خیزش سراسری در ایران که از ۲۶ شهریورماه یک روز پس از خاکسپاری مهسا امینی که در بازداشت گشت ارشاد اسلامی و پلیس امنیت اخلاقی بر اثر ضرب و جرح به کما رفت و سه روز بعد جان باخت، آغاز شد نه تنها توجه بین‌المللی را به خود جلب کرده است بلکه پژواک‌هایی در کشورهای همسایه نیز داشته است. در همین ارتباط با یک روزنامه‌نگار در ارمنستان و یک فعال حقوق زنان افغانستان گفتگو کرده‌ایم.
یک ایران غربگرا و دمکراتیک به سود ارمنستان است
روبیک میناسیان خبرنگار آزاد در ارمنستان ۲۵ سال پیش از ایران به این کشور مهاجرت کرده است.
-آقای میناسیان، لطفاً ما را در جریان واکنش مردم و محافل روشنفکری ارمنستان در ارتباط با اعتراضات مردم ایران قرار دهید.
-مردم ارمنستان در رابطه با وضعیتی که در ایران به وجود آمده هنوز در نوعی انتظار بسر می‌برند. بسیاری از مؤلفه‌های این خیزش سراسری هنوز روشن نیست. می‌دانید که ایران جایگاه بسیار مهمی در ارمنستان دارد زیرا بغیر از مسیر گرجستان برای راه یافتن به اروپا، ارمنستان تنها از طریق ایران به دنیای خارج دسترسی زمینی دارد که این امری حیاتی برای کشور کوچک و محاصره شده‌ای مانند ارمنستان است. گذشته از این، ایران از نظر سرمایه‌گذاری و واردات محصولات مختلف از آن کشور اهمیت دارد. ارمنستان از طرف شرق با کشور متخاصم جمهوری آذربایجان و از طرف غرب با ترکیه همسایه است که همواره از جانب آنها موجودیت ارمنستان مورد تهدید جدی قرار گرفته. در شرایطی که روسیه فقط متحد اسمی ارمنستان است و در عمل با آن دو کشور همکاری می‌کند، اهمیت ایران برای ارمنستان دو چندان می‌شود. بنابراین ارمنستان خواه ناخواه باید محتاطانه عمل کند و در واکنش‌های خود نسبت به مسائل داخلی ایران هوشیار باشد. این در حالیست که من همواره بر این نظر بوده‌ام که یک ایران پیشرو با نظام دموکراتیک مبتنی بر منشور حقوق بشر فرسنگ‌ها جلوتر از جمهوری اسلامی برای ارمنستان مفید و پشتیبان راستین آن خواهد بود زیرا ایران بزرگ دموکراتیک در تضادهای ارمنستان دموکراتیک با رژیم‌های استبدادی علی‌اف و اتوکراتیک اردوغان، متناسب با منافع ملی خود، بعید است پشتیبان ما نباشد. در زمینه اقتصادی هم شما تصور کنید تنش‌زدایی با دنیای غرب و شروع سرمایه‌گذاری‌های عظیم غرب در ایران چه رشد و شکوفایی اقتصادی درخشانی در پی خواهد داشت که اینهم مسلماً به اقتصاد ارمنستان کمک شایانی خواهد کرد.
ولی در حال حاضر ما نمی‌دانیم که در ایران چه خواهد شد. ممکن است که بی ثباتی جاری ادامه یابد و شرایطی پیش آید که سپاه پاسداران کودتا کند و ضربه عظیمی به جنبش دموکراتیک و حق‌طلبانه کنونی ایرانیان وارد کند. از طرفی چند روز پیش جمهوری اسلامی در شهر جنوبی قاپان کنسولگری دائر کرده و وزیر خارجه جمهوری اسلامی، حسین امیرعبداللهیان، نیز برای شرکت در مراسم افتتاح کنسولگری در ارمنستان بود و مذاکراتی با وزیر امور خارجه ارمنستان، آرارات میزویان، داشت. طی این مذاکرات مجدداً بر مواضع جمهوری اسلامی در مورد عدم پذیرش تغییر مرزهای تاریخی با ارمنستان تاکید شد. بنابراین با توجه به این و نیز ناروشن بودن آینده نمی‌توان انتظار واکنش آشکارا طرفدارانه از طرف دولت ارمنستان نسبت به خیزش سراسری در ایران داشت؛ هرچند اضافه کنم که نیروهای لیبرال دموکرات خارج از پارلمان از این جنبش طرفداری خاموش می‌کنند.
-فکر نمی‌کنید در میان ارمنیان نسبت به مخالفت جمهوری اسلامی با تغییر مرزهایش با ارمنستان کمی خوشباوری وجود دارد؟! طی جنگ ۴۴ روزه موضع جمهوری اسلامی بیشتر به نفع باکو بود…
-ارامنه مثلی دارند که ترجمه اش می‌شود «آرزوها را بجای واقعیت پنداشتن». درست است که در حال حاضر جمهوری اسلامی ایران قوای نظامی خود را در مرزهای شمالی مستقر کرده و رزمایش برگزار می‌کند و قدرت‌نمایی نظامی‌برای آذربایجان و ترکیه می‌کند. ولی من فکر می‌کنم با وجود لفاظی‌های جمهوری اسلامی در صورت رسیدن به مرحله برخورد نظامی در برابر قدرت نظامی آن دو کشور عقب خواهد نشست زیرا مشکلات داخلی زیادی دارد و تازه اگر فرض محال اراده‌ای هم بر مقابله وجود داشته باشد، در برابر تسلیحات مدرن ترکیه کم می‌آورد زیرا در سال‌های گذشته شاهد بودیم که تسلیحات نظامی ایران در دنیای امروزی کارآیی چندانی ندارد و متعلق به دوره‌ی جنگ‌های قدیمی هستند. برای همین است که نیروهای پیشرو ارمنی همواره تاکید دارند که ارمنستان در وهله اول باید روی تقویت نیروی خود و بازیابی اعتماد به نفس خودش کار کند تا کمک‌های ایران و غرب.
-شنیده شده برخی عناصر حزب داشناک در ایران هم حضور قوی در جامعه ارمنی دارند و آشکارا نظر نامساعد خود را در مورد خیزش سراسری ایرانیان اظهار داشته‌اند به این دلیل که فکر می‌کنند اوضاع جاری در ایران به همسایگان متخاصم ارمنستان فرصت تهاجم و رسیدن به مقاصد خود را می‌دهد. شما در این مورد چه شنیده‌اید و نظرتان چیست؟
-به نظر من بهتر است که دولت و نیروهای سیاسی ارمنستان فعلاً آشکارا در این مورد اظهار نظر نکنند. در خلاء قدرت طولانی چنین امکانی پیش می‌آید. ولی در میان‌مدت امیدواریم به تحقق یک نظام غربگرا و دموکراتیک که می‌تواند بهترین موقعیت برای ارمنستان باشد منجر شود. نیروهای پیشرو که مخالف حضور سنگین روسیه در ارمنستان و عضویت آن در سازمان پیمان امنیت جمعی– ایجاد شده توسط روسیه- هستند، نظر مثبتی به این بدیل دارند. چنین تحولی همچنانکه گفتم به عوامل مختلفی وابسته است. ولی امیدوارم که چنین تحول مثبتی در ایران هرچه زودتر روی دهد و ایرانیان نیز به زودی طعم آزادی و دموکراسی و حقوق بشر را که شایسته آن هستند بچشند.
پژواک خیزش سراسر ایران در میان زنان افغانستانی
سودابه کامروا فعال حقوق زنان در جامعه افغانستانی لندن است.
-خانم کامروا، لطفا در مورد فعالیت‌های اجتماعی خود توضیحاتی بدهید.
-من در یک سازمان مستقل از احزاب سیاسی به نام «نهضت زنان مقیم لندن» مشغول فعالیت‌های مدنی برای حقوق زنان در افغانستان هستم. به دنبال روی کار آمدن مجدد طالبان فعالیت ما بسیار زیاد شده زیرا زنان در افغانستان اصلاً صدا ندارند. تنها امیدشان هموطنان و نیروهای پیشرو در خارج کشور هستند. ما جهت تحقق عدالت برای زنان افغانستان و حقوق شهروندی آنان مبارزه می‌کنیم. به دلیل فعالیت سازمان‌هایی نظیر ما هیچکدام از کشورهای جهان هنوز دولت طالبان را به رسمیت نشناخته‌اند. برخی می‌گویند که بیرون آمدن و عدالتخواهی فایده‌ای ندارد در حالی که این زنان ایران و افغانستان هستند که همواره چراغ مبارزه علیه استبداد سیاه و عقب‌مانده را روشن نگه داشته‌اند. همین یکسال پیش حدود سه میلیون زن افغانستانی با روی کار آمدن مجدد طالبان صدای خود را از دست دادند ولی زنان زیادی در برابر طالبان ایستاده‌اند که برای همین زندان و شکنجه کشیده و حتی قربانی می‌دهند.
زنان افغانستان از حق تحصیل تا کلاس شش ابتدایی، تا زمانی که به بلوغ برسند، برخوردارهستند ولی بالاتر از آن فقط بیشتر مضامین اسلامی باید بخوانند که در مورد پسران هم صادق است. در این دروس از عملیات انتحاری و از کسانی که در راه اسلام شهید می‌شوند تجلیل می‌شود. یعنی آموزش بیشتر جنبه شستشوی مغزی دارد. در مقایسه با رژیم آخوندی ایران، فکر نمی‌کنم که رژیمی به سیاهی و عقب‌ماندگی طالبان در دنیا وجود داشته باشد. البته با انقلاب اسلامی در ایران بود که اسلام بنیادگرای سنی نیز درافغانستان احیا شد و بر سر ما آن آمد که می‌بینید.
محدودیت‌های مربوط به تحصیل برای زنان، نداشتن اجازه خروج از خانه بدون موافقت مرد، نداشتن اجازه مسافرت و نداشتن حق کار در ادارات رسمی و عدم حضور در رده‌های بالا (برخلاف گذشته)، اینها در حال حاضر برای ما مهم‌تر هستند تا حجاب اجباری. طالبان زنان را مانند یک لکه سیاه می‌نگرند که نباید ازحقوق اولیه انسانی بهره‌مند باشند و برای همین قوانین موجود به شدت ضدزن هستند. بنابراین، فعالیت روشنگرانه‌ی ما و تلاش برای حقوق زنان افغانستان بسیار مهم است. ما مسائل زنان افغانستان را رسانه‌ای کرده و در برابر پارلمان بریتانیا تظاهرات چندی برگزار کردیم. البته فعالیت ما محدود به بریتانیا نیست و با سازمان‌های خواهر در ۴۳ کشور دنیا فعالیت و تظاهرات داشته‌ایم.
– شما می‌دانید در خیزش کنونی ایران زنان نقش چشمگیری دارند و بسیاری از آنان جان باخته‌اند. شما چه احساسی نسبت به این خیزش دارید و درباره آن چه فکر می‌کنید؟ این خیزش چه تاثیری روی زنان افغانستان می‌تواند داشته باشد؟
-ما این خیزشی را که بیش از یک ماه از عمر آن می‌گذرد می‌توانیم «انقلاب» در برابر یک رژیم استبدادی بدانیم. این انقلاب جرأن و جسارت زنان و مردان ایرانی را نشان می‌دهد. زنان ایرانی و در کنارشان مردان ایرانی برای تحقق حقوق اولیه زنان و پایان دادن به آپارتاید جنسی با شعار «زن زندگی آزادی» به خیابان‌ها آمده‌اند که به راستی تحسین‌برانگیز است.
-در صورتی که این حرکت در ایران به ثمر برسد و یک رژیم دموکراتیک مبتنی بر حقوق بشر روی کار آید، فکر می‌کنید چه تاثیری بر افغانستان و به ویژه زنان کشور شما خواهد گذاشت؟
-خیلی خیلی زیاد. قتل مهسا قلب دنیا را شکست. ما هم گریستیم و در کنار خواهران ایرانی هستیم. من هم در تظاهراتی که در لندن برگزار شده شرکت کرده‌ام. تاثیری که این خیزش روی زنان افغانستان گذاشته گسترده است. بر اثر روحیه‌ای که این حرکت به زنان افغانستان داده گردهمایی‌های چندی در داخل افغانستان برگزار و شبنامه‌هایی پخش شده است. خیزش زنان ایران این درس را به ما آموخت که زنان باید سرنوشت‌شان را به دست خود گیرند. حق با دو دست اعطا نمی‌شود بلکه با زور و اعتراض و فریاد عدالتخواهی گرفته می‌شود. البته انقلاب‌ها همیشه به نتیجه مثبت نمی‌رسند ولی این راه با جدیت باید دنبال شود تا گروه‌ها هرچه بیشتر متشکل شوند و بانگ انقلاب را به گوش بسیارانی دیگر برسانند. با امید به اینکه پایه‌های یک انقلاب زنانه در ایران و افغانستان گذاشته شود و شعار «زن، زندگی، آزادی» باعث شکست رژیم‌های سیاه آخوندی و طالبان شود.
-حتماً می‌دانید که دختران و پسران افغانستانی در خیزش کنونی ایران شرکت می‌کنند و متاسفانه در میان جانباختگان دست‌کم نام یک دختر افغانستانی نیز دیده می‌شود…
-بلی، از جان باختن دختر جوان افغان خیلی متاثر شدم و افتخار هم می‌کنم که در کنار خواهران ایرانی خود جانفشانی کرده است. زنان افغانستان مانند زنان ایران همیشه قربانی حکومت‌های پدرسالار بوده‌اند. متاسفانه برای چشیدن طعم شیرین آزادی باید قربانی داد.
حدود دو هفته پیش یک تروریست طالبان در یک آموزشگاه دختران عملیات انتخاری کرده که منجر به مرگ ۵۲ دختر و زخمی‌های بی‌شمار شده است. به دنبال این کشتار وحشتناک، ما با الهام از زنان قهرمان ایران که بعد از مرگ مهسا هشتگ‌هایی را شروع کردند برای این قربانیان هشتگ #StopHazaraGenocide را شروع کرده‌ایم که مورد استقبال فوق‌العاده‌ی رسانه‌ها در سراسر جهان و مورد توجه محافلی در پارلمان برتینایا واقع شده است. باید به یاد داشته باشیم که این مبارزات یک‌شبه جواب نمی‌دهد و می‌بایست صبور باشیم تا در دو کشور عدالت واقعی برای زنان برقرار شود.
