عدالت به سبک جمهوری اسلامی: هزینه سبد معیشت ۱۹ تا ۳۲ میلیون تومان؛ عیدی کارگران ۸ میلیون تومان!

نماینده کارفرمایان در شورای عالی کار رقم عیدی کارگران را حدود ۸ میلیون تومان عنوان کرده است. در حالی که در آخرین محاسبات رقم هزینه سبد معیشت برای یک خانواده چهار نفره بطور میانگین ۱۸ میلیون تومان در ماه و برای پایتخت ۳۲ میلیون تومان برآورد می‌شود.

اصغر آهنی‌ها نماینده کارفرمایان در شورای عالی کار درباره مبلغ عیدی امسال کارگران را در حدود ۸ میلیون و ۳۵۰ هزار تومان اعلام کرده و گفته که «در بخش کارگری دو برابر حداقل دستمزد مبلغ عیدی، حداقل عیدی کارگران خواهد بود و حداکثر عیدی سه برابر حداقل دستمزد برای تمام حقوق‌ها است.»

اصغر آهنی‌ها افزوده که بر اساس ماده واحده قانون کار، تمام کارگاه‌های مشمول قانون کار مکلفند به هر یک از کارگران خود به نسبت یک سال کار معادل ۶۰ روز آخرین مزد، به عنوان عیدی و پاداش بپردازند.

رقم حداقل دستمزد که هر ساله در کمیته دستمزد در شورای عالی کار تعیین می‌شود مبنای حقوق کارگران، بخش زیادی از کارمندان بخش خصوصی و بازنشستگان و مستمری‌بگیران سازمان تأمین اجتماعی است. این رقم همچنین مبنای تعیین مزایای شغلی مانند عیدی نیز است.

رقم حداقل دستمزد بر اساس محاسبه رقم سبد معیشت تعیین می‌شود. اعضای کمیته دستمزد سال گذشته رقم سبد معیشت یا هزینه سبد معیشت برای یک خانوار سه تا چهار نفره را ۹ میلیون تومان محاسبه کردند. همزمان اما کارشناسان اقتصادی رقم هزینه سبد معیشت را ۱۲ میلیون تومان برآورد کرده بودند. در آنسو اما رقم حداقل دستمزد حتی برابر با رقم هزینه معیشت که از سوی همین کمیته محاسبه شده بود نیز نبود و با بیش از ۳۰ درصد اختلاف حدود ۶ میلیون تومان تعیین شد.

طی سال ۱۴۰۱ بارها فعالان کارگری خواستار افزایش دستمزدها شدند؛ در ماه‌های گذشته تورم به طور میانگین حدود ۵۰ درصد بود و تورم مواد خوراکی که مهمترین بخش هزینه ‌اقشار کم‌درآمد است تا مرز ۹۰ درصد هم افزایش یافت. برخی اقلام غذایی طی یک سال گذشته تا بیش از ۲۰۰ درصد افزایش قیمت را می‌بایست تحمل کنند.

محاسبات کارشناسان از هزینه سبد معیشت رقمی حدود ۱۹ میلیون تومان است که البته مربوط به محاسباتی در اوایل پاییز بوده است. با توجه به تورم بیش از ۴۵ درصد، این رقم در حال حاضر حتما به بیش از ۲۰ میلیون تومان رسیده است.

همچنین وحید محمودی اقتصاددان و استاد دانشگاه نیز از افزایش رقم خط فقر خانوارها در کلانشهرها ارائه داده و گفته که «در سال ۱۴۰۰، خط فقر مطلق برای یک خانوار شهری ساکن شهر تهران ۲۲ میلیون و ۲۲۰ هزار تومان بود. برای خانوار روستایی ساکن استان تهران نیز ۱۰ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان بوده است. اما الان، بر مبنای تورم سالانه حدود ۴۵ درصدی امسال، خط فقر در شهر تهران به ۳۲ میلیون تومان رسیده است.»

اختلاف عمیق میان درآمدها در ایران با هزینه زندگی سبب کاهش شدید قدرت خرید مردم و گسترش فقر شده است. کیفیت و سبک زندگی ایران در مسیری نزولی قرار گرفته و بسیاری از کالاها و خدماتی که پیشتر جزو روند عادی زندگی در کشور به شمار می‌رفتند حالا به موارد لوکس تبدیل شده‌اند.

برای نمونه گزارش مرکز آمار درباره تعداد سفرهای جمعیت ایران در سال ۱۴۰۰ نشان می‌دهد حدود دو سوم جمعیت کشور امکان مالی برای سفر ندارند. بر اساس این گزارش در سال گذشته تنها ۳۰ درصد از جمعیت کشور حداقل یک بار سفر کرده‌اند. جزئیات سفر همان اقلیت ۳۰ درصدی هم اما بیانگر حذف سفر از سبد خانوار است.

همچنین ۷۶ درصد افرادی که در سال ۱۴۰۰ سفر کردند گفته‌اند که در خانه بستگان و یا آشنایان اقامت داشتند. یک درصد در اقامتگاه سازمانی و ۲ درصد در چادر یا کمپ. ۱۲ درصد از کسانی که در سال ۱۴۰۰ به مسافرت رفتند، در ویلا یا آپارتمان شخصی اقامت کردند و تنها سه درصد از اقامتگاه های عمومی که احتمالاً هتل و مسافرخانه بوده، استفاده کرده‌اند. شش درصد نیز در آپارتمان یا ویلای اجاره ای اقامت کردند.

افزایش هزینه معیشت به دلیل روند صعودی نرخ تورم، سفر و تفریح را از سبد هزینه بسیاری از اقشار کم درآمد و حتی با درآمد متوسط حذف کرده است. سهم سفر و تفریح بر اساس آخرین گزارش‌های مرکز آمار در هزینه سالانه خانوار به رقمی کمتر از دو درصد تنزل کرده است.

سفر، ورزش، کلاس‌های غیردرسی برای کودکان و نوجوانان، هزینه فرهنگی مانند سینما و تئاتر و کنسرت در حالی از سبد مصرفی غالب شهروندان حذف شده که بر اساس گزارش مرکز آمار، نرخ تورم غذا در آذر ۱۴۰۱ به ۶۵.٣ درصد رسیده که در بهترین حالت به معنای نصف شدن قدرت خرید مردم در یکسال اخیر برای تهیه اقلام خوراکی و نیازهای ابتدایی برای زنده ماندن است. برخی کارشناسان نیز از رکوردشکنی تورم خوراکی‌ها در طول هفتاد سال اخیر خبر می‌دهند.

ابَرتورم بی‌سابقه مواد غذایی در ایران؛ خط فقر ۳۲ میلیون تومانی در تهران

احسان سلطانی اقتصاددان و تحلیلگر اقتصادی در اینباره گفته که «در ۵ سال گذشته قیمت غذا بیش از ۷.۵ برابر شده که به مفهوم ۵۰ درصد نرخ تورم سالانه غذا یا بروز ابرتورم قیمت غذا است. در هیچ دوره تاریخی این ابرتورم غذا تجربه نشده، حتی در زمان اشغال کشور در جنگ جهانی دوم.»

احسان سلطانی معتقد است که «دولت جهت تامین منافع رانتی های وابسته و بودجه، قیمت دلار را بیش از ۳۰ درصد بالا برده است که با روند صعودی قیمت ارز نیما، سبب خواهد شد تا روند صعودی قیمت مواد غذایی ادامه پیدا کند.»

این اقتصاددان گفته که «دولت پای خود را از روی گلوی مردم بر نمی دارد، هر روز فشارش را بیشتر نکند. این دیگر جراحی نیست، قصابی اقتصادی است. دولتهای قبلی مهلت می دادند، مردم یک کم جان بگیرند، بعد شروع می کردند، اما این دولت در سال اول با ابرتورم قیمت غذا و اکنون مسابقه قیمت دلار و دور جدید گرانی.»

وبسایت «خبرآنلاین» در گزارشی با عنوان «دولت رئیسی با معیشت مردم چه کرد؟» نوشته که دولت تمام وعده‌ها و شعارهای انتخاباتی خود را فراموش کرده و در حال حاضر تلاش می‌کند با آمارسازی از واقعیت فرار کند. فراری که نه تنها دردی از ابراهیم رئیسی و کابینه سیزدهم دوا نخواهد کرد، بلکه مدام در حال شدت بخشیدن به فشارهایی است که از سوی کارشناسان و حتی جناح‌های رقیب به دولت وارد می‌شود. از طرفی هم دولت با انتصاباتی که اخیرا داشته این پیام را مخابره می‌کند که ظاهرا قصدی برای تغییر رویکرد، حداقل در زمینه مدیریت اقتصادی کشور ندارد. رویکردی که اقتصاددانان اعتقاد دارند تداومش می‌تواند به سناریویی منجر شود که وضعیت دراماتیک کنونی، در برابرش اصلا بحران حساب نخواهد آمد.

بخش هولناک روند پرسرعت گرانی‌ها و رانده شدن بیشتر و بیشتر خانوارها به زیر خط فقر آنجاست که به عقیده بسیاری از کارشناسان تورم کنونی اقتصاد ایران به این سادگی مهار نخواهد شد.

فرامرز توفیقی فعال کارگری و از اعضای کمیته دستمزد شورای عالی کار در این رابطه گفته که «این تورم به سادگی پایین نمی‌آید چرا که مولفه‌های تاثیرگذار بر تورم، قیمت مسکوکات، قیمت ارز و نرخ سفته بازی و دلالی در کشور است؛ ارز همچنان صعودی‌ست، نرخ مسکوکات رو به رشد است و دلالی و سفته‌بازی بیداد می‌کند؛ چطور انتظار داشته باشیم از تورم سبد خوراکی‌ها کاسته شود؛ از طرفی «کاهش عددی تورم» به معنای این نیست که همه چیز ارزان شده و منِ مشتری دیگر گران نمی‌خرم؛ تنها در صورتی که تورم منفی شود و مسیر منفی شدن چند ماه ادامه داشته باشد، ارزانی و بازگشت آرام و بطئی قیمت‌ها رخ خواهد داد؛ تا زمانی که تورم مثبت است، گرانی سبد خوراکی‌ها نیز ادامه خواهد داشت.»