در نخستین روز کاری پس از تصویب قطعنامه قرار گرفتن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در فهرست گروههای تروریستی اروپا، بازار ارز ایران با افزایش پرسرعت قیمتها روبرو شده است. قیمت دلار تا ظهر امروز یکم بهمنماه با کسب رکورد تازهای به ۲۲ هزار و ۶۰۰ تومان رسیده است.
نخستین اثرات صدور قطعنامه علیه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی توسط پارلمان اروپا در بازار ارز کشور نمایان شده است. در حالی که از ساعاتی پس از تصویب این قطعنامه در روز پنجشنبه ۲۹ دی ۱۴۰۱، خبرها از افزایش قیمت در بازار ارز حکایت داشت اما از صبح امروز قیمتها به سرعت افزایش یافته است.
قیمت دلار تا ظهر امروز شنبه اول بهمنماه به ۴۴۶۰۰ تومان رسید و پیشبینی میشود به زودی وارد کانال ۴۵ هزار تومان شود و رکودی تاریخی در قیمت دلار را به ثبت برساند. قیمت دیگر ارزها نیز با افزایش روبرو شده بطوری که قیمت یورو تا ظهر شنبه به ۴۸ هزار و ۳۰۰ و قیمت پوند بریتانیا به ۵۵ هزار و ۳۰۰ تومان رسیده است.
قیمت سکه و طلا نیز به تأثر از بازار ارز است نیز با افزایش روبرو شده؛ قیمت سکه طلا به ۲۴ میلیون و ۵۰۰ و قیمت هر گرم طلای ۱۸ عیار به دو میلیون و ۱۰۵ هزار تومان رسیده است.
شاخص بورس نیز با ریزش ۳۱ هزار واحدی روبرو شد. آمارهای بازار سرمایه نشان میدهد شاخص کل بورس تهران در پایان معاملات امروز شنبه او بهمنماه با ۳۱ هزار و ۵۶۶ واحد کاهش در ارتفاع یک میلیون و ۶۵۷ هزار واحدی ایستاد.
در آنسو اما قوانین جدید خزانهداری امریکا برای جلوگیری انتقال دلار از عراق به ایران سبب ایجاد بحران مضاعف برای جمهوری اسلامی در تأمین دلار شده است. «فدرال رزرو» نیویورک از ماه نوامبر اعمال کنترلهای شدیدتر بر معاملات بینالمللی دلار توسط بانک های تجاری عراق را آغاز کرد تا از پولشویی و انتقال غیرقانونی دلار به ایران و سایر کشورهای خاورمیانه که تحریم شدهاند، جلوگیری کند. از زمان اجرای سیاست جدید بانک مرکزی آمریکا، ۸۰ درصد از نقل و انتقالات بانکی در عراق مسدود شده که شامل رقمی بیش از ۲۵۰ میلیون دلار میشود.
روزنامه آمریکایی وال استریت ژورنال به تازگی در گزارشی به نقل از منابع آمریکایی و عراقی نوشت که ارزش برابری دینار عراق در برابر دلار آمریکا حدود ۱۰ درصد کاهش یافته و در نتیجه این کاهش ارزش واحد پول عراق، بهای بسیاری از کالاهایی که از خارج وارد عراق میشوند، با افزایش مواجه شده است.
معنای دیگر این گزارش اینست که قاچاقچیان ارز، که بر اساس گزارشها بخش قابل توجهی از آنها ارز مورد نیاز سپاه پاسداران و جمهوری اسلامی را تأمین میکنند، به سوی بازار آزاد و غیررسمی هجوم بردند و افزایش تقاضا برای دلار در صرافیهای رسمی و غیررسمی عراق سبب افزایش قیمت دلار در برابر دینار، و از بین رفتن ارزش دینار به عنوان پول ملی عراق، شده است. این موضوع نشاندهنده استیصال جمهوری اسلامی برای تأمین دلار از بازار ارز عراق است.
رسانههای عراقی پیش از این گزارش داده بودند که حجم قاچاق ارز در عراق در هر هفته بین ۱۰۰ تا ۲۵۰ میلیون دلار است که حداقل نیمی از آن به تهران و مابقی به ترکیه و اردن و سوریه ارسال میشود.
احتمال قرار گرفتن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در فهرست سازمانهای تروریستی اتحادیه اروپا، مسدود شدن کانال قاچاق ارز به ایران در عراق، و همچنین اثرات ناشی از کسری بودجه در اقتصاد ایران، چشماندازی منفی در بازار ارز ایران ایجاد کرده است. اگر دولت نتواند اقداماتی برای کاهش قیمت ارز انجام دهد، موج بزرگی از تورم و گرانی به زودی در اقتصاد ایران ایجاد خواهد شد.
جمهوری اسلامی اما تلاش دارد با ایجاد جوّ روانی در بازار از افزایش بیشتر قیمت ارز جلوگیری کند. روزنامه دولتی «ایران» در گزارشی مدعی شده که سیگنالهایی مثبت در بازار ارز ایران ایجاد شده و «تحولات اخیر دربانک مرکزی طی هفتههای اخیر از یک گشایش ارزی جدید در کشور خبر میدهد.»
در گزارش سازمانیافتهای که از سوی این روزنامه دولتی منتشر شده آمده «در حالی که دریک سال اخیر تمام منابع داخلی و خارجی از رکوردزنی صادرات نفت و فرآوردههای نفتی ایران خبر میدهند و تجارت غیرنفتی کشور نیز درشرایط مطلوبی قراردارد، بازشدن راههای تازهای برای نقل و انتقال ارز، میتواند این مسیر را تکمیل و نتایج مثبت آن را در بازار داخلی نمایان کند.»
روزنامه ایران همچنین نوشته «در شرایطی که دلالان و واسطهها با موج سواری بر اخبار سیاسی تلاش میکنند تا قیمت ارز در بازار غیررسمی را افزایش دهند که آمار و اطلاعات رسمی از بازار ارز نشان میدهد که هیچ گونه محدودیت در تأمین ارز مورد نیاز تجار وجود ندارد.»
هرچند قرار گرفتن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به عنوان محرک قدرتمندی در بازار ارز عمل کرده اما در آنسو مشکلات ساختاری در اقتصاد و انباشته شدن اثرات ناکارآمدی ۴۳ ساله جمهوری اسلامی در تضعیف قدرت پول ملی ایران، اصلیترین عامل تنشهای قیمتی در بازار ارز و بحران در دیگر بازارها است.
تشدید بحرانهای اقتصادی سبب انتقادهایی از سوی «خودی»ها شده است. روزنامه «جمهوری اسلامی» در مطلبی با عنوان «ما در یک کشور زندگی میکنیم، مسئولان در کشور دیگر!» نوشته است که «مسئولان میگویند قطار پیشرفت با سرعت در حرکت است و تصاویر زیبا از کشور ارائه میشود اما وقتی به مغازه میروی همه آن تصاویر خوشایند مثل متروپل در برابر واقعیت، به لحظهای فرو میریزند و امید زیر آوار آنها له میشود.»
به نوشته این روزنامه آنچه دیده میشود حرکت قطار پیشرفت نیست بلکه «شتاب قطار گرانی، تورم و نزول لحظه به لحظه ارزش پول ملی است. بنابراین شاید یک کشور سومی وجود دارد که حضرات از آن گزارش میدهند و ما از آن بیخبریم.»
جواد نیکبین عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی که به گفته خودش از دعوتکنندگان ابراهیم رئیسی برای نامزدی در انتخابات ریاست جمهوری بوده حالا به منتقدان دولت تبدیل شده و میگوید دعوت از رئیسی برای شرکت در انتخابات دلیل بر تأیید عملکرد امروز او نیست!
جواد نیکبین گفته که «شاید یک فرد باتقوا بوده اما بیعرضه بوده و جربزه و توان اجرا و مدیریت نداشته باشد و بعضی از کارهای کشور به دست افراد باتقوای بیعرضه است.»