در پی افزایش بی‌سابقه قیمت ارز در ایران، رسانه‌های حکومتی در گزارش‌هایی هماهنگ و سازمانیافته تلاش دارند اعتراضات مردم را عامل گرانی ارز جلوه دهند. این در حالیست که نبود ثبات و امنیت اقتصادی، و قرار دادن ایران و اقتصادش در انزوا سبب بروز بحران در همه بازارها از جمله بازار ارز و طلا است.
قیمت ارز از هفته‌های گذشته با افزایش چشمگیری روبرو شده است. روز گذشته و آخرین روز کاری هفته سوم آذرماه، قیمت هر دلار آمریکا در بازار آزاد به ۳۸ هزار و ۸۵۰ و هر یورو ۴۱ هزار و ۳۰۰ تومان رسید. قیمت هر سکه طلا به ۱۹ میلیون تومان و قیمت هر گرم طلای ۱۸ عیار به یک میلیون ۶۹۸ هزار تومان افزایش یافت.
بسیاری از فعالان و کارشناسان اقتصادی درباره افزایش قیمت ارز هشدار می‌دهند. پدرام سلطانی فعال اقتصادی و عضو اتاق بازرگانی در توئیتی نوشته که «وقتی می گوییم دلار شده ۳۸۰۰۰ تومان عمق فاجعه آشکار نمی‌شود. باید گفت: ریال شده ۲۶ ده میلیونیوم دلار.»
روزنامه جمهوری اسلامی روز پنجشنبه در یادداشتی ضمن اعتراض به گرانی‌های لجام‌گسیخته در ایران دولت ابراهیم رئیسی را مقصر این تورم دانست و نوشت که ادامه این روش، چیزی جز از هم پاشیدگی اجتماعی به دنبال ندارد.
این روزنامه در ادامه با اشاره به افزایش قیمت سکه، طلا، دلار و خودرو در روزهای گذشته ، ناتوانی دولت در کنترل تورم را زمینه‌ساز ناآرامی‌های اجتماعی بعدی دانست.
خبرگزاری حکومتی با ارائه گزارش‌هایی می‌نویسند که علت گرانی ارز، اعتراضات مردم بوده است. خبرگزاری «تسنیم» نزدیک به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نوشته که «در ۹۰ روز گذشته علاوه بر فشارها و تحریم‌های خارجی و مسکوت ماندن پرونده رفع تحریم‌ها، فراخوان‌های کور تشویق به اعتصابات برای فلج کردن اقتصاد کشور را نیز شاهد بودیم که بدون شک در ایجاد رکود در بازار نقش داشتند؛ همچنین افزایش نرخ ارز و کالاها ناشی از شرایط روانی ایجاد شده در ایام آشوب‌هاست که فضا را کاملاً مستعد برای آسیب‌هایی مانند خروج ارز و سرمایه از کشور می‌کند.»
در گزارش خبرگزاری نزدیک به سپاه پاسداران آمده که «اگر چه دولت در ایام بعد از اغتشاشات باید برای ایجاد ثبات و مدیریت مسئله ارز تلاش کند اما خسارتی که از ناحیه اغتشاش‌گران و دست‌های پشت پرده آن در داخل و خارج به پیکره اقتصاد ایران وارد شد، ممکن است تا مدت‌ها آثار نامطلوبی به دنبال داشته باشد.»
سپهر خلجی رئیس شورای اطلاع‌رسانی دولت در توییتی نوشت عامل بنیادی گرانی دلار اغتشاشات بوده است!
تغییر در مدیریت ارزی بانک مرکزی با هدف مدیریت بازار ارز انجام شد.یک عامل بنیادی در التهاب برخی بازارها از جمله ارز در یکی دو ماه اخیر، اغتشاشات بود که با افزایش نااطمینانی، جریان سرمایه و اقتصاد کشور را هدف گرفت. جریان آشوب ماهیتاً ضد زندگی و هدف مستقیم آن ضربه به معیشت مردم است.
— سپهر خلجی (@sepehr_khalaji) December 14, 2022
اینهمه در حالیست که بسیاری از مقامات و رسانه‌های اصولگرا طی روزهای گذشته دولت رئیسی را برای افزایش قیمت ارز و طلا هدف انتقاد قرار دادند.
رمضانعلی سنگدوینی عضو کمیسیون انرژی مجلس روز سه‌شنبه ۲۲ آذر گفته بود: «آقای رئیسی، وزیر اقتصاد، رئیس کل بانک مرکزی، خبر دارید نرخ دلار به ۳۸ هزار تومان رسیده است؟ چه خبر است؟ مردم چه کار کنند؟ گرانی کالا، اقلام و نیازهای خانواده و بسته شدن بانک‌ها برای وام خرد مردم چه وضعیتی است که برای مردم ساخته اید؟ مردم گرفتار هستند و به وام‌های خرد نیاز دارند. مردم در اجاره مسکن با مشکل مواجه هستند.»
لطف الله سیاهکلی دیگر نماینده مجلس نیز درباره علت گرانی ارز گفته که «بنده تمام اشکال را در بانک مرکزی می‌دانم، چرا که سیاست‌های بانک مرکزی درست نیست و رئیس بانک مرکزی هنوز اشراف کافی به امور ندارد. در دوره‌ای که ما ذخایر ارزی داریم و نفت خود را به فروش می‌رسانیم، چرا نرخ دلار گران شود؟»
روز چهارشنبه ۲۳ آذر نیز روزنامه اصولگرای «فرهیختگان» از عملکرد تیم اقتصادی دولت گلایه کرده و با اشاره به گرانی‌های افسارگسیخته به کنایه از دولت پرسید: «دقیقا کجایی؟»
در مطلب روزنامه «فرهیختگان» آمده بود که اعضای اقتصادی دولت نه تدبیر موثری برای کنترل قیمت ارز دارند نه با مردم حرف می‌زنند. انتظارات تورمی خلق‌شده به‌واسطه آشفتگی روزهای اخیر در بازار ارز و سکه و ورود نرخ ارز به کانال‌های قیمتی جدید، نااطمینانی‌های ناشی از توقف مذاکرات هسته‌ای، خروج سرمایه ناشی از اغتشاشات اخیر، افزایش تراز منفی تجاری در ماه‌های اخیر و افزایش تقاضا برای خرید ارز در روزهای پایانی ۲۰۲۲ از سوی شرکت‌ها و مشکلات ساختاری اقتصاد ایران (اعم از تورم، کسری بودجه و…) از مواردی است که اهمیت مسائل اقتصادی را در عین توجه به اصلاحات ساختاری بیش از پیش روشن ساخته است.
روزنامه «جوان» از جمله روزنامه‌های اصولگرا نیز در مطلبی انتقادی از عملکرد اقتصادی دولت رئیسی نوشت: «خانه و خودرو و دلار و سکه چنان ترمز بریده‌اند که حتی در دولت کسی داوطلب صحبت‌کردن با مردم در این‌باره نمی‌شود! البته باید سخنی پیدا کرد و گفت و این سخن، دشوار پیدا می‌شود. اگر ریشه ناآرامی‌ها را تا علت‌العلل بجوییم و عقب برویم، به تورم و گرانی می‌رسیم. وقتی گرانی و تورم نباشد، اصولاً مردمی که طرفدار یک زندگی معمولی‌اند-که بیشتر مردم این‌گونه‌اند-چنان آرامشی به دور از استرس و اضطراب و فکر و هم و غم پیدا می‌کنند که آن را با هیچ چیز عوض نمی‌کنند. اکنون، اما این‌گونه نیست. مردم هر روز شاهد کم‌ارزش‌شدن حقوقی می‌شوند که می‌خواهند در پایان ماه دریافت کنند؛ و آن‌ها که شغل آزاد دارند، از به‌هم‌ریختگی بازار بیشتر متضرر می‌شوند تا سود کنند، مگر اندکی خاص.»
اما جدا از انتقادهایی که حتی از سوی اصولگرایانی که حامیان تمام قد دولت رئیسی به شمار می‌رفتند بیان می‌شود، ادعای اخیر رسانه‌هایی چون «تسنیم» و مقامات دولتی درباره اینکه علت گرانی ارز، اعتراضات مردم بوده نوعی فرافکنی و فریبکاری از سوی جمهوری اسلامی است.
در واقعیت اما در دست نبودن منابع ارزی کافی و همچنین تلاش دولت برای جبران کسری بودجه در آخرین ماه‌های سال از جمله مهمترین دلائل افزایش قیمت ارز در ایران هستند. در آخر سال میلادی تقاضا برای ارز از سوی شرکتهای تجاری دولتی و غیردولتی افزایش پیدا می‌کند. از سوی دیگر اثرات کسری بودجه در نیمه دوم سال و به ویژه از اواخر پاییز نمایان می‌شود و دولت به نقدینگی بیشتری نیاز دارد. در شرایطی که تحریم و کاهش درآمدهای ارزی سبب شده دولت منابع ارزی کافی در دست نداشته باشد، تقاضا برای ارز از عرضه بیشتر شده و به عنوان عاملی برای افزایش قیمت ارز عمل می‌کند.
از سوی دیگر دولت برای داشتن نقدینگی ریالی، بخشی از منابع ارزی خود را به ریال تبدیل می‌کند و قطعا هر چقدر قیمت ارز بیشتر باشد، دولت در ازای هر واحد ارز، ریال بیشتری از بانک مرکزی دریافت می‌کند. با توجه به چنین معادله‌ای، به نظر می‌رسد دولت هم از افزایش قیمت ارز در هفته‌های پایانی سال رضایت داشته باشد تا بتواند ریال بیشتری تأمین و بخش بیشتری از کسری بودجه را جبران کند.
اکنون پرسش اینجاست که چرا منابع ارزی در کشور با کاهش روبرو شده است؟ بدون شک اعتراضات مردم ارتباطی به این موضوع ندارد؛ بلکه عملکرد جمهوری اسلامی که با نگاه ایدئولوژیک سالها کشور را در انزوای سیاسی و اقتصادی قرار داده و در نهایت با شکست مذاکرات هسته‌ای، تیر خلاص را به خروج ایران از انزوا زده، عامل کاهش درآمدهای ارزی ایران است. در آنسو نیز عدم توانایی دولت رئیسی در مدیریت اقتصادی کشور، بحران‌ها را تشدید کرده و باعث تلاطم بیشتر در بازارها، از جمله بازار ارز و طلا شده است.
در چنین شرایطی که مردم در بوجود آمدن آن هیچ نقشی نداشته‌اند، طبیعی است که چشم انداز مثبتی از شرایط آینده اقتصاد کشور وجود ندارد. جمهوری اسلامی نشان داده هیچ تلاش و اراده‌ای برای خروج ایران از بن‌بست‌های بین‌المللی و تحریم ندارد و از سوی دیگر در داخل نیز، اقتصاد تنها به ماشینی برای تأمین ثروت بخش «خودی» نظام و تبلیغات ایدئولوژیک حکومت تأمین شده است.
مشخص است بن‌بست خارجی و داخلی سبب می‌شود صاحبان سرمایه تصمیم بگیرند نقدینگی ریالی خود را برای «حفظ ارزش سرمایه» به ارز و طلا تبدیل یا از چرخه اقتصاد خارج و حتی از کشور خارج کنند. در هفته‌های گذشته تقاضا برای تبدیل نقدینگی ریالی به ارز و طلا از سوی مردم و صاحبان سرمایه، تقاضا را در بازار ارز و طلا افزایش داده و همین موضوع نیز به محرکی بر افزایش قیمت‌ها تبدیل شده است؛ در این رابطه نیز مردم و اعتراضاتشان مقصر نیست بلکه مقصر جمهوری اسلامی است که با عملکردی تباهکارانه نتوانسته امنیت و ثبات اقتصادی در کشور ایجاد کند.
