طی روزهای گذشته رسانه‌های داخلی از افزایش قیمت لوازم خانگی در کشور خبر دادند. فعالان بازار می‌گویند با کاهش قدرت خرید مردم، تقاضا برای لوازم خانگی نصف شده و مردم یا وسائل کهنه را تعمیر یا وسائل دست دوم می‌خرند.
قیمت لوازم خانگی در بازار ایران با جهش تازه‌ای روبرو شده و اقلام مختلف از ۱۰ تا ۴۰ درصد گران‌تر شده‌اند. هر چند دولت مدعی است هرگونه افزایش قیمتی باید به صورت انحصاری در دست دولت باشد، رسانه‌های داخلی از اصطلاح «افزایش خودسرانه» برای قیمت‌های جدید کالاهای عرضه شده به بازار استفاده می‌کنند.
در همین رابطه روزنامه «شرق» در گزارشی با تأکید بر اینکه «رونقی در بازار وجود ندارد» نوشته که «چند هفته از اظهارنظر مسئولین مبنی بر تخلف افزایش قیمت لوازم خانگی و اعمال جریمه‌ها برای تولیدکنندگان متخلف می‌گذرد اما هنوز خبری از برگشت قیمت ها به قبل نیست و فقط بازار با حجم زیادی از کالاهایی روبروست که خریداری ندارد ولی هر روز گران‌تر می‌شود.»
در این گزارش تأکید شده که «وزارت صمت باید فکر اساسی برای حمایت از تولیدکننده و مصرف کننده داشته باشد تا بازار شاهد نابسامانی قیمت‌ها نشده و مردم بتوانند به راحتی کالای مصرفی خود را آن هم با قیمت مناسب خریداری کنند.»
اکبر پازوکی رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم خانگی درباره افزایش قیمت لوازم خانگی توضیح داده که «قیمت کولر تولیدی یکی از این شرکت‌ها ۳۵ درصد افزایش یافت. او اضافه کرد بهای یک دستگاه ماشین ظرفشویی ایرانی در بازار زیر ۱۹ میلیون تومان نیست و کارمندان با حقوقی که دریافت می‌کنند، توان خرید چنین محصولی را ندارند.»
اکبر پازوکی افزوده که «تولیدکنندگان ابتدای سال ۱۴۰۱ یک بار قیمت‌هایشان را ۱۰ تا ۱۵ درصد افزایش داده بودند و حالا با این افزایش مجدد، قیمت محصولات در این بخش در سال ۱۴۰۱ در مجموع ۲۰ تا ۳۰ درصد بالا رفته است.»
رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم خانگی می‌گوید که «وضعیت بازار لوازم خانگی به دلیل تاثیر‌پذیری از قیمت دلار و مواد اولیه به جایی رسیده که از سویی تولیدکنندگان را به «فروشنده پشیمان» تبدیل و از سوی دیگر بازار را بی‌مشتری کرده است.»
اما همانطور که در گزارش روزنامه «شرق» هم یادآوری شده بود بازار لوازم خانگی از خیلی پیشتر با کاهش شدید تقاضا روبرو بود و اکثر اقشار پولی برای خرید لوازم خانگی نداشتند. اکبر پازوکی در اینباره توضیح داده که «فروشندگان از نظر درآمد دچار مشکل شده‌اند و مردم هم به دلیل توان پایین برای خرید این کالاها اغلب به صورت اقساطی و از فروشگاه‌های بزرگ خرید می‌کنند و با توجه به اینکه تولید لوازم خانگی ایرانی وابستگی ارزی دارد با محدودیت‌های به وجود آمده در پرداخت ارز نیمایی برخی تولیدکنندگان قیمت کالاهای خود را بدون اخذ مجوز از سازمان حمایت بالا برده‌اند.»
این فعال صنفی توضیح داده که «هم‌اکنون ۹۰ درصد مردم به تعمیر لوازم خانگی قبلی خود روآورده‌اند و افرادی هم که برای جهیزیه خرید می‌کنند اغلب به صورت اقساط این کالاها را انتخاب می‌کنند و اگر توان مالی بهتری داشته باشند به بازار لوازم خانگی هم مراجعه می‌کنند و برخی از کالاها را به صورت نقدی برمی‌دارند.»
دولت در حالی اصرار دارد قیمت‌ها در بازارهای مختلف را با نظارت و تحت انحصار خود افزایش دهد که بازار لوازم خانگی به شدت متأثر از قیمت ارز است. در سال‌های گذشته پس از هر مرحله نوسانات ارزی، قیمت لوازم خانگی نیز افزایش داشته است. از چند ماه قبل انتظار می‌رفت با ورود دلار به کانال ۴۰ هزار تومان، قیمت لوازم خانگی تولید داخلی افزایشی شود ولی تاکنون مجوز افزایش قیمت صادر نشده است.
تولیدکنندگان داخلی لوازم خانگی برای قطعات و تکنولوژی وابسته به واردات هستند اما دولت ارز ترجیحی برای این صنعت را حذف کرده و در نتیجه هر افزایشی در قیمت ارز به معنای افزایش هزینه تولید برای تولیدکنندگان است؛ اجناس خارجی موجود در بازار هم با توجه به اینکه شرکت‌های خارجی پس از تحریم از بازار ایران خارج شدند و نمایندگی‌های خود را تعطیل کردند، به صورت قاچاق به ایران وارد می‌شوند. بخشی از قاچاق لوازم خانگی توسط کولبرها و بخش عمده آن از طریق «خودی»ها و مافیاهای وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در جریان است.
هر چند آمار دقیقی برای مسیرهای ورودی لوازم خانگی قاچاق اعلام نشده اما محمدرضا شهیدی دبیر انجمن تولیدکنندگان لوازم صوتی و تصویری کشور گفته که «به جرأت می‌توان گفت اکنون یک‌سوم محصولات لوازم خانگی موجود در بازار قاچاق است که در این میان قاچاق‌پذیری تلویزیون از دیگر محصولات بیشتر است.»
محمدرضا شهیدی افزوده که «از ابتدای امسال تا پایان دی‌ماه تولید انواع تلویزیون در کشور با رشد ۲۰ درصدی در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته همراه شد. با وجود افزایش تولید کارخانجات، اما پایین بودن قدرت خرید مردم سبب شده تا شاهد رکود در بازار باشیم.»
این تولیدکننده گفته که «رکود در شرایطی است که به‌هرحال زمزمه افزایش احتمالی قیمت‌ها برخی افراد را به سمت بازار می‌کشاند، ضمن اینکه به هر حال تلویزیون یک کالای ضروری است و مردم به آن نیاز دارند.»
آشفتگی در بازار لوازم خانگی؛ افزایش قاچاق، پیش‌فروش لوازم خانگی و کاهش تولید به دلیل قطع برق
همانطور که اشاره شد بیشتر قطعات و تکنولوژی و نرم‌افزارهای مورد استفاده کارخانه‌های ساخت لوازم داخلی در ایران از خارج وارد می‌شود و کارخانه‌ها اکثر در قالب مونتاژ به فعالیت مشغول هستند. هر چند با وجود تحریم شرکت‌های تولیدکننده لوازم خانگی علاقه‌ای به فعالیت رسمی در ایران ندارند اما در اقدامی متقابل و تبلیغاتی، علی خامنه‌ای دو سال پیش واردات لوازم خانگی را ممنوع اعلام کرد. ممنوع اعلام کردن واردات لوازم خانگی حتی از کره جنوبی و در شرایطی که ایران توان تولید به معنای واقعی را در این صنعت از دست داده، اقدامی زیانبار بود که مافیای قاچاق لوازم خانگی به کشور را فعال‌تر و قدرتمندتر کرد!
در بازاری چنین آشفته اما خریداران هم توان خرید ندارند و طی دو سال گذشته گزارش‌های مختلفی از رونق گرفتن خرید و فروش لوازم خانگی دست دوم به جای اقلام نو منتشر شده است.
اینهمه در حالیست که صنعت لوازم خانگی ایران که نیم قرن پیش یکی از صنایع پیشرو در کشور بود و بخشی از صادرات غیرنفتی ایران را نیز به خود اختصاص داده بود با چنین روندی رو به نابودی است.
عبدالمجید شیخی کارشناس اقتصادی پیشتر در مورد صنعت لوازم خانگی در ایران گفته بود که «باید یک صندوق سرمایه‌گذاری مشترک بین انجمن تولیدکنندگان و فروشندگان لوازم خانگی ایجاد شود. ایجاد این صندوق باعث می‌شود تا در زمینه توسعه صنعت تولید لوازم خانگی بطور مشترک سرمایه‌گذاری شود تا با ایجاد منافع مشترک، هم‌افزایی میان تولید و توزیع تسهیل شود.»
عبدالمجید شیخی افزوده بود که در صورتی که انحصار از بین برود تولیدکنندگان یک صنعت ناچار به رقابت و تولید باکیفیت هستند؛ در صورتی که اگر بازار انحصاری باشد، انحصارگر احساس خطری در تولید نمی‌کند و از طریق حاشیه سود غیرمتعارف سود هنگفتی به دست می‌آورد؛ اگر تکّثر در تولید و عرضه به وجود بیاید، حاشیه سود و قیمت تمام شده کاهش پیدا می‌کند.
