ایران در شرایطی وارد فصل پاییز شده که زمان افزایش آلودگی هواست! بر اساس گزارش سازمان محیط زیست، کشور بهار و تابستان به شدت آلوده‌ای را پشت سر گذاشته است. همچنین پیش‌بینی‌ها حاکی از تشدید آلودگی‌ها در تهران از آبان‌ماه است.
بر اساس گزارش مرکز ملی هوای سازمان محیط زیست، کلانشهرها در بهار و تابستان امسال به نسبت دو سال گذشته هوای آلوده‌تری داشته‌اند و طبق پیش‌بینی‌ها به دلیل کاهش بارندگی‌ها و آلایندگی شدید پالایشگاه‌ها و نیروگاه‌ها هوای شهرها در پاییز و زمستان حتی آلوده‌تر هم خواهد شد.
طبق گزارش‌ها، ۹۷درصد تولید انرژی در ایران بر پایه سوخت‌های فسیلی است و مازوت‌سوزی درون و در حاشیه شهرهای بزرگ، باعث شده تا حتی اکسیژن کافی برای تنفس در ایران وجود نداشته باشد.
در این بین، مسئولان سازمان محیط زیست نیز از بی‌توجهی دیگر دستگاه‌های مسئول، ناامید شده‌اند. داریوش گل‌علیزاده سرپرست مرکز ملی هوای سازمان محیط زیست حتی گفته است: «کاهش آلودگی هوا در اولویت هیچکس نیست بنابراین نمی‌توان انتظار هوای بهتری داشت حتی اگر سوخت و خودروها در کشور استاندارد شود اما باز هم وضعیت هوا به‌طور کامل بهتر نمی‌شود چراکه ۹۴ درصد تولید انرژی کشور در موتورخانه‌های منازل، کارخانه‌ها و… برپایه سوخت‌های فسیلی است.»
تولید اتومبیل‌های غیراستاندارد در داخل نیز علاوه بر اینکه سالانه به دلیل نبود ایمنی کافی باعث مرگ بسیاری از شهروندان حتی در تصادفات جزئی می‌شود، با دودزایی نیز جمعیت مرگ‌های ناشی از بیماری‌های گوارشی را بالا برده است.
گل‌علیزاده خواستار جمع‌آوری اتومبیل‌های فرسوده در کلانشهرها شده و گفته «در صورت نوسازی کلانشهرها دیگر نباید خودروهای دیزلی در شهرها وجود داشته باشند. خودروهای فرسوده باید جمع‌آوری شوند. به عنوان مثال از ۱۰۰۰ اتوبوس موجود باید تنها ۵۰۰ اتوبوس باقی بماند.»
وی همچنین افزوده «تولید موتورهای کاربوراتوری ممنوع شده است اما هنوز با استفاده از آن‌ها آلودگی بسیاری تولید می‌شود. در تهران منابع انتشار آلودگی بسیار بالاست، به همین علت استفاده از هر خودروی استاندارد و جدیدی موجب تشدید آلودگی می‌شود این در حالیست که هدف ما به حداقل رساندن آلودگی هوا است.»
طبق اعلام قبلی سازمان محیط زیست، اگر تمام اتومبیل‌ها نیز از بنزین استاندارد استفاده کنند، ولی نداشتن استاندارد در اتومبیل‌های داخلی به تداوم آلایندگی‌ها منجر می‌شود. این معضلات تنها با اتومبیل‌های هیبرید و برقی و موتورسیکلت‌های برقی و توسعه نیروگاه‌های انرژی تجدیدپذیر کاهش می‌یابد.
افزایش جمعیت شهرها بیش از ظرفیت‌شان نیز منجر به این شده تا فعالیت‌ها در راستای حفظ محیط زیست از جمله جداسازی پسماند، هدف‌گذاری برای رسیدن به هوای پاک و حفاظت از خاک به حاشیه رانده شود.
گل‌علیزاده در این ارتباط می‌گوید، «مسئله و راهکار مشخص، اما اجرا کردن آن دچار مشکل است. شعارها در این زمینه باید به تغییر رفتار مسئولان و مردم منجر شود تا وضعیت پیچیده‌تر از این نشود.»
بر اساس گزارش‌ها، شمار روزهای بسیار ناسالم اهواز از آمار صفر سال ۱۳۹۰ به یک روز در سال ۱۴۰۰ و ۱۰ روز تا پایان تابستان رسیده است. این کلانشهر که در دو سال گذشته روز خطرناکی نداشته، امسال ۲۱ روز را در شرایط قهوه‌ای کیفیت هوا سپری کرده است
طبق بررسی مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم، تهران در سال جاری تا کنون فقط ۲ روز هوای پاک داشته است و این آمار پارسال ۱۵ روز بوده است. این در شرایطی است که ریزگردها از غرب و شرق به سمت مناطق مرکزی از جمله تهران نیز آمده‌اند و معضل ریزگردها به یک مسئله‌ی بحران‌زا در کل کشور تبدیل شده است.
همچنین در حالی که در دو سال گذشته هیچ روزی با شرایط بنفش و قهوه‌ای در این آمار ثبت نشده، در شش ماه گذشته یک روز بسیار ناسالم (بنفش) و دو روز با شرایط خطرناک (قهوه‌ای) در تهران بوده است.
وضعیت بحرانی هوا در تبریز، اصفهان، کرج، مشهد، اهواز شیراز و اراک نیز وجود داشته است. بدین ترتیب که تبریز امسال فقط ۵۴ روز هوای سالم داشته است. هوای سالم در اصفهان تنها ۷ روز ثبت شده و مردم در کرج هیچ روزی هوای سالم نداشته‌اند، ۴ روز هوای ناسالم، ۲ روز بسیار ناسالم (بنفش) و سه روز خطرناک را از سر گذرانده‌اند.
در مشهد نیز تعداد روزهای پاک از ۱۸ روز در سال ۱۳۹۹ به آمار صفر در سال ۱۴۰۰ و فقط ۷ روز پاک در سال ۱۴۰۱ رسیده است. تعداد روزهای با وضعیت قرمز نیز از آمار صفر سال ۱۳۹۹ به ۷ روز در سال جاری رسیده است.
اهواز هم هیچ هوای پاکی در سال جاری نداشته و آمار هوای پاک پارسال ۲ روز بوده و در سال ۱۳۹۹ هم فقط سه روز! روزهای ناسالم در اهواز رکوردشکن بوده و از ۱۳ روز در سال ۱۴۰۰ به ۵۳ روز تا پایان تابستان رسیده است و این تعداد بالا در حالیست که هنوز تا آخر سال دو فصل مانده است. اهواز امسال حتی ۲۱ روز را در شرایط قهوه‌ای کیفیت هوا گذارنده که برای تنفس خطرناک است و شهر می‌بایست تخلیه می‌شد.
در آمار سازمان حفاظت محیط زیست، شیراز ۳۲ روز هوای سالم داشته در حالی که پارسال ۹۶ روز بوده. شیراز در حالی که در دو سال گذشته هیچ روزی در وضعیت قرمز آلودگی نداشته، امسال ۹ روز هوای ناسالم داشته است.
تعداد روزهای سبز اراک که سال‌هاست مانند بسیاری از شهرهای ایران از مشکل آلودگی هوا رنج می‌برد، از ۳۲ روز در سال ۱۳۹۹ به سه روز در سال ۱۴۰۰ و در نهایت به صفر در سال جاری رسیده. تعداد روزهای بنفش از صفر در سال ۹۹ به ۳ روز در سال جاری رسید و ۲ روز نیز وضعیت قهوه‌ای داشته است.
بر اساس گزارش وزارت بهداشت، در سال ۱۴۰۰ در ۲۷ شهر آلوده کشور با ۳۵ میلیون جمعیت، حدود ۲۱ هزار مرگ و میر ناشی از آلودگی هوا به دلیل ذرات معلق ۲/۵ میکرون در بزرگسالان گزارش شد که ۱۱/۳ میلیارد دلار خسارت وارد کرده است. همچنین در تهران ۶۰۰۰ نفر جان خود را به این علت از دست داده‌اند.
