تازه‌ترین گزارش‌ها از وضعیت ذخایر آبی کشور نشان می‌دهد ۶۳ درصد ظرفیت مخازن سدهای ایران خالیست و ۱۱ سد مهم کشور کمتر از ۲۰ درصد ذخیره آب دارند.
آخرین آمار رسمی شرکت مدیریت منابع آب ایران نشان می‌دهد که در زمان حاضر مجموع ذخایر آبی سدهای کشور ۱۸ میلیارد و ۵۰ میلیون مترمکعب است که این میزان ذخیره آب، نشان‌دهنده میزان پر شدن ۳۷درصدی است؛ درواقع حدود ۶۳ درصد ظرفیت مخازن سدهای کشور هم‌اکنون خالیست.
از میان سدهای مهم تأمین آب آشامیدنی کشور، ۱۱ سد، زیر ۲۰ درصد پر هستند و بیش از ۸۰ درصد ظرفیت مخازن این سدها خالی است.
بر اساس این آمار، در خراسان رضوی ذخیره آبی سد «دوستی» به حدود ۱۶ درصد می‌رسد و سد «کرخه» در استان خوزستان هم حدود ۱۱ درصد ذخیره آبی دارد. سد «چاه‌نیمه‌ها» در استان سیستان و بلوچستان هم ۱۰ درصد ذخیره آبی و سد «اکباتان» در استان همدان فقط دو درصد ذخیره آبی دارد.
بحران کم‌آبی حتی در استان‌های پربارش مازندران و گیلان هم گسترش یافته بطوری که ذخیره آبی سد «سفیدرود» در استان گیلان ۱۳ درصد و و ذخیره آبی سد «شهید رجایی» در استان مازندران ۱۹ درصد است.
به گفته نادر تبریزی مدیر توسعه خطوط آبرسانی شرکت تأمین و تصفیه آبفای تهران ذخیره آب سدهای ایران به پایین‌ترین سطح در ۵۰ سال اخیر رسیده است. این موضوع هشداری جدی برای بحران آب در کشور به شمار می‌رود.
آمارهای نگران‌کننده از وضعیت آب در ایران؛ مخزن سد اکباتان همدان تنها یک درصد پر است!
علی اکبر محرابیان وزیر نیرو تابستان ۱۴۰۱ از برگزاری جلساتی با مسئولان کشورهای ترکمنستان، افغانستان، ترکیه، عراق، ارمنستان و جمهوری آذربایجان برای واردات آب به ایران خبر داد و مدعی شد که تنش آبی در ۳۰۰ شهر ایران با «اجرای پروژه‌های ویژه» حل می‌شود.
هر چند جزییاتی از «پروژه‌های ویژه» مورد نظر دولت ارائه نشده اما آمارهای اخیر شرکت مدیریت منابع آب ایران و همچنین دیگر گزارش‌ها نشان از «اجرا نشدن» یا «بی‌نتیجه» بودن وعده‌های وزیر نیرو دارد.
برای نمونه در حال حاضر مخازن سدهای پنجگانه تهران نسبت به سال گذشته ۷۶ میلیون متر مکعب کسری دارند که این عدد گویای شرایط نامناسب منابع آبی تهران و به صدا در آمدن زنگ خطر است. حجم مخازن سدهای پنجگانه تهران در ۲۳ آذرماه ۱۴۰۱، معادل ۲۸۳ میلیون مترمکعب بوده در حالی که در روز مشابه سال ۱۴۰۰ این عدد معادل ۳۵۹ میلیون مترمکعب ثبت شده است که اختلاف آن ۷۶ میلیون مترمکعب کسری مخزن را نشان می‌دهد.
در سدهای امیرکبیر، لتیان، لار، طالقان و ماملو به ترتیب با کاهش حجم ۱۴، ۵، ۴، ۲۴ و ۲۸ میلیون مترمکعبی نسبت به سال قبل مواجه هستند. پیش‌بینی بارش‌ها نیز تا امروز کمتر از میانگین و زیر نرمال بوده است.
از سوی دیگر با وجود قرار داشتن ایران در فصل بارندگی، شهرهای زیادی با بحران تأمین آب روبرو هستند. علیرضا نجفلو مدیر دفتر بهره برداری و نگهداری از تأسیسات آبی شرکت آب منطقه ای زنجان نیمه آذرماه جاری اعلام کرد که افزایش بارندگی ها تاکنون بر روی سفره‌های آب زیرزمینی و هیدروگراف چشمه ها تأثیر محسوسی نداشته است.
هوشنگ جزی مدیرکل دفتر آبخیزداری سازمان منابع طبیعی در جریان سیلاب‌های مرداد به خبرگزاری ایسنا گفته بود که علت اجرایی نشدن عملیات آبخیزداری در تمام حوزه‌های آبخیز، ناکافی بودن منابع مالی است.
به گفته او دولت‌ها برای عملیات عمرانی بزرگ مثل راهسازی و سدسازی هزینه می‌کنند، چون «نمود عینی و منفعت مالی» دارند؛ اما برای اقدام‌هایی در راستای حفظ محیط زیست کاری انجام نمی‌دهند چون منفعت مالی ندارد.
کاهش بارندگی در کنار برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی بحران زیست محیطی عمیقی را در ایران ایجاد کرده است. گزارش‌ها نشان می‌دهد در حال حاضر ۵۵ درصد کل آب مصرفی کشور از منابع زیرزمینی برداشت می‌شود، این در شرایطی است که در ۱۶ استان کشور بیش از ۶۰ درصد و هشت استان بیش از ۸۰ درصد مصارف آب خود را وابسته به آب زیرزمینی هستند.
خراسان‌رضوی، خراسان جنوبی، کرمان، فارس، یزد، هرمزگان، البرز و همدان حدود ۸۰ درصد از سبد تأمین آب را از طریق سفره‌های زیرزمینی تهیه می‌کنند.
برداشت بی‌رویه آب از منابع استراتژیک زیرزمینی موجب شده است تا ۲۷۷ دشت کشور در حالت بحران آبی و ۱۴۳ دشت در وضعیت فراتر از بحران یا به عبارتی «ممنوعه بحرانی» جای بگیرند.
محمود زارعی پژوهشگر اقتصادی معتقد است که «عدم توسعه متناسب با آمایش سرزمینی، عدم هماهنگی بین‌بخشی، خرد بودن اراضی کشور، بی‌توجهی نسبت به برخورد با متخلفان و اتکا به سیاست مدیریت عرضه به‌جای مدیریت تقاضا، بخشی از انباشت مشکلات مدیریتی است که در طول زمان موجب تعمیق مشکلات آبی کشور شده، از سوی دیگر سوگیری شناختی مردم نسبت به فراوانی و در دسترس‌بودن آب، تک‌بعدی‌نگری نسبت به بحران آب و عدم دخیل‌سازی تغییرات اقلیمی در محاسبات ذهنی خود منجر به مصرف بی‌باکانه آب در کشور شده است.»
ابن پژوهشگر اقتصادی افزوده که «اجرای کامل الگوی کشت، کاشت محصولات کشاورزی که منجر به کاهش ۱۷ درصدی مصرف آب در بخش کشاورزی شود، فرهنگ‌سازی آب مبنا، استفاده از فناوری فضایی برای پایش مستمر وضعیت آبی کشور، اصلاح حکمرانی آبی و تمرکز بر مدیریت تقاضا به‌جای افزایش عرضه و توجه به توسعه پایدار بدون اتکا به منابع آبی همگی بخش از اقداماتی است که تمامی افرادی که در چارچوب جغرافیایی ایران زیست می‌کنند از مسئولان گرفته تا مردم می‌بایست به دنبال اجرای آن باشند تا بتوانند نفس آتشین اژدهای سرکش بحران آب را از سر نسل‌های آتی این سرزمین بزدایند.»
از سوی دیگر برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی ایران را به طور گسترده‌ای با پدیده فرونشست دشتها روبرو کرده است. به گفته حمید رحمانی معاون شرکت مدیریت منابع آب ایران بررسی‌های دور سنجی در سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور تاکنون محدوده و نرخ فرونشست دشت‌های تهران-شهریار، ورامین، قرچک، ایوانکی، گرمسار، کرج، هشتگرد، قزوین، اصفهان، کاشان، مهیار، گلپایگان، مشهد، نیشابور، کاشمر، تربت حیدریه، رفسنجان، زرند و کرمان را مشخص کرده که در بین آنها دشت‌های رفسنجان و کاشمر با نرخ سالیانه ۳۰ سانتی متر بیشترین نرخ را داشته‌اند.
حمید رحمانی افزوده «تا کنون با استفاده از روش تداخل سنجی رادار (InSAR)، محدوده و نرخ فرونشست در دشت‌های ۵ استان کشور شامل استان‌های تهران، خراسان رضوی، قزوین، کرمان و اصفهان مشخص شده است و حدود ۱۰۰ فروچاله در ایران شناسایی شده که بیشترین تعداد آنها در استان همدان و بزرگترین آنها در اختیار آباد کرمان قرار دارند.»
