نا آرامی‌ها و درگیری‌ها در عراق همچنان ادامه دارد. به قربانیان درگیری‌های روزهای گذشته ترور نیز اضافه شده است. وضعیت در این کشور همسایه ایران انفجاری است. در هر لحظه امکان گسترش درگیری‌ها و آغاز آنچه به سرعت می‌تواند به جنگی داخلی تبدیل شود وجود دارد. خلاصه کردن اتفاقات اخیر در عراق به درگیری برای تشکیل دولت و یا جنگ میان گروه‌های شیعی جهت کسب قدرت، ساده‌انگاری است. سیستمی که ۱۹ سال پیش، پس از سرنگونی رژیم بعث و برکناری صدام حسین برای این کشور طراحی شد، پاسخگوی خواست‌ها و نیازها و حقوق مردم عراق و به ویژه نسل‌های جوان نیست. نسلی که در اکتبر ۲۰۱۹ میلادی حرکتی را رقم زد که امروز از آن به عنوان «انقلاب تشرین» نام می‌برند.
بازگشت «انقلاب تشرین» به خیابان
اگرچه پاندمی کرونا جوانانی را که هفته‌ها در بغداد و دیگر شهرهای عراق، به ویژه در جنوب این کشور که عمده اهالی آنرا شیعیان تشکیل می‌دهند، خانه‌نشین کرد، ولی «انقلاب تشرین» خاموش نشد بلکه مانند آتش در زیر خاکستر ماند.
در این میان، «جنبش امتداد» منسجم‌ترین تشکل برآمدە از اعتراضات مردمی سال ٢٠١٩ عراق در بیانیەای خواستار برگزاری اعتراضات مسالمت‌آمیز شد و ضمن اعتراف به ناکار آمدی «انقلاب تشرین» در پیشبرد اهدافش اعلام کرد باید «برای پایان دادن به سلطە مفسدان در عراق» بار دیگر به خیابان بازگشت. مردم روز جمعه ۲ سپتامبر ۲۰۲۲ بطور گسترده با شعارهایی علیه جمهوری اسلامی از جمله «ایران برو برو» (ایران بیرون بیرون) به خیابان‌ها بازگشتند. در ماه‌های گذشته، با بالا گرفتن درگیری میان هواداران مقتدی صدر و جناح های وابسته و تحت حمایت جمهوری اسلامی، جنبش اعتراضی مردمی خود را کنار کشیده بود و وارد این درگیری‌ها برای کسب قدرت سیاسی و تشکیل دولت نشده بود.
این کناره‌گیری یا بی‌طرفی «انقلاب تشرین» برای مقتدی صدر و هوادارانش فرصتی ایجاد کرد تا اعتراضات مردمی را مصادره کرده و ردای قهرمانان مبارزه با فساد و مخالف نفوذ قدرت‌های بیگانه، و به ویژه جمهوری اسلامی، به تن کنند. محمود احمد یکی از رهبران میدانی «انقلاب تشرین» به کیهان لندن می‌گوید «شاید با پیروزی جناح صدر نفوذ رژیم ایران در عراق کاهش پیدا کند، ولی بقیه مشکلات ما چون فساد گسترده سیاسی و ناکارآمدی دولت در حل مشکلات اقتصادی و اجتماعی باقی خواهند ماند زیرا تا زمانی که سیستم کنونی که به آن نام دهان پرکن دمکراسی توافقی داده اند کنار گذاشته نشود و شایسته‌سالاری را جانشین آن نکنند، عراق از بحران کنونی نجات پیدا نخواهد کرد.»
#ایران_لن_تحکم_العراق
نفوذ جمهوری اسلامی در عراق بدون شک یکی از دلایل عمده رشد فساد سیاسی و اقتصادی در عراق است. بی‌دلیل نیست که در این روزها هشتگ #ایران_لن_تحکم_العراق (ایران بر عراق حکومت نخواهد کرد) در حساب‌های کاربری عراقی‌ها در توئیتر به ترند تبدیل شده است. محمود احمد معتقد است که «رژیم حاکم بر تهران برای حفظ موقعیت کنونی‌اش در عراق تا آنجا که در قدرتش باشد خواهد جنگید و برای تداوم نفوذش در عراق برایش جان ما عراقی‌ها اهمیتی ندارد و حاضر است هزاران نفر را قربانی کند و به جنگی داخلی نیز دامن بزند.»
در محافل سیاسی عراق گفته می‌شود که جمهوری اسلامی در روزهای گذشته در تماس‌های غیرمستقیم با مقتدی صدر، او و هوادارانش را تهدید به قتل کرده است. جدی‌ترین این پیام‌ها از طریق حسن نصرالله رهبر حزب‌الله لبنان به مقتدی صدر رسانده شده است. مقتدی صدر در پاسخ به تهدید‌های جمهوری اسلامی گفته است «مرا دشمن درجه یک خودتان بدانید!» این روحانی شیعه گروه‌های هوادار جمهوری اسلامی را به «حیوانات نجس‌خواری» تشبیه کرده که «ارتزاق از گوشت آنها نیز حرام است». صالح محمد العراقی، موسوم به وزیر صدر، گروه‌های تحت حمایت نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را «فرقه‌ای، تروریست و وقیح » خوانده و به نوبه خود به رژیم تهران هشدار داده است «شترهای خود در عراق را کنترل کند.»
بحران در صفوف متحدین جمهوری اسلامی
همزمان در بصره سه نفر از فرماندهان «سریا السلام» شبه‌نظامیان نزدیک به مقتدی صدر ترور شدند. از دیگر شهرهای عراق چون بابل و میسان نیز خبر از ترورهای مشابه می‌رسد. در اقلیم کردستان عراق نیز بار دیگر حملات پهپادی نیروهای تحت حمایت جمهوری اسلامی از سر گرفته شد. از زمانی که حزب دمکرات کردستان عراق به تلاش‌های مقتدی صدر برای تشکیل دولتی بدون حضور نیروهای تحت حمایت جمهوری اسلامی پیوست، حملات پهپادی و حتا موشکی از خاک ایران به مناطقی که در اقلیم کردستان تحت نفوذ حزب دمکرات هستند آغاز شد.
نیروهای شیعی متشکل در «چارچوب هماهنگی»، ائتلاف گروه‌های تحت حمایت جمهوری اسلامی، همچنان تلاش دارند که دولت جدیدی تشکیل شود. در خاتمه یک جلسه اضطراری که در خانه همام الحمودی رئیس «مجلس اعلای اسلامی عراق» تشکیل شد، نوری المالکی رهبر «ائتلاف قانون» و نزدیک‌ترین سیاستمدار عراقی به جمهوری اسلامی اعلام کرد که باید بلافاصله دولت جدیدی به ریاست محمد شیاع السودانی نامزد مورد نظر تهران تشکیل شود. در پی نامزدی السودانی بود که هواداران مقتدی صدر «منطقه سبز» بغداد و کاخ‌های نخست وزیری و ریاست جمهوری را به اشغال خود درآورند. اصرار گروه‌های گوش به فرمان تهران بر کاندیداتوری السودانی و مخالفت آنها با انحلال مجلس و برگزاری انتخابات زودهنگام، «اتحادیه میهنی» را نیز متحد کرد و به نگرانی جمهوری اسلامی بیش از پیش دامن زد.
برهام صالح رئیس جمهور کنونی عراق و از رهبران «اتحادیه میهنی»، حزب کُرد نزدیک به «چارچوب هماهنگی» و جمهوری اسلامی، در پیامد اشغال کاخ ریاست جمهوری در روز سه‌شنبه گذشته پس از پناه بردن به سلیمانیه در اقلیم کردستان، در بیانیه‌ای انتخابات زودهنگام را «ضمانت ثبات خواند» و افزود که «انتخابات گذشته (اکتبر ۲۰۲۱) خواست‌های مردم عراق را برآورد نکرده است» و باید به «سهمیه‌بندی حزبی که دلیل اختلافات و تنش‌هاست» پایان داد. سخنانی که به گوش تهران و همچنین گروه‌های وابسته به جمهوری اسلامی اصلا خوش نیامد. حیدر العبادی رهبر «ائتلاف نصر»، یکی از گروه‌های «چارچوب هماهنگی» شیعیان نیز در حال حاضر از دیگر سیاستمداران تحت حمایت رژیم ایران چون نوری المالکی رهبر «ائتلاف قانون»، قیس خزعلی رهبر «عصائب اهل حق» و عمار حکیم رهبر «حکمت ملی» فاصله گرفته و معتقد است باید سیستم سیاسی کنونی را اصلاح کرد. وی می‌گوید شاید «برگزاری انتخابات جدید بتواند اصلاحاتی را که مردم خواهان آن هستند تسهیل کند.»
جمهوری اسلامی امروز در عراق نیز شرایط مناسبی ندارد. ریزش نه تنها در صفوف شیعیان این کشور به ویژه جوانان شدت گرفته، بلکه به نیروهایی که تا کنون مجری سیاست‌های تهران بودند نیز سرایت کرده است. با اینهمه محمود احمد از رهبران میدانی انقلاب «تشرین» با بدبینی به آینده نزدیک کشورش نگاه می‌کند و می‌گوید: «جمهوری اسلامی به سادگی نخواهد پذیرفت که از عراق دست بکشد. روزهای سختی در انتظار ماست!»
احمد رأفت
