمینی در حیطه اختیارات سنا است و برای دولت امکان‌پذیر نیست.
دوم: یکی از موانع اصلی که ترامپ بر سر راه احیای توافق با ایران گذاشت حدود ۱۵۰۰ مورد تحریم شامل افراد و شرکت‌ها و نهادهای جمهوری اسلامی است و مقامات تهران اصرار به لغو همه آنها دارند.
سوم: آنهایی که با مذاکرات آشنا هستند می‌گویند یکی از دلایل مختل شدن مذاکرات عدم گفتگوی مستقیم آمریکا و جمهوری اسلامی است. مقامات تهران از مذاکره مستقیم با طرف آمریکایی خودداری می‌کنند و اتفاقاً دستور کشتن قاسم سلیمانی فرمانده نیروهای قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در سال۲۰۲۰ سبب شد که جمهوری اسلامی بیشتر از گذشته نسبت به آمریکا خشمگین باشد.
عدم موافقت دولت بایدن به خروج سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از فهرست سازمان‌های تروریستی و فشار متحدان منطقه‌ای آمریکا به ضرورت بحث درباره پایان دادن به تهدیدات موشکی و منطقه‌ای جمهوری اسلامی و همچنین اختلافات داخلی در نظام از جمله عوامل اصلی عدم «احیای برجام» پس از حدود سه سال مذاکره است با این حال آنچه در گزارش نیویورک تایمز به آن اشاره‌ای نشده تحولات بین‌المللی پس از حمله نظامی روسیه به اوکراین است که باعث اعمال تحریم‌های شدید علیه این کشور شد و در نهایت روسیه به دنبال باج‌گیری از آمریکا با برجام افتاد و توافق اتمی با جمهوری اسلامی را منوط به لغو تحریم‌ها علیه خود کرد.
نکته دیگری که در گزارش نیویورک تایمز به آن اشاره‌ای نشده این واقعیت است که برجام چگونه می‌توانست برنامه و حرص اتمی جمهوری اسلامی را مهار کند در حالی که با وجود اینکه هنوز زمان انقضای آن نرسیده، اما جمهوری اسلامی توانسته همه محدودیت‌ها را زیر پا گذاشته و آن را با شدت بیشتری ادامه دهد! همچنین این نشریه مانند برخی دیگر از رسانه‌های جریان اصلی که موافق معامله غرب با جمهوری اسلامی هستند، به این نکته نیز نپرداخته که تمام امتیازات و میلیاردها دلاری که با برجام و توسط دولت اوباما به جیب رژیم ایران سرازیر شد، صرف گسترش برنامه‌های موشکی و قاچاق اتمی تقویت شبه‌نظامیان و مداخله در کشورهای منطقه شد و چیزی از آنها به زیرساخت‌های کشور نرسید. وگرنه چه بسا دلیلی برای اعتراضات صنفی در کشور و یا خروج آمریکا از توافق باقی نمی‌ماند!
