در هشتمین هفته از انقلاب مردم ایران، خانه سینما اعلام کرده صد سینماگر در این مدت ممنوع‌الخروج و یا بازداشت شدند. این نهاد صنفی کمیته‌ای برای حمایت از هنرمندانی که زیر فشار امنیتی و قضایی تشکیل داده است.
از ابتدای خیزش ملی مردم ایران علیه جمهوری اسلامی که از ۲۶ شهریور و در پی جان باختن مهسا امینی بر اثر ضرب و جرح مأموران گشت ارشاد آغاز شد، شماری از سینماگران در شبکه‌های اجتماعی به حمایت از خیزش مردمی پرداختند. برخی از سینماگران زن نیز با برداشتن حجاب با مردم همراهی کردند. نهادهای امنیتی و قضایی جمهوری اسلامی، در کنار سرکوب‌های همه‌جانبه مردم فشارهایی را نیز به سینماگران وارد کرده است.
طی دو ماه گذشته خبرهایی درباره احضار و ممنوع‌الخروج شدن و ضبط پاسپورت سینماگران منتشر شده و بر اساس گزارش‌ها قرارداد عده‌ای از سینماگران فسخ شده است. علیرضا حسینی عضو هیئت مدیره خانه سینما نیز گفته که «تعدادی از بازیگران مشهور و کارگردان‌ها ممنوع الخروج» شده‌اند.
شماری از سینماگران از جمله مژگان ایلانلو مستندساز و کتایون ریاحی بازیگر از هنرمندانی هستند که در بازداشت بسر می‌برند. گزارش‌هایی که پیش از این منتشر شده نشان می‌دهند هنرمندان بازداشت شده مانند دیگر بازداشت‌شدگان اخیر در شهر تهران، در زندان‌های اوین، فشافویه، قرچک محبوس هستند.
روزنامه «شرق» روز دوشنبه ۲۳ آبان ۱۴۰۱ در گفتگو با چند تن از اعضای کمیته حمایت حقوقی از سینماگران به بازتاب وضعیت هنرمندانی پرداخته که از ابتدای خیزش ملی علیه جمهوری اسلامی تا کنون ممنوع‌الخروج، احضار و یا بازداشت شده‌اند.
همایون اسعدیان، علیرضا حسینی، مهدی کوهیان، علی مردانه و نغمه دانش آشتیانی اعضای این کمیته هستند که به گزارش «شرق» برای حمایت حقوقی و قضایی از سینماگران که در وقایع اخیر یا قبل از آن احضار، ممنوع‌الخروج، ممنوع‌الکار و یا بازداشت و زندانی شده‌اند، تشکیل شده است. بر این اساس و با همکاری خانه تئاتر و موسیقی لیستی ۱۰۰ نفره از هنرمندان ممنوع الخروج و بازداشتی تهیه کرده و خبر از ممنوع الخروجی اکثر بازیگران مشهور و کارگردان‌ها می‌دهد.
همایون اسعدیان کارگردان سینما درباره فرایند کار و اقدامات این کمیته به عنوان نماینده صنفی هنرمندان گفته که «مرحله اول جمع‌آوری اطلاعات بود. می‌خواستیم بدانیم برای چه کسانی مشکل پیش آمده است. به دوستان صنوف اطلاع دادیم که هر موردی هست را به ما اطلاع بدهند. لیستی از وضعیت و مکانشان تهیه شد. دوستان ما ارتباطات قضایی برقرار کردند تا حداقل بفهمیم کسی که دستگیر شده الان در چه وضعیتی است. اگر امکانش هست بتوانیم شرایط آزادی‌شان را فراهم کنیم یا از طریق وکلا از جهت حقوقی هم به خانواده‌ها کمک کنیم تا بدانند چگونه باید برخورد کنند و چه کار باید انجام دهند.
علیرضا حسینی عضو هیئت مدیره خانه سینما و نماینده هیئت مدیره در کمیته حمایت حقوقی و قضایی از هنرمندان و سینماگران نیز گفته که «برای حفظ حقوق بازداشت‌شدگان» اسم آنها را منتشر نمی‌کند اما توضیح داده که «۱۰ مستندساز از قبل بخاطر سفرها و شرکت در وُرک‌شاپ درگیر دادگاه بودند و شش نفر هم به خاطر بیانیه در لیست هستند و ۲۶ نفر از اعضای خانه تئاتر و موسیقی هم در لیست حضور دارند. تعدادی از دستگیرشدگان نویسنده، دستیار فیلمبردار و سازنده فیلم کوتاه و مستندساز هستند. اکثرا جوانند و متأسفانه دچار پرونده قضایی شده‌اند.»
مهدی کوهیان عضو دیگر کمیته حمایت حقوقی از سینماگران نیز با بیان اینکه هنوز لیست دقیقی از تعداد ممنوع‌الکارها وجود ندارد، گفته که «ممنوع‌الکاری را به کسی اعلام نمی‌کنند. احتمال دارد تعداد ممنوع‌الکارها بیشتر باشد و ما هنوز اطلاع نداریم. الان کاری تولید نمی‌شود که بتوان متوجه شد، چه کسی ممنوع‌الکار است. ولی می‌دانیم که قراردادهای عده‌ای را لغو کرده‌اند و چند نفری هستند که اجازه ادامه همکاری ندارند.»
اعضای این کمیته با بیان اینکه سرعت رسیدگی به پرونده هنرمندانی که پرونده قضایی دارند و یا همچنان در بازداشت هستند طی روزهای گذشته کاهش قابل توجهی داشته و کُند شده است. این موضوع در کنار تردید نسبت به «عادلانه» و «بی‌طرف» بودن روند دادسری و مقامات دادگاه سبب نگرانی این فعالان صنفی شده است.
مهدی کوهیان در اینباره گفته که «اصل برائت، اصل دادرسی توسط مقام بی‌طرف، اصل علنی بودن دادرسی، اصل دسترسی به وکیل، اصل تفهیم اتهام به متهم، اصل محق بودن متهم به سکوت و … همه از مصادیق حق دادرسی عادلانه است که خود یکی از حقوق بنیادین بشری است و نظام حقوقی حاکم بر ایران هم آن را به رسمیت می‌شناسد.اینکه فوریت رسیدگی این حق را تضمین کند؛ موجب تردید و نگرانی جدی ماست.»
از سوی دیگر تمام بازداشتی‌های خیزش ملی در هشت هفته گذشته، با اتهام امنیتی بازداشت شده‌اند و طبق تبصره ماده ۴۸ قانون آیین دادرسی کیفری امکان دسترسی به وکلای «خودی» و مورد تأیید رئیس قوه قضائیه است. این موضوع درباره سینماگرانی که مرتبط با خیزش ملی بازداشت و با پرونده قضایی روبرو شدند نیز صدق می‌کند.
علیرضا حسینی معتقد است که «نمی‌شود چون کسی حرفی زد شدیدترین حکم‌ها برایش صادر شود! این مملکت برای ۸۰ میلیون آدم است. تمرین دموکراسی در ایران سابقه خوبی ندارد. شاید ادای آن را درآوریم ولی تمرین دموکراسی در ایران نبوده، اگر کسی مخالف حرف بزند به من بر خواهد خورد و این بد است. امیدوار هستیم که وفاق همگانی رخ دهد تا همه به آرامش برسند. جامعه احساس خستگی دارد،. من فعلا فقط می‌توانم همین را بگویم.»
هدیه تهرانی، کتایون ریاحی، اصغر فرهادی، مسعود کیمیایی، مریم بوبانی، حامد بهداد، سروش صحت، هومن سیدی، مهران مدیری، پارسا پیروزفر، شهاب حسینی، عادل فردوسی‌پور، رامبد جوان، باران کوثری، پریناز ایزدیار، احسان کرمی، علی شادمان، همایون غنی‌زاده، بهنوش طباطبایی، طناز طباطبایی، پانته‌آ بهرام، نازنین بیاتی، احمد مهرانفر، سحر دولتشاهی، در شبکه‌های اجتماعی با انتشار ویدئو و یا نوشتارهایی حمایت خود را از مردم معترض ایران نشان داده‌اند.
همچنین مهرماه امسال شماری از سینماگران ساکن داخل و خارج ایران از جمله بهرام بیضایی، بهمن قبادی، پرویز کیمیاوی، علی عباسی، عبدالرضا کاهانی، زهرا امیرابراهیمی، مژده شمسایی، منیژه حکمت، پگاه آهنگرانی، در یک بیانیه مشترک تحت عنوان «به حرمت و شکوه» زن «به نام گوهر آزادی» به سرکوب معترضان توسط نیروهای امنیتی و لباس‌شخصی واکنش نشان دادند.
در این بیانیه امضاکنندگان صدای راستین ایران را «صدای جوانان غیوری» خواندند که «به حرمت و شکوه «زن» به نام گوهر «آزادی» به خیابان‌ها آمده‌اند». در ادامه همچنین با اشاره به اینکه «فریاد خروشان مردم خشمگین و عصیان‌زده از سال‌ها دروغ، دزدی، فساد، سرکوب، تجاوز و سانسور، واقعیت انکار‌ناپذیر روزگار ما که دیگر توان تحملش به سر آمده» آمده است: «سینماگر مستقل وظیفه‌ای ندارد جز در کنار مردم ایستادن و به تصویر کشیدن حقایق سرکوب شده و شکستن ساختارها و چارچوب‌های تحمیل شده.»
امضاکنندگان با اشاره به سرکوب معترضان توسط نیروهای سرکوبگر نوشتند: «دیگربار به همه افرادی که در یگان‌های نظامی تبدیل به عامل سرکوب و خشونت علیه مردم شده‌اند یادآوری می‌کنیم این تفنگ‌ها با سرمایه‌ی این مردم برای دفاع از خودشان در اختیارشان قرار گرفته، اسلحه به سمت مردم و جوانان ایران نگیرید. به آغوش ملت باز گردید.»
اینهمه در حالیست که پیش از آغاز اعتراضات سراسری و در امرداد امسال محمد خزاعی رئیس سازمان سینمایی وزارت ارشاد از تهیه فهرستی از سینماگران ایران خبر داد که قرار است به دلایل گوناگون از فعالیت در حوزه کاری خود منع شوند.
همزمان محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، از اقدام سازمان سینمایی ایران برای تهیه فهرست هنرمندان ممنوع‌شده از کار دفاع کرد و بار دیگر هنرمندان را تهدید کرد که اگر «خلاف منافع ملی کار کنند» یا علیه جمهوری اسلامی سخن بگویند، به ممنوعیت فعالیت هنری محکوم خواهند شد.
