عدم استقبال آمریکا و جمهوری اسلامی از طرح جدید جوزپ بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا برای دستیابی به توافق اتمی که طی یادداشتی در روزنامه «فایننشال تایمز» از آن خبر داده بود، آنهم بعد از بی‌نتیجه ماندن مذاکرات دوحه که هنوز دو روز نشده به پایان رسید و همچنین قبل از آن ناکامی بیش از هفت دور مذاکره در وین نشان می‌دهد اختلافات میان تهران و واشنگتن آنقدر زیاد است که به این سادگی قابل حل نیست.
در همین ارتباط علی واعظ عضو گروه بین‌المللی بحران از اندیشکده‌هایی که به شدت حامی معامله رژیم ایران و آمریکاست به المانیتور گفته بود «پیشنهاد اتحادیه اروپا کمتر از انتظارات جمهوری اسلامی است و بعید است شکاف‌های باقیمانده بین دو طرف را پر کند… تصور اینکه بشود فرمولی ارائه داد که برای دو طرف در این مقطع قابل قبول باشد واقعاً سخت است.»
واعظ که به شورای ملی ایرانیان آمریکا (نایاک) یکی دیگر از اندیشکده‌های طرفدار معامله آمریکا و رژیم ایران نزدیک است در ارتباط با طرح جدید اروپا توضیح داد «طرفین حاضر نیستند بپذیرند که مذاکرات شکست خورده است» و «عملاً فکر نمی‌کنم راهی به جلو وجود داشته باشد.»
نکته قابل توجه اینکه علی واعظ در جریان مذاکرات اتمی در وین با میخائیل اولیانوف نماینده روسیه در این مذاکرات دیدار کرده بود و ملاقات‌های دیگری نیز با دیپلمات‌های دیگر داشته که معلوم نیست بر اساس کدام موقعیت دیپلماتیک مگر لابیگری بوده است.
البته وی در این زمینه تنها نبود و در جریان مذاکرات اتمی چندین اندیشکده در آمریکا و اروپا برای معامله جمهوری اسلامی و آمریکا لابی می‌کردند. آنها حتا برای قوی‌تر کردن مواضع جمهوری اسلامی با توصیه‌های خود تلویحاً تهدید می‌کردند که اگر مذاکرات شکست بخورد یکی از گزینه‌های جمهوری اسلامی خروج از NPT خواهد بود و غنی‌سازی اورانیوم را به شدت بالا خواهد برد.
حشمت‌الله فلاحت‌پیشه عضو پیشین کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی که از طرفداران برجام است و مصلحت نظام را در معامله با آمریکا می‌داند و در چند مورد مواضع انتقادی علیه روسیه گرفته می‌گوید «معتقدم قطع کلیه کانال‌های ارتباطی در دیپلماسی خارجی و حتا قطع کلیه لابیها با دولت و کنگره آمریکا باعث شد دشمنان قسم خورده جمهوری اسلامی در آنجا صاحب نقش و نفوذ باشند، باید لابیها را در قبال آمریکا قوی کنیم.»
علی خامنه‌ای که به «جسد متعفن برجام» هم رضایت می‌دهد ترمز «مجلس انقلابی» را کشید
در ایران تحلیلگرانی هم هستند که به نظر می‌رسد نسبت به وضعیت برجام نگاه واقع‌بینانه‌تری داری دارند. محسن جلیلوند استاد دانشگاه و کارشناس مسائل بین‌المللی می‌گوید، «واقعیت بسیار ساده است زمانی که دونالد ترامپ از برجام خارج شد توافق هسته‌ای دچار مرگ مغزی شد. اکنون تمام تلاش و کوشش‌های اروپایی‌ها نیز حکمِ دادن نفس مصنوعی به این بیمار مرگ مغزی است… حتی اگر اروپایی‌ها بخواهند برای حفظ و تداوم برجام کاری انجام دهند با سدی به نام ایالات متحده آمریکا روبرو خواهند شد.»
مهدی مطهرنیا استاد روابط بین‌الملل در ایران در مصاحبه با خبرگزاری ایلنا گفته بود «هیچکدام از طرفین حاضر به قبول ننگ اعلام مرگ برجام نیستند». او هشدار داده «غرب افکار عمومی را آماده پذیرش بازگشت پرونده هسته‌ای به شورای امنیت می‌کند».
جاوید قربان اوغلو تحلیلگر مسائل بین‌الملل و دیپلمات پیشین جمهوری اسلامی طرح جدید جوزپ بورل برای توافق را «خوش‌خیالی» دانسته و در یادداشتی در روزنامه «آرمان» نوشت مشکلات برجام خیلی پیچیده‌تر از اینهاست که توافقی حاصل شود.
هرچند که خیلی پیشتر از اینها حسین شریعتمداری مدیر مسئول کیهان تهران که به «تریبون بیت رهبری» مشهور است گفته بود برجام یک «جسد متعفن است که بازگشت به آن چیزی برای ما ندارد» اما به خواست علی خامنه‌ای مذاکرات «کِش» پیدا کرد زیرا او بهتر از هرکسی از پیامدهای پایان دادن به این رفت و آمدها خبر دارد و متوجه است که فاصله بین تشدید تحریم‌‌ها و ارجاع پرونده اتمی جمهوری اسلامی به شورای امنیت و استفاده احتمالی از اهرم نظامی همین مذاکرات نیم‌بند و بی‌نتیجه است که در عمل همه را «معطل» کرده است.
در این میان، منابع «ناشناس» دیپلماتیک جمهوری اسلامی و تحلیلگران و چند نماینده مجلس اسلامی گفته‌اند که تهران طرح بورل را نمی‌پذیرد اما وزارت خارجه رژیم محتاطانه به صورت رسمی از رد آن خودداری کرده و علی باقری کنی در توییتی از ارائه پیشنهادات ایران برای «جمع‌بندی سریع» مذاکرات خبر داده و ادعا کرده است که «با شرکای برجامی خود» از روی «حُسن نیت» برای دادن فرصت دوباره به آمریکا کار می‌کنیم!
اما آیا اروپایی‌ها در برجام، شریک جمهوری اسلامی هستند یا آمریکا؟! واقعیات روشن‌تر از آن است که این پرسش نیازی به پاسخ داشته باشد!
ما به‌صورت نزدیک با شرکای برجامی خود، به‌ویژه هماهنگ‌کننده، به‌منظور ارائه فرصتی دیگر به آمریکا برای نشان‌دادن حسن نیت و مسؤولیت‌پذیری خود کار می‌کنیم. ایران آماده جمع‌بندی مذاکرات در مدت زمان کوتاهی است، اگر طرف مقابل نیز آماده اقدام مشابه باشد. ۲/۲
— علی باقری‌کنی (@Bagheri_Kani) July 31, 2022
اگر همانطور که باقری کنی ادعا می‌کند اروپایی‌ها «شرکای برجامی» جمهوری اسلامی می‌بودند، چرا جوزپ بورل به عنوان میانجی پیشنهادی ارائه نداده که نفع جمهوری اسلامی- به عنوان شریک- در آن در نظر گرفته شده باشد؟!
از سوی دیگر رئیس رسمی و اسمی علی باقری کنی یعنی حسین امیرعبداللهیان وزیر خارجه جمهوری اسلامی مدام طوطی‌وار در هر نشست و گفتگوی تلفنی تکرار می‌کند «به دنبال توافق خوب و پایدار هستیم!» اما ریچارد مور رئیس سرویس اطلاعاتی بریتانیا (MI6) اخیراً در در کنفرانس امنیتی سازمان غیردولتی «آسپن» در آمریکا ابراز تردید کرده است که رئیس امیرعبداللهیان و کنی یعنی علی خامنه‌ای اصلا به دنبال احیای برجام باشد! چرا که همزمان با این ابراز آمادگی‌ها و خوش‌بینی‌ها، از غنی‌سازی ۹۰ درصدی اورانیوم نه تنها صحبت بلکه در مسیر آن اقدام می‌شود!
تهدید اسرائیل و تأیید «نگاه به شرق»
در حالی که وزارت خارجه جمهوری اسلامی برای معامله با آمریکا تلاش می‌کند و باقری کنی اروپایی‌ها را «شریک برجامی» جمهوری اسلامی می‌خواند، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با تکیه بر حمایت‌های روسیه، آمریکا و شرکای منطقه‌ای آن به ویژه اسرائیل را تهدید می‌کند.
در این میان، جمهوری اسلامی هم به اسم تقویت تیم مذاکره کننده چهارنعل خط قرمزهای اتمی برای ساختن سلاح هسته‌ای را زیر پا می‌گذارد. امیرعلی حاجی‌زاده از افزایش بُرد موشک‌های بالستیک با «قابلیت‌های برترساز» می‌گوید و محمد اسلامی رئیس سازمان انرژی اتمی جمهوری اسلامی در توجیه افزایش میزان غنی‌سازی اورانیوم و خاموش کردن دوربین‌های نظارتی آژانس می‌گوید «اهمیت این اقدامات برای این بود که قوت تیم مذاکره کننده را ارتقا بدهیم تا دستش پر باشد و بتواند مذاکرات را با قدرت پیش ببرد و این گروه متخاصم را عقب براند و این اتفاق افتاد!»
وزارت خارجه جمهوری اسلامی در حالی به اسم مذاکرات «وقت‌کُشی» می‌کند که جریان اصلی قدرت در نظام صحبت از محاصره و موشک‌باران اسرائیل می‌کند و ادعا دارد «جغرافیای سیاسی آمریکا رو به افول است.»
حسین سلامی فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نهم امرداد در جمع مدیران سیاسی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی گفت «شما امروز می‌توانید در سواحل مدیترانه قدم بزنید و قدرت اسلام را ببینید! کلافگی دشمن به وضوح دیده می‌شود!»
یحیی رحیم‌صفوی مشاور عالی خامنه‌ای در جمع فرماندهان و پاسداران سپاه «علی بن ابیطالب» استان قم گفته «صحنه سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و امنیتی کشور‌های منطقه غرب آسیا درحال تغییر و تحول است و ایران باید در این تغییرات کنشگر فعال باشد نه منفعل.»
او تأکید کرده آمریکا در حال شکست است و چین و روسیه در برابر آمریکا قدرت خود را افزایش داده‌اند و قدرت از غرب رو به شرق حرکت می‌کند و باید «نگاه به شرق» را تقویت کرد.
مجتبی ذوالنوری عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی در یک نشست سیاسی با اشاره به اینکه «در قرآن کریم یهود به عنوان بدترین دشمن مسلمانان معرفی شده» گفته صاحبان کارخانه‌های اسلحه‌سازی و طلاسازی و مسیحیت صهیونیستی در حال زمینه‌سازی برای رجعت عیسی مسیح در اسرائیل‌اند و دولت یهود را هم با همین هدف ایجاد کردند و صهیونیسم مسیحی پرانگیزه‌تر از صهیونیسم یهودی علیه مسلمانان عمل می‌کند و پیوند اسرائیل و آمریکا نیز در همین راستا است.» ذوالنوری با تأیید سیاست «نگاه به شرق» گفته است «اگر روزی درگیری همه‌جانبه شکل بگیرد، زمین‌های منطقه مقاومت شکافته خواهد شد و همزمان ۱۱۰ هزار سکوی موشکی روی اسرائیل موشک خواهند ریخت!»
محمود عباس زاده مشکینی عضو دیگر کمیسیون امنیت ملی جمهوری اسلامی می‌گوید «ایران و روسیه وارد عمیق‌ترین مناسبات راهبردی شدند» و جعفر قادری عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس اسلامی نیز تأکید کرده «تعامل با شرق راهگشاست!»
تمامی این تهدیدات چه بلوف باشند و چه واقعیت با توجه به ناکارآمدی مزمن نظام در همه زمینه‌ها و همچنین اختلافات عمیق درونی و نیز توهم نسبت به «شرکای برجامی» و تکیه بر «نگاه به شرق» در حالی که بزرگترین و مهم‌ترین طرفین معاملاتِ «شرق» کسی جز «غرب» نیست، بیش از پیش «راهگشا» به سوی بن‌بستی مهلک است!
