در ایران شماری از چهره سیاسی به نظام توصیه کردهاند «عفو عمومی» اعلام کند. برخی دیگر اما از حکومت خواستهاند برای درس عبرت دشمنان شدیدترین برخوردها صورت گیرد.
خبرگزاری فرانسه ۸ ژانویه (۱۸ دیماه) در گزارشی مینویسد برخی تحلیلگران معتقدند رژیم جمهوری اسلامی در مورد نحوه برخورد با اعتراضات بیسابقهی چند ماهه گذشته، دچار دوگانگی بین سرکوب و ژستهای آشتیجویانه برای فرونشاندن نارضایتی شده و این مسئله باعث اختلاف درون حکومت شده است.
در همین ارتباط نادر هاشمی مدیر مرکز مطالعات خاورمیانه در دانشگاه «دنور» میگوید: «پیامهای متناقضی که ما از رژیم ایران دریافت میکنیم، حاکی از یک جدل داخلی در مورد چگونگی برخورد با اعتراضات جاری است.»
به گفته وی «در اغلب رژیمهای خودکامه، شاهینها و کبوترهایی هستند که در مورد میزان سرکوبگری دولت در طول بحرانها اختلاف نظر دارند.»
پس از آزادی شماری از منتقدان برجسته به نظر میرسید حکومت رویه نرمتری در پیش گرفته اما پس از آن حکم اعدام دو نفر از معترضان بازداشتی اجرا شد.
مهرزاد بروجردی کارشناس ایرانی مقیم ایالات متحده و یکی از نویسندگان کتاب «ایران پس از انقلاب» معتقد است حکومت با یک معادله سیاسی روبروست. وی توضیح میدهد «آنها میدانند که اعدامهای دستجمعی مردم بیشتری را به خیابانها میآورد و آنها را بیشتر تحریک میکند. از سوی دیگر، آنها میخواهند این پیام را ارسال کنند که در اعدام معترضان کوتاه نمیآیند تا مردم مرعوب شوند.»
این کارشناس افزود: «هر اقدام حکومت از بازداشتها و صدور احکام طولانی زندان تا اعدامها اهرم فشار است و هر کدام از آنها را برای دستیابی به یک سیاست معین مورد آزمایش قرار میدهد.»
انوش احتشامی مدیر مؤسسه مطالعات خاورمیانه و اسلامی در دانشگاه دورهام بریتانیا میگوید: «اجرای مجدد احکام اعدام میتواند پاسخ حکومت به افزایش فشار خارجی و داخلی باشد اما در داخل رژیم نیز در این مورد اختلاف نظر وجود دارد… برای رژیمی که خود را در محاصره و تحت فشار میبیند و اعدامها را حق خود میداند آزادی شماری از معترضان اقدامی از روی بزرگواری و لطف به مردم و پاسخی به فشار عمومی است.»
نجفآباد اصفهان: هر یه نفر کشته شه، هزار نفر پشتشه!#مهسا_امینی#انقلاب_ملی_ایران#IranRevolution pic.twitter.com/9DZ4JERlQw
— KayhanLondon کیهان لندن (@KayhanLondon) January 8, 2023
یکی از چهرههای معروف بازداشتی ترانه علیدوستی بازیگر سینما بود که خیلی زود با قید وثیقه آزاد شد. برخی تحلیلگران استراتژی «بازداشت و آزاد کردن» را مرعوب کردن مردم میدانند، اما نادر هاشمی معتقد است بخشی از رژیم به نوعی «محلولها را آزمایش ترکیب میکند و منتظر دیدن واکنشها» میشود.
افشین شاهی دانشیار مطالعات خاورمیانه در دانشگاه کیل در بریتانیا میگویداینکه به ظاهر رژیم «بزرگواری» میکند و چند نفر را آزاد میکند «تلاش برای جلوگیری از چنددستگی بیشتر در نهادهای امنیتی» است، زیرا برخی از اعضای آن با خونریزی مرگبار موافق نیستند.
او افزود که رژیم «به نظر نمیرسد استراتژی روشنی» در پاسخ به خشم عمومی داشته باشد.
مدتی پیش محمدجعفر منتظری دادستان کل جمهوری اسلامی مدعی شد «گشت ارشاد» جمع شده اما این موضوع تأیید نشد.
نادر هاشمی با اشاره به این موضع یک مقام ارشد قضایی گفته است: «این وضعیت نشان میدهد در داخل حکومت اختلاف است و دستکم بخشی از رژیم حاکم طرفدار شیوهای با اقدامات وحشیانه کمتر در مورد حجاب اجباری است.»
به گفته احتشامی، برخی از مقامات «اکنون شروع به صحبت در مورد آشتی کردهاند هرچند هنوز خیلی زود است که بفهمیم منظورشان از آشتی چیست. اما بطور کلی فکر نمیکنم این آشتی چیزی را که مردم میخواهند شامل شود؛ یعنی تغییرات اساسی مورد نظر حکومت نیست.»
به گفته نادر هاشمی، با این حال، جمهوری اسلامی در طول عمر خود نشان داده که این توانایی را دارد تا «در صورت لزوم، امتیاز بدهد و شاید مردم فراموش کنند که این رژیم ۴۴ سال است با حیلهگری بسیار با دیدگاههای ماکیاولیستی هر کاری کرده تا پایدار بماند.»