آلودگی هوا و پدیده گرد و غبار که از ابتدای سال تا کنون اداره‌ها و اماکن عمومی بسیاری را به دفعات تعطیل کرده، همچنان نظم عمومی را بهم ریخته و سبب دردسرهای فراوان در زندگی روزانه‌ی شهروندان شده است.
توفان ریزگردها تقریبا تمام شهرها و روستاهای ایران را بجز مناطقی در شمال کشور گرفتار کرده و استان‌های تهران، البرز، اصفهان و خراسان شمالی را به تعطیلی کشانده است. حالا بنا بر اعلام سازمان هواشناسی، در ۵ روز آینده مردم استان‌های سیستان و بلوچستان، هرمزگان، جنوب کرمان، جنوب و شرق استان فارس باید در برخی ساعات منتظر رگبار، رعد و برق، وزش باد شدید و گاهی گرد و خاک باشند.
به نظر می‌رسد ریزگردها دست‌کم تا پاییز امسال همچنان ادامه پیدا کنند. وضعیت در تهران و البرز مرز خطر را پشت سر گذاشت و روایت شهروندان پایتخت این است که امکان تنفس طبیعی نداشته و خاک را در دهان خود احساس می‌کرده‌اند.
بر اساس اعلام شرکت کنترل کیفیت هوا هم‌اکنون شاخص آلودگی هوای پایتخت روی عدد ۱۱۰ یعنی میزان ناسالم قرار دارد.
در ۲۴ ساعت گذشته نیز شاخص هوای پایتخت روی عدد ۱۲۳ و «ناسالم» بوده است. تهران از ابتدای امسال تا کنون ۶۳ روز هوای قابل قبول، ۴ روز هوای ناسالم (برای تمام افراد)، ۳۵ روز هوای ناسالم (گروه‌های حساس)، دو روز هوای خطرناک و فقط دو روز هوای پاک داشته است.
طبق پیش‌بینی هواشناسی، ارتفاعات البرز، آذربایجان غربی و آذربایجان شرقی در سه روز آینده نیز با بارندگی و گرد و غبار همراه است. چنانکه در نیمه شرقی برخی مناطق استان‌های سمنان، البرز، تهران، قزوین، قم، همدان، مرکزی و در بخش‌هایی از غرب، جنوب غرب و جنوب کشور وزش باد شدید و گرد و خاک پیش‌بینی می‌شود. به لحاظ دمای هوا نیز تا اواسط هفته آینده روند افزایشی در نوار شمالی ادامه خواهد داشت.
حامد یزدی مدیرکل مدیریت بحران استانداری تهران نیز برای امروز وزش باد شدید و گرد و خاک را در نیمه جنوبی و غربی استان پیش‌بینی و توصیه کرده که مردم از استحکام سازه‌های موقت اطمینان کامل داشته باشند و ماشین خود را در کنار سازه‌های ناامن پارک نکنند. ضمن اینکه افراد آسیب‌پذیر و دارای بیماری‌های تنفسی و سالمندان در فضای باز با احتیاط تردد کنند.
طبق اعلام وزارت بهداشت، آلودگی هوا سالانه جان ۴۱ هزار نفر را می‌گیرد که به عبارتی باعث مرگ یک نفر در هر ۱۳ دقیقه می‌شود. بیماری‌های قلبی، سرطان ریه، بیماری‌های حاد و مزمن تنفسی می‌شود. آلودگی هوا همچنین در کودکان باعث ایجاد مشکلاتی مانند اختلال رشد جسمی و ذهنی می‌شود.
در این میان، تلاش مسئولان امر تأکید بر داشتن منشأ خارجی ریزگردهاست ولی برخی مقامات مسئول از جمله علی سلاجقه رئیس سازمان محیط زیست تأیید کرده‌اند که ریزگردها دارای منشأ داخلی نیز هستند. با اینهمه حتی اگر ریزگردها منشأ خارجی نیز داشته باشند می‌بایست برای رفع آن چاره اندیشید و نه اینکه مرتب آن را تکرار کرد و «تقصیر» را به گردن دیگران انداخت! حال آنکه سوء مدیریت منابع آب کشور بی‌تردید یکی از دلایل گسترش توفان‌های گرد و غبار و ریزگردهاست!
در همین ارتباط، احد وظیفه رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی علت ریزگردها در تهران و البرز را «خشک شدن آبگیرهای جنوب البرز و جنوب غرب تهران و وزش باد شدید» اعلام کرد و افزود: در این مناطق «کشاورزی هم رواج داشت اما به علت کم‌آبی، متوقف و کانون‌های گرد و غبار ایجاد شده است که نتیجه آن گرد و غبار و آلودگی هوای دو روز گذشته تهران است.»
به گفته وظیفه، «در این محدوده‌ها منطقه‌ای قرار دارد که در آن آبگیرهای فصلی وجود داشت و در فصل بهار آب باران و سیلاب‌ها در آنجا جمع می‌شد و نیزارهایی رشد می‌کرد ولی متاسفانه هم به علت کاهش بارندگی بسیار شدید که به ۴۰ درصد زیر نرمال کاهش یافته و هم به دلیل برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی اُفت آب‌های سطحی منطقه افزایش یافته و در نتیجه تبدیل به مناطق بیابانی شده است.»
رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی ایران همچنین اشاره کرده که گرد و خاک در استان‌های مرزی در جنوب غربی و جنوب، مثل ایلام، خوزستان و بوشهر، منشأ خارجی دارد و ریزگردها از عراق و سوریه وارد این مناطق می‌شوند.
در رابطه با آب و هوای سیستان و بلوچستان نیز مدیرکل دفتر مدیریت بحران استانداری گفته که با توجه به پیش‌بینی اداره کل هواشناسی استان، ساعت کاری ۵ شهرستان این حوزه امروز از ساعت ۱۰ صبح، آغاز می‌شود.
بنا به اعلام علیرضا شهرکی، فعالیت تمامی مراکز اداری و دولتی و بخش اداری نهادها و سازمان‌های وابسته به نهادهای عمومی و خصوصی به استثنای مراکز نظامی، انتظامی، بهداشتی و درمانی، بیمارستان‌ها، بانک‌ها و مراکزی که لازم است به فعالیت خود ادامه دهند، این تغییر ساعت کاری اجرا می‌شود.
در همین رابطه کارشناسان هواشناسی نیز با اشاره به شدت بارش‌ها، در خصوص آبگرفتگی معابر و طغیان رودخانه‌ها در جنوب استان سیستان و بلوچستان، جنوب کرمانشاه و بخش‌هایی از استان هرمزگان و جنوب فارس هشدار داده‌اند.
دانشگاه علوم پزشکی اهواز هم در تازه‌ترین آمار ارائه شده اعلام کرده که ۴۷ نفر در شبانه‌روز گذشته در پی وقوع پدیده گرد و غبار خوزستان، در بخش‌های ویژه مراکز درمانی تحت مراقبت قرار گرفتند. علاوه بر این ۵۰۲ بیمار دارای علائم تنفسی نیز به همین دلیل به مراکز درمانی مراجعه کرده و تحت درمان قرار گرفتند.
در روز گذشته یزد هم از اوضاع نامساعد آلودگی و گرد و غبار بی‌نصیب نماند و به دلیل پیش‌بینی احتمال پایداری گرد و غبار از سوی اداره کل هواشناسی استان و به استناد آیین‌نامه اجرایی تبصره سه ماده سه قانون هوای پاک، هفتمین کارگروه شرایط اضطرار آلودگی هوا، تمامی ادارات دولتی و فعالیت‌های آموزشی این شهر تعطیل اعلام شد.
از دیگر مصائب پدیده ریزگردها اختلال در پروازها و سرگردانی مسافران است. روز دوشنبه توسط مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان اعلام شد، به دلیل شدت ریزگردها، پرواز هواپیمایی «ام دی تابان» از مشهد به اصفهان، امکان فرود در فرودگاه «بهشتی» اصفهان را نداشته و در مهرآباد تهران به زمین نشسته است. معلوم نیست مسافران از آنجا چگونه به مقصد خود که اصفهان بوده است، انتقال یافته‌اند.
