اداره آمار ملی بریتانیا نتایج داده‌های به دست آمده در طول ۱۰ سال گذشته در این کشور را که در سال ۲۰۲۱ انجام شده بود، در ۱ دسامبر ۲۰۲۲ منتشر کرد. طبق این داده‌ها، سریع‌ترین رشد جمعیت در انگلستان و وِلز، در میان جامعه مسلمان این دو ناحیه در بریتانیا نشان داده شده است.
در گزارش این سرشماری آمده است «برای اولین بار در سرشماری انجام شده در انگلستان و وِلز، شمار کمتری از نیمی از جمعیت (۲/۴۶٪ ، برابر با ۵/۲۷ میلیون تن) خود را “مسیحی” معرفی می‌کنند… این جای هیچ شگفتی ندارد که در مقایسه با گذشته، داده‌های به دست آمده از این سرشماری، شمار کمتری از شهروندانی که خود را مسیحی معرفی می‌کنند ثبت می‌شود.» در واکنش به این داده‌ها، استیوِن کُترِل، اُسقُف اعظم یورک، اظهار داشت: «این موضوع تکلیفی را برای ما تعیین می‌کند که تا نه تنها ایمان داشته باشیم که خداوند روزی امپراتوری خود را بر روی زمین برقرار خواهد ساخت، بلکه ما نیز نقش خود را در شناسایی عیسی مسیح به مردم می‌بایست به اجرا بگذاریم.»
جامعه مسلمان بریتانیا اما واکنشی متفاوت از خود نشان داده است. زهرا محمد دبیرکل شورای مسلمانان بریتانیا در این مورد گفت: «در حالی که این سرشماری به مذهب نیز می‌پردازد، اما کمبود سنجش گسترده‌تری که بطور مشخص معطوف به مذهب باشد، مانع از آن می‌شود تا ما درک بهتری از حاد شدن این مسئله که جامعه مسلمان در بریتانیا تا چه میزان با کمبود نمایندگان خود روبروست، پیدا کنیم. این ارقام تازه، اکنون فرصتی به ما می‌دهد تا تغییرات هدفمندی را به اجرا گذاشته و بریتانیای بهتری برای همگان به وجود بیاوریم.»
در سال ۲۰۱۳، وینسنت کوپر یک روزنامه‌نگار بریتانیایی نوشت: «تا سال ۲۰۵۰، یعنی فقط ۳۷ سال دیگر، اکثریت ملت تشکیل‌دهنده بریتانیا، مسلمان خواهند بود.»
سرشماری انجام شده در ۲۰۲۱ اگرچه آشکار می‌کند که شمار کمتری از نیمی از جمعیت انگلستان و وِلز (۵/۲۷ میلیون تن) خود را مسیحی معرفی می‌کنند، اما شمار افرادی که «بی‌دین» هستند با ۱۲ درصد افزایش، ۲/۳۷٪ جمعیت را تشکیل می‌دهد (۲/۲۲ میلیون تن). درصد افراد مسلمان در این کشور که در سال ۲۰۱۱، ۹/۴٪ ارزیابی شده بود، در سال ۲۰۲۱ به ۵/۶٪ (۹/۳ میلیون تن) رسید. در لایه‌های دیگر مذهبی، هندو‌ها با یک میلیون تن، سیک‌ها با ۵۲۴ هزار تن، و بودایی‌ها با ۲۷۳ هزار تن افزایش بیشتری نسبت به یهودیان با ۲۷۱ هزار تن را داشته‌اند.
در مقایسه با دیگر شهروندان بریتانیایی، به نظر می‌آید که مذهب در میان مسلمانان این کشور جایگاه بسیار مهمتری در زندگی آنان داشته و نقشی کلیدی در ابراز هویت آنها ایفا می‌کند. طبق گزارشی که در سال ۲۰۰۶ منتشر شد: «۳۰ درصد از شهروندان مسلمان بریتانیایی، زندگی تحت قوانین شریعت را به قوانین مدنی بریتانیا ترجیح می‌دهند. ۲۸درصد امیدوار هستند که روزی یک حکومت بنیادگرای اسلامی در بریتانیا به وجود بیاید.»
در مقاله‌ای که «مرکز رسانه‌ای مذهبی» از عبدل‌عظیم احمد در سال ۲۰۲۱ منتشر کرده است، تأیید می‌شود که بسیاری از مراکز آموزشی اسلامی متفاوت با سامانه‌های آموزشی متداول و عمومی در بریتانیا به وجود آمده و در دسترس هستند. شایان توجه آنکه، سَلَفی‌گری در سال‌های اخیر، به ویژه در میان مسلمانان جوان‌تر، رو به افزایش بوده است.
ترِوُر فیلیپس رئیس پیشین کمیسیون حقوق بشر و برابری برای تساوی نژاد، ابراز کرده بود که پیروان اسلام، ارزش‌های بسیار متفاوتی برای خود در مقایسه با دیگر شهروندان بریتانیایی قائل هستند؛ بسیاری از آنها خواهان یک زندگی جداگانه هستند. او می‌گوید: «مسلمانان در حال به وجود آوردن ملّتی در درون ملّتی دیگر هستند.»
پروفسور لیندا وُدهِد یکی از پژوهشگران برجسته، در مورد نسل دوم مسلمانان مهاجر می‌گوید: «مسلمانان بریتانیایی صدای خود را از طریق آن نمایندگانی در مجلس انگلستان که مسلمان هستند اکنون پیدا کرده، و جوانانِ با اعتماد به نفس که وارد آموزش عالی می‌شوند، با بسیاری از اجتماعات مسلمان از اقوام گوناگون درهم آمیخته و در حال ایجاد نوعی از فرهنگ اسلام بریتانیایی، همراه با خوراک، پوشاک، موسیقی و مکان‌های خلاقانه هستند.»
اینگونه به نظر می‌رسد که مسلمانان در بریتانیا، مذهبی‌تر از بیشتر سایر گروه‌های مذهبی در این کشور هستند. در حالی که شمار کمتری از بریتانیایی‌ها به کلیسا رفته و در حال پشت کردن به مذهب هستند، و خود را خداناباور یا غیر‌مذهبی می‌خوانند، اما بیشتر مسلمانان در بریتانیا بی چون و چرا از مذهب خود پیروی می‌کنند. لندن، صاحب کمترین شمار افراد غیر‌مذهبی است؛ احتمالاً به این دلیل که دارای بالاترین درصد از ساکنان غیرمسیحی بوده که شامل مسلمانان می‌شود که ۱۳٪ از ساکنان آن را تشکیل می‌دهند.
طبق گزارشی که در سال ۲۰۱۵ از سوی «نَت سِن» (NatCen) در بررسی رویکرد اجتماعی در بریتانیا منتشر شد: «کلیسای انگلستان، در ۳۰ سال گذشته در حال افول بوده و این افول طی دهه گذشته شدت بیشتری پیدا کرده است. در سال ۲۰۱۲، نام محمد به عنوان متداول‌ترین نام برای فرزند پسر تازه به دنیا آمده در لندن ثبت شد. این نام در همان سال مقام دوم را در تمامی بریتانیا، شامل وِلز، به خود اختصاص داد.»
«مرکز پژوهش و شواهد در مورد تهدیدات امنیتی» نیز طی گزارشی در سال ۲۰۱۸ نوشته کرده بود: «از بعضی جهات، مسلمانان بریتانیا در انتقال باورهای دینی از یک نسل به نسل بعدی موفق‌تر از پیروان ادیان دیگر بوده‌اند. میزان بالاتری از انتقال باورهای دینی در میان مسلمانان در مقایسه با مسیحیان یا دیگر باورهای دینی، و حتا ناباوران به دین دیده می‌شود. بیشتر فرزندان مسلمانان در بریتانیا، قرآن را با گویش عربی یاد می‌گیرند؛ چه در آموزش روزانه در مسجد، در خانه یک معلم مستقل، در خانه خود، یا حتا از طریق اِسکایپ. افزون بر یادگیری قرآن با گویش عربی، بسیاری از مدارس ضمیمه شده اسلامی، مشغول به تدریس دیگر مطالعات اسلامی همراه با تدریس رسمی گویش و فرهنگ قومی شاگردان خود هستند.»
در این میان، پرسش مهم این است: کدام آموزه‌ها را مسلمانان در سراسر جهان، شامل بریتانیا، از قرآن فرا می‌گیرند؟ قرآن، مشرکین، بت‌پرستان و بی‌دینان را تحمل نمی‌کند! بی‌دینانی که طبق آمار در بریتانیا رو به افزایش هستند. این معضل، پیشتر توسط نخست وزیر وینستون چرچیل پیش‌بینی شده بود: «مسلمانان بطور فردی، کیفیت‌های تحسین‌برانگیزی از خود نشان می‌دهند. هزاران تن از آنان سربازان دلیر و باوفا به ملکه می‌شوند؛ آنها خوب می‌دانند که چگونه به استقبال مرگ بروند. اما نفوذ مذهب، توسعه اجتماعی در میان باورمندان و پیروان آن را فلج می‌کند. هیچ نیروی ارتجاعیِ نیرومندتر از این در جهان وجود ندارد.»
*منبع: انستیتو گیت‌استون
*نویسنده: مُحشین حبیب
*ترجمه و تنظیم: داریوش افشار
