وبسایت عربی ارم – تهاجم روسیه علیه اوکراین در ۲۴ فوریه ۲۰۲۲ و تحریم‌های مالی شدید اعمال شده کشورهای غربی علیه مسکو، نه فقط تأثیر اقتصادی بر روسیه داشته بلکه پیامدهای این بحران، اقتصادهای کلان جهانی از جمله آمریکا و اروپا را نیز تحت تأثیر قرار داده است. پیامدهای این بحران باعث تورم در اغلب اقتصادهای جهان شده و افزایش قیمت نفت و گاز و محصولات، غذایی، صنعتی و کشاورزی را در مسیر صعودی قرار داده است.
در این میان کشورهای عربی به ویژه در حاشیه خلیج فارس که اقتصاد آنها به دلایل مختلف سیاسی و امنیتی و غیره با اقتصادهای جهانی بزرگ ارتباطی تنگاتنگ دارد نیز تحت تاثیر قرار گرفته است. این کشورها تا کنون تلاش کرده بودند از نظر سیاسی خود را از این معرکه دور نگه دارند و در موضع‌گیری و صف‌بند‌های جدید منافع اقتصادی را بر مواضع سیاسی ترجیح دادند به همین دلیل از آمریکا جانبداری نکرده و با روسیه و اوکراین نیز از راه مدارا درآمدند. آنها در بیانیه‌های مشترک همواره بر ضرروت یافتن راه حل مسالمت‌آمیز از طریق گفتگو و مذاکره بین روسیه و اوکراین اصرار ورزیده و حتی برای ایفای نقش میانجی نیز اعلام آمادگی کردند البته قبل از این بحران برخی از این کشورها مانند سعودی و امارات تا حدودی بر اثر اختلاف نظر با دولت بایدن درباره برخی پرونده‌های منطقه‌ای دست به بازتعریف سیاست خارجی خود زده و دیگر مانند گذشته ایالات متحده را همراهی نمی‌کنند اما با وجود بی‌طرفی این کشورها، تأثیرات و پیامدهای اقتصادی تحریم‌های مالی شدید بازیگران کلیدی اقتصاد جهانی مانند آمریکا و اروپا علیه روسیه، کشورهای عربی را نیز شامل شده است. وبسایت اقتصادی «Erembusiness» مستقر در امارات متحده عربی، در یک پژوهش تحقیقی بدون اشاره به عوامل سیاسی تنش‌های منطقه‌ای و بین‌المللی به اوضاع زندگی شهروندان سیزده کشور عربی به ویژه طبقه دارای درآمد متوسط یعنی کارمندان پرداخته و از شکایت و نارضایتی آنها درباره هزینه بالای زندگی و عدم کفاف حقوق ماهانه‌شان خبر داده است. در این مطالعه تحقیقی اغلب کارمندان سیزده کشور عربی در مصاحبه‌هایی بطور مستقیم یا از طریق یک پرسشنامه می‌گویند حقوق ماهانه آنها در سه هفته تمام می‌شود. برخی گفتند دستمزد آنها تنها کفاف هزینه‌های یک هفته را می‌دهد.
امواج گرانی و بالاترین میزان تورم در تاریخ معاصر، ضربات پی در پی و سنگینی بر پیکر اقتصادهای بزرگ جهان وارد کرده و هزینه زندگی را در بسیاری از کشورها از جمله کشورهای عربی بالا برده است. پس برخی اقتصادهای پیشرفته تلاش می‌کنند از طریق اعطای برخی کمک‌ها و افزایش سود، گرانی ناشی از این بحران را مهار کنند.
طبق این مطالعه جیب شهروندان برخی کشورها از جمله کشورهای عربی در حال توسعه دارای درآمد متوسط، تحت فشار افزایش قیمت‌ها در نیمه اول هر ماه تمام می‌شود.
در حالی که گزارش‌های اقتصادی نهادهای بین‌المللی از کندی روند توسعه اقتصاد جهانی و ورود بسیاری از کشورها به مرحله رکود باعث نگرانی شدید ناظران اقتصادی شده است، وبسایت اقتصادی «إرم بیزنس» (Erembusiness) روز جمعه ۲۵ فوریه در یک گزارش ویژه اقتصادی از طریق اجرای مصاحبه‌های مستقیم با ده‌ها تن از کارمندان و همچنین با اجرای نظرسنجی که با مشارکت ۱۱۷۰ شرکت‌کننده در هر یک از این کشورها، به وضعیت اقتصادی شهروندان مختلف پرداخته و تأثیرات موج گرانی و هزینه بالای زندگی بر حقوق و دستمزد کارمندان این سیزده کشور عربی را آشکار کرده است.
این گزارش تحقیقی نشان می‌دهد که شهروندان هفت کشور عربی لبنان، عراق، مصر، تونس، مراکش، الجزایر و اردن قبل از پایان ماه یعنی در سومین هفته از ماه جیب‌شان از دستمزد ماهانه خالی می‌شود.
بر اساس این مطالعه، بیش از ۹۴ درصد کارمندان این هفت کشور قبل از پایان ماه دستمزد خود را خرج می‌کنند.
طبق این گزارش شهروندان لبنان از نظر رنج و مشقت زندگی در صدر این کشورها قرار دارند، زیرا ۹۹ درصد از شرکت‌کنندگان در این کشور در پاسخ به پرسشنامه این پژوهش اقتصادی گفتند که دستمزد آنها قبل از پایان هفته سوم تمام می‌شود. در عراق ۹۲/۵٪ از شرکت‌کنندگان پاسخی مانند لبنانی‌ها داده‌اند. در مصر نیز ۹۲٪ درصد از شرکت‌کنندگان گفتند دستمزد آنها قبل از پایان هفته سوم تمام می‌شود.
این مطالعه نتایج تکان‌دهنده‌ای را نشان می‌دهد و آن اینکه بیش از نیمی از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی و مصاحبه مستقیم در لبنان گفتند که ۵۶٪ درآمد ماهانه خود را در هفته اول خرج می‌کنند.
هفتاد درصد از شرکت‌کنندگان لبنانی در این مطالعه گفتند که آنها حداقل یک خانواده ۳ نفره یا ۵ نفره را با دستمزد ماهانه پوشش می‌دهند.
پس از لبنان کشور تونس قرار می‌گیرد که حقوق ۴۷ ٪ از شرکت‌کنندگان این کشور در این مطالعه در هفته اول تمام می‌شود.
حدود ۷۵ ٪ از تونسی‌های شرکت‌کننده خانواده‌های سه تا پنج نفره را پوشش می‌دهند. پس از تونس، اردن قرار دارد که این مطالعه نشان می‌دهد که ۳۹٪ از شرکت کنندگان در این مطالعه دستمزد خود را در هفته اول خرج می‌کنند و ۴۸ ٪ از آنان نیز خانواده‌های سه تا پنج نفره را پوشش می‌دهند.
در الجزایر ۳۵/۶٪ از شرکت‌کنندگان در این مطالعه می‌گویند که درآمد ماهانه آنها در پایان هفته اول هر ماه تمام می‌شود، در حالی که ۳۶/۱٪ از کسانی که در مراکش شرکت کرده‌اند اظهار داشتند که درآمد ماهانه آنها در پایان هفته دوم هر ماه تمام می‌شود.
دستمزد یا درآمد ماهانه اغلب افراد شرکت کننده در این مطالعه هزینه غذا، بهداشت، آموزش، حمل و نقل اجاره مسکن، آب، برق، لباس و تفریح و سرگرمی می‌شود. شرکت کنندگان از تونس، الجزایر، مصر، عمان، بحرین، لبنان و عراق می‌گویند علاوه بر هزینه غذا مبالغی نیز صرف هزینه آموزش فرزندانشان می‌کنند. در حالی که اولویت‌های بیشتر شرکت‌کنندگان مراکشی برای اجاره مسکن و غذا است.
این در حالیست که شرکت‌کنندگان از اردن، کویت، امارات، سعودی و قطر خاطرنشان کردند که بزرگترین هزینه آنها برای اجاره مسکن است.
نکته قابل توجه اینکه شرکت‌کنندگان در این مطالعه از الجزایر، مصر، مراکش، اردن و عراق پاسخ دادند که هزینه آب پس از غذا و مسکن بالاترین است. این نشان می‌دهد که سهم هزینه آب از درآمد ماهانه شهروندان کشورهای عربی در حال افزایش است.
در لبنان، شرکت‌کنندگان این مطالعه پژوهشی هزینه «برق» را به عنوان سرسام‌آورترین هزینه ماهانه خود پس از غذا و مسکن می‌دانند.
هزینه آموزش در کویت در رتبه دوم هزینه‌های زندگی است و در مراکش، امارات و سعودی در رتبه سوم قرار دارد.
در این میان شرکت‌کنندگان قطری در این مطالعه پاسخ‌های متفاوتی دادند؛ در قطر درصد هزینه شهروندان برای آموزش با هزینه تفریحی و سرگرمی آنها برابر است.
در تونس اما درصد هزینه آموزش با درصد وام‌هایی که شهروندان برای جبران کمبود هزینه از دولت می‌گیرند، برابر است.
در کشورهای امیرنشین عمان و بحرین اکثر شرکت‌کنندگان در پرسشنامه گفتند که پرداخت اقساط «وام» دومین هزینه بعد از هزینه «غذا» در هزینه ماهانه آنها قرار می‌گیرد.
تفریح و سرگرمی در آخر فهرست هزینه‌هاست
تعداد زیادی از شهروندان شرکت‌کننده جهان عرب در این مطالعه اظهار داشتند که هزینه سرگرمی در رتبه دهم لیست هزینه‌های ماهانه قرار می‌گیرد. ۷۷٪ از الجزایری‌ها، ۷۵٪ مصری‌ها و ۶۸٪ از مراکش‌ها تقریباً تفریح را در اولویت هزینه خود نمی‌دانند.
این مطالعه نشان می‌دهد که عرب‌ها نسبت به بقیه ملل برای سرگرمی بخش کمی از درآمد خود را هزینه می‌کنند.
طبق این مطالعه اغلب پاسخ شرکت کنندگان در نظرسنجی صرف نظر از سطح درآمد آنها این است که پایین‌ترین هزینه درآمد ماهانه خود از میان ۱۰ جنبه هزینه زندگی برای سرگرمی خرج می‌کنند.
بیش از ۷۰٪ از شرکت کنندگان در این مطالعه در کشورهای ، لبنان، الجزایر و مصر گفتند که هزینه‌های مربوط به جنبه‌های سرگرمی و تفریح در آخر هزینه‌های آنها قرار می‌گیرد.
در سعودی، ۵۳/۳ ٪ تأکید کردند که هزینه آنها برای سرگرمی کمترین هزینه‌ها را تشکیل می‌دهد. در امارات اما ۵۱/۷ ٪ از شرکت‌کنندگان گفتند که هزینه سرگرمی در مرتبه سوم هزینه‌ی آنهاست و در بحرین ۴۵٪، در کویت ۴۲/۹٪ هزینه سرگرمی در اولویت‌های زندگی آنها نیست و در رتبه سوم قرار می‌گیرد.
تاثیر گرانی و تورم
این مطالعه نشان می‌دهد که بیشتر عرب‌ها درآمد یا دستمزد ماهانه خود را قبل از پایان ماه و بدون پس‌انداز مرتب خرج می‌کنند و این نشان‌دهنده تأثیر منفی افزایش قیمت‌ها و تورم اقتصادی جهانی بر قشر کارمندان در این سیزده کشور عربی است.
نتایج این مطالعه همچنین نشان می‌دهد که تفاوت زیادی از نظر میزان توانایی صرفه‌جویی در بخشی از درآمد در پایان ماه، میان کشورهای خلیج فارس با سایر کشورهای عربی وجود دارد. چنانکه این تفاوت‌ها در میان خود کشورهای خلیج فارس نیز وجود دارد.
داده‌های دقیق ومفصل
وبسایت «ارم بیزنس» (Erembusiness) قرار است تحقیقاتی به صورت هفتگی با داده‌های مفصل بطور جداگانه برای همه کشورهای منطقه و جهان درباره پس‌اندازهای شهروندان، جنبه‌های بیشتر و کمتر هزینه زندگی و اطلاعاتی درباره ماهیت هزینه‌های مصرفی ماهانه شهروندان کشورهای مختلف منتشر کند.
*منبع: وبسایت اقتصادی ارم بیزنس
*ترجمه و تنظیم از کیهان لندن
