همزمان با «روز جهانی پیشگیری از خودکشی» آمارها نشان می‌دهد شمار اقدام به خودکشی در ایران افزایش یافته و بطور میانگین روزانه ۱۵ نفر در ایران دست به خودکشی می‌زنند و سن خودکشی در ایران از جوانی به نوجوانی و حتی کودکی رسیده است. این رقم مربوط به آمارهای گزارش شده از خودکشی است و با توجه به اینکه بخشی از اقدام به خودکشی‌ها گزارش و ثبت نمی‌شود، پیش‌بینی می‌شود آمار اقدام به خودکشی در ایران بسیار بیشتر از آمارهای اعلام شده باشد.
۱۰ سپتامبر برابر با ۱۹ شهریور «روز جهانی پیشگیری از خودکشی» نامگذاری شده که هدف آن بالا بردن آگاهی همگانی و جهانی درباره خطرات و آسیب‌های خودکشی و پیشگیری از این اقدام است.
«روز جهانی پیشگیری از خودکشی» در سال ۲۰۰۳ توسط انجمن بین‌المللی پیشگیری از خودکشی با همکاری سازمان بهداشت جهانی با هدف آگاه‌سازی عمومی در پیشگیری از خودکشی به رسمیت شناخته شده است. شعار سال ۲۰۲۲ سازمان بهداشت جهانی در پیشگیری از خودکشی «با عمل امید بسازیم» عنوان شده است.
گزارش‌های جهانی نشان می‌دهد هر ساله حدود یک میلیون نفر جان خود را به دلیل خودکشی از دست می‌دهند و به ازای آن چندین نفر اقدام به خودکشی و یا بطور جدی به آن فکر می‌کنند، به گونه‌ای که یکی از ۲۰ علت اصلی مرگ و میر در جهان مرگ خودخواسته است.
در ایران آمار خودکشی طی سال‌های گذشته با افزایش چشمگیری روبرو شده است. مشکلات اقتصادی، فقر، بیکاری و محدودیت در دسترسی به امکانات ضروری زندگی از جمله مهمترین دلایل افزایش آمار خودکشی طی سال‌های گذشته در ایران است.
در یک نمونه دو کارگر پتروشیمی ایلام که به دلیل مشکلات اقتصادی کارفرما از کار اخراج شدند در امرداد امسال و با اختلاف کمتر از ۲۴ ساعت خودکشی کرده و جان باختند. چند روز بعد یک جوان ۱۸ ساله اهل شهرستان ملکشاهی نیز به دلیل مشکلات روحی ناشی از خودکشی برادر دوقلویش خود را حلقآویز کرد. برادر دوقلوی او هفتم خرداد ۱۴۰۱ به دلیل مشکلات معیشتی با خوردن قرص برنج به زندگی خود پایان داده بود.
روزنامه «اعتماد» در شماره امروز شنبه ۱۹ شهریور در یادداشتی با عنوان «تعداد قربانیان خودکشی در ایران از میانگین جهان سبقت گرفت» به استناد آمار مطرح شده توسط جامعه‌شناسان نوشت، آمار خودکشی در ایران به روزانه ۱۵ نفر رسیده است.
بر اساس این گزارش همچنین آمار پزشکی قانونی نشان می‌دهد که جوانان قربانیان اصلی خودکشی‌اند و بیشتر خودکشی‌ها بین افراد ۱۵ تا ۳۵ ساله رخ می‌دهد. حلقآویز کردن، مسمومیت با سم و دارو، خودسوزی، شلیک با سلاح گرم و سقوط از بلندی شایع‌ترین روش‌های خودکشی در کشور است.
محمد‌علی محمدی جامعه‌شناس و عضو کرسی یونسکو در سلامت اجتماعی و توسعه، در نشست «خودکشی در ایران، دلایل و راهکار‌های مقابله» گفته که «روزانه ۱۳ نفر در ایران اقدام به خودکشی می‌کردند و از سال ۱۳۹۹ این ۱۳ نفر تبدیل به ۱۵ نفر شده است. میانگین خودکشی در کشور ما ۶ است و میانگین جهانی ۵/۲ است.»
به گفته این جامعه‌شناس «ایران در میان کشور‌های اسلامی در جایگاه سوم است و در جهان جایگاه پنجاه و هشتم را دارد. ۱۲۵ نفر در هر ۱۰۰ هزار نفر اقدام به خودکشی می‌کنند که از این بین ۶ نفر موفق می‌شوند. همچنین ۵۴ درصد خودکشی‌های منجر به مرگ در میان جوانان زیر ۳۰ سال رخ داده است. طبق آمار وزارت بهداشت در سال ۱۳۹۹، صدهزار نفر در ایران اقدام به خودکشی کردند که این میزان نیز رو به افزایش است.»
افزایش ۴۴ درصدى خودکشى در ایران؛ از سال ۹۹ روزانه ۱۵ نفر دست به خودکشی می‌زنند!
همچنین اکبر علیوردی‌نیا استاد جامعه‌شناسی دانشگاه مازندران، با استناد به داده‌های پزشکی قانونی از سال ۱۳۸۰ تا ۱۳۹۸، درباره وضعیت اقدام به خودکشی و تعداد قربانیان در این بازه زمانی، با اشاره به رده‌های شاخص این گزارش‌ها اعلام کرد: «کمترین میانگین میزان خودکشی در بازه ۱۹ ساله مربوط به استان سیستان و بلوچستان با ۲/۳ و خراسان جنوبی با ۲/۷ و همچنین استان یزد است.»
وی افزود: «بیشترین میزان خودکشی در بازه زمانی یاد شده در سال‌های ۹۷ و ۹۸ با نرخ ۶.۲ در ۱۰۰هزار جمعیت است. همچنین کمترین میزان نیز مربوط به سال‌های ۸۳ و ۸۶ با ۴/۲ در ۱۰۰ هزار جمعیت است. در این بازه زمانی میزان خودکشی در تهران، آذربایجان‌شرقی، اردبیل، اصفهان، فارس، قزوین، قم، مرکزی، مازندران و گیلان روند افزایشی داشته است.»
گزارش‌های مختلف از اقدام به خودکشی در ایران نشان می‌دهد سن خودکشی در ایران طی سال‌های گذشته از جوانی به نوجوانی کاهش پیدا کرده و حتی در مواردی کودکان ۸ و ۹ ساله نیز دست به خودکشی زده‌اند.
همچنین اقدام به خودکشی تا چند ماه پیش در بین زنان دو برابر مردان بوده اما به نظر می‌رسد این روند به دلیل مشکلات معیشتی گسترده و بیکاری، در حال تغییر باشد. آمارها نشان می‌دهد در سال ۹۹ بین مردان حدود ۶۵ درصد و در میان زنان ۳۵ درصد اقدام به خودکشی کرده‌اند و در سال ۹۸ مردان ۷۰ درصد خودکشی‌ها را شامل می‌شدند.
افزایش شمار «خودکشی» ناشی از ناامیدی نسبت به بهبود شرایط اقتصادی- اجتماعی
هرچند بیماری‌های جسمی مانند سرطان پیشرفته و یا روانی مانند شیزوفرنی و دو قطبی می‌توانند از عوامل محرک خودکشی باشند اما در ایران غالب خودکشی‌های گزارش شده در سال‌های اخیر به دلیل مشکلات مالی و فقر و عدم امنیت مادی بوده است.
بر اساس آمارهای ارائه شده از سوی پزشکی قانونی ۷ درصد از آمارهای خودکشی ثبت شده در ایران مربوط به افراد زیر ۱۸ سال است. همچنین آمار ثبت شده خودکشی افراد زیر ۱۸ سال طی یک دهه منتهی به سال ۱۴۰۰ تا ۲۵۰ مورد بوده است.
از ابتدای امسال تا کنون دست‌کم ۱۴ کارگر به دلیل بیکاری یا فقر خودکشی کرده و جان باختند. خبرگزاری هرانا در گزارشی که اردیبهشت امسال به مناسبت روز جهانی کارگر منتشر کرد از ۱۱ مورد خودکشی کارگران در فاصله ۱۱ اردیبهشت ۱۴۰۰ تا ۱۱ اردیبهشت ۱۴۰۱ خبر داده بود.
وبسایت حقوق بشری «هه‌نگاو» نیز چند روز پیش گزارش داده بود که در شهرهای کُردنشین ایران اقدام به خودکشی به ویژه در میان مردان و پسران نوجوان زیر ۱۸ سال افزایش یافته است. بر اساس این گزارش طی هشت ماه و از ابتدای سال میلادی تا اکنون حداقل ۱۳۰ خودکشی از جمله ۱۵ مورد اقدام به خودکشی کودکان در این شهرها صورت گرفته است.
جزییات این گزارش نشان می‌دهد در میان ۱۳۰ خودکشی منجر به مرگ در شهرهای کُردنشین، ۴۰ جانباخته نوجوان و زیر ۱۸ سال بوده‌اند. از این افراد، ۱۵ پسر زیر ۱۵ سال بوده‌اند. این آمار هولناک می‌افزاید بیشتر خودکشی‌ها توسط نوجوانان از طریق حلقآویز کردن انجام گرفته. ۸ نوجوان با خوردن قرص، شش نفر با اسلحه و یک نفر با پریدن از ساختمان و یک نفر با استشمام گاز به زندگی خود پایان داده‌اند.
آمار خودکشی کودکان و نوجوانان پس از شیوع کرونا و آموزش آنلاین با جهش روبرو شد؛ خانوارهای زیادی به دلیل فقر توان خرید ابزارهایی مانند تلفن هوشمند و تبلت برای کودکان نداشتند و آنها از شرکت در کلاس‌های آنلاین بازماندند. موارد متعدد خودکشی منجر به مرگ در میان دانش‌آموزان به همین علت طی دو سال شیوع کرونا ثبت شد که اکثر آنها متعلق به ساکنان مناطق محروم و فقیرنشین بود.
از دید برخی جامعه‌شناسان و روانشناسان، خودکشی یک «ناهنجاری» ناشی از روان محسوب می‌شود اما پدیده خودکشی در ایران به دلایل مادی آنقدر گسترده شده که می‌توان آن را یک «آسیب اجتماعی» دانست که با تحت تأثیر قرار دادن تاب و توان روانی انسان، وی را به سوی خودکشی سوق می‌دهد.
در همین رابطه منصور اخلاقی‌پور جامعه‌شناس با بیان اینکه خودکشی یک «رفتار خشونت‌آمیز نسبت به ذات خود» است گفته که «خشونت‌ها عموماً ریشه در احساس محرومیت دارند و این احساس محرومیت ممکن است درونی باشد که سمت و سو پیدا می‌کند به خودکشی که علل روانشناسی پدیده را تبیین می‌کند و یک سری محرومیت‌ها که گسترده‌تر، نهادی‌تر و نظام‌مندتر هستند، می‌تواند شیرازه وجودی فرد را از هم بپاشد. این نوع از احساس محرومیت پرخاشگری را تشدید می‌کند و هنگامی‌که انسان توانایی تخلیه پرخاش خود را نداشته باشد به شکل دیگری پرخاش خود را بروز می‌دهد و تخلیه می‌کند؛ بنابراین وقتی نتواند با عوامل اصلی که بیرون از وجود او هستند یا نمی‌شناسد و یا زورش به آن نمی‌رسد مقابله کند، به سمت خودش برمی‌گردد و این پرخاش متوجه خودش می‌شود.»
