علی خامنه‌ای در پیام روز گذشته خود به مناسبت آغاز سال ۱۴۰۲ مدعی شد که در بخش‌هایی از اقتصاد از جمله «گاز» طی سال گذشته کارهای خوبی صورت گرفته است. آمارهای واقعی اما از هیچ کار و اتفاق مثبت در صنعت نفت و گاز خبر نمی‌دهند و تشدید بحران کمبود گاز در سال گذشته و سال جدید خورشیدی خلاف ادعاهای رهبر جمهوری اسلامی است.
علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی در پیامی که به مناسبت آغاز سال ۱۴۰۲ داد با اشاره به مشکلاتی که تورم برای معیشت خانوارهای کم‌درآمد ایجاد کرده مدعی شد که وضعیت تولید و توسعه اقتصادی در سال گذشته مثبت بوده است.
رهبر جمهوری اسلامی در سخنانی عجیب گفت: «در طول سال ۱۴۰۱ با اطلاعاتی که من دارم از تولید در کشور حمایت شد. چند هزار کارخانه‌ی تعطیل و نیمه‌تعطیل راه‌اندازی شد.»
او مدعی شده که «قضاوت من در مورد تولیدِ تولیدگران در کشور قضاوت مثبتی است و کار خوبی انجام گرفته. بعضی از شاخص‌های اقتصادی رشد داشت؛ در بیمه شاخص ما شاخص خوبی است. در سازندگی، در بخش‌های آب، گاز، راه، محیط زیست، در این زمینه‌ها کارهای خوبی انجام گرفت.»
علی خامنه‌ای در بخش دیگری از سخنانش گفت که «در سال ۱۴۰۲ هم مسئله‌ی اصلی ما مسئله‌ی اقتصاد است؛ در کنار تولید سرمایه‌گذاری مهم است. این را هم دولتی‌های محترم و مکرّم توجه کنند، هم بخش خصوصی توجّه کنند، ما از لحاظ سرمایه‌گذاری در دهه‌ی نود خیلی عقب ماندیم. سرمایه‌گذاری، یکی از خلأهای مهم کشور ما مسئله‌ی سرمایه‌گذاری است. باید سرمایه‌گذاری انجام بگیرد که این هم کار مهمّی است.»
صنعت نفت و گاز ایران به عنوان یکی از شاهراه‌های درآمدزایی کشور نتوانسته برنامه‌های توسعه‌ای و جذب سرمایه‌گذاری را پیش ببرد و عقب‌افتادگی در توسعه این صنعت طی سالهای گذشته تأمین و توزیع گاز برای مصرف داخلی را هم با چالش‌هایی جدی روبرو کرده است.
برخلاف ادعای رهبر جمهوری اسلامی نه تنها دولت نتوانست در سال ۱۴۰۱ در صنعت نفت و گاز، و حتی در حد رفع بحران تأمین گاز مورد نیاز کشور، اقدام مثبتی انجام دهد بلکه تصویر پیش روی صنعت گاز ایران در سال جدید خورشیدی نیز بسیار نگران‌کننده است.
هرچند جواد اوجی وزیر نفت جمهوری اسلامی طی سال گذشته خبرهایی از جذب سرمایه‌گذاری در صنعت نفت و گاز ایران را به رسانه‌ها اعلام کرد اما مجموع آنچه وزیر نفت درباره آنها تبلیغ کرده امضا یا مذاکره برای ۱۰۰ میلیارد دلار تفاهمنامه همکاری بوده است؛ نه قرارداد قطعی امضا شده و نه پروژه‌ای آغاز شده است. بخشی از خبرهای مربوط به صنعت نفت و گاز هم مرتبط با قرارداد «ایرانفروشی» همکاری ۲۵ ساله ایران و چین است که با اجرای آن امتیازهایی از جمله تخفیفات ویژه به چین داده می‌شود!
جواد اوجی وزیر نفت در همان اوایل آغاز به کار دولت سیزدهم گفته بود ایران نیاز مبرم به ۲۵۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در حوزه نفت و گاز دارد تا واردکننده انرژی نشود. کارشناسان نیز تأکید کرده‌اند که با توجه به عقب‌ماندگی شدید این صنعت از جذب سرمایه‌گذاری و توسعه، در صورتی که به سرعت جذب سرمایه‌گذاری واقعی صورت نگیرد ایران به عنوان دومین دارنده منابع طبیعی گاز جهان، به واردکننده گاز تبدیل خواهد شد.
بیش از یک سال و نیم از اعلام عدد ۲۵۰ میلیارد دلار به عنوان رقم مورد نیاز برای سرمایه‌گذاری در حوزه نفت و گاز می‌گذرد اما طی این مدت، آنچه علی خامنه‌ای «کار خوب» خوانده تنها امضای حدود ۱۰۰ میلیارد دلار تفاهمنامه همکاری به ویژه با دو کشور همراه جمهوری اسلامی یعنی چین و روسیه بر می‌گردد. بزرگترین تفاهمنامه امضا شده با ارزش ۴۰ میلیارد دلار با گازپروم روسیه بوده است اما هیچ یک از تفاهمنامه‌ها وارد فاز اجرایی نشده و اساساً مشخص نیست چه زمانی به قرارداد قطعی می‌رسند. به بیان دیگر هیچ سرمایه‌گذاری واقعی در صنعت نفت و گاز ایران صورت نگرفته است!
از سوی دیگر مهدی پورقاضی عضو اتاق ایران و روسیه نیز گفته «چینی‌ها متوجه شده‌اند که ایران در معادلات تجاری بین‌المللی از موقعیت مناسبی برخوردار نیست. چینی‌ها به دلیل تحریم حتا تمایلی برای سرمایه‌گذاری در حوزه نفت و انرژی در ایران ندارند، چرا که با ریسک بسیار کمتر مشابه این سرمایه‌گذاری را می‌توانند در کشور دیگری انجام دهند.»
شکست در جذب سرمایه‌گذاری خارجی که می‌توانست هم سرمایه و هم تکنولوژی و تجهیزات به کشور وارد کند در حالیست که ایران از یکسو با چالش تأمین گاز مورد نیاز داخلی روبروست و از سوی دیگر با عقب‌ماندگی از جذب سرمایه‌گذاری، نسبت به کشورهای منطقه که رقبای ایران در حوزه نفت و گاز به شمار می‌روند نیز میدان رقابت را می‌بازد. در چنین شرایطی حتی با فرض توافق هسته‌ای و لغو تحریم‌های اقتصادی نیز نمی‌توان امیدی به بهبود جایگاه ایران در صادرات نفت و گاز داشت.
برای نمونه بر اساس گزارش آنکتاد (کنفرانس توسعه و تجارت ملل متحد) طی ماه‌های گذشته عراق موفق به جذب ۱۰/۵ میلیارد دلار سرمایه مستقیم خارجی شده و عربستان هم توانسته بالغ بر ۱۹ میلیارد دلار سرمایه مستقیم خارجی جذب کند.
از سوی دیگر کشورهای دارای نفت و گاز منطقه بخش عمده درآمدهای صنعت نفت را در همین صنعت سرمایه‌گذاری می‌کنند که بازده آن طی سالهای نه چندان دور سبب افزایش تصاعدی درآمدهای آنها خواهد شد. جمهوری اسلامی اما درآمدهای نفت و گاز را برای هزینه‌های جاری کشور و پولپاشی در سازمان‌ها و نهادهای ایدئولوژیک حکومتی و «خودی»ها مصرف می‌کند.
شرکت ملی نفت ابوظبی که با نام Adnoc نیز شناخته می شود پاییز گذشته اعلام کرد که در طی پنج سال و تا سال ۲۰۲۷، ۱۵۰ میلیارد دلار در صنعت نفت این کشور سرمایه‌گذاری خواهد کرد. این سرمایه‌گذاری سبب می‌شود امارات ظرفیت تولید نفت خام را تا سال ۲۰۲۷ به ۵ میلیون بشکه در روز برساند، یعنی زودتر از هدفگذاری قبلی که برای سال ۲۰۳۰ انجام شده بود. همزمان غول نفتی عربستان سعودی آرامکو نیز قصد دارد تولید خود را تا سال ۲۰۲۷ به میزان ۱۲ میلیون بشکه افزایش دهد.
جذب سرمایه‌گذاری درآمدهای این کشورها را به سرعت افزایش داده و می‌دهد. برای نمونه درآمدهای نفتی عراق در ماه‌های اخیر از ۱۱ میلیارد دلار در ماه گذشته و به مجموع درآمد ۱۳۰ میلیارد دلار در پایان سال ۲۰۲۲ رسیده است. این در حالی است که در خوش‌بینانه‌ترین حالت، درآمد نفتی ایران در همین سال حدود ۲۵ میلیارد دلار تخمین زده می‌شود.
مهرماه امسال هم شرکت انرژی آلمانی «اِر وِ اِ RWE» اعلام کرد قراردادی را با شرکت ملی نفت ابوظبی برای تأمین گاز طبیعی مایع امضا کرده که بر اساس آن برلین ۱۳۷ هزار مترمکعب گاز مایع از امارات و برای اولین بار از طریق یک پایانه شناور واردات گاز مایع در یک بندر نزدیک هامبورگ وارد می‌کند. همزمان نیز کشور قطر قراردادی بزرگ با شرکت توتال فرانسه برای توسعه میدان گاز طبیعی مشترک خود با ایران امضا کرد.
از سوی دیگر ایران در نبود یک سرمایه‌گذاری مستمر و جذب تکنولوژی در صنعت نفت و گاز در زمینه تولید و تأمین و توزیع داخلی انرژی نیز با بحران روبرو شده است. دومین کشور دارنده منابع گاز طبیعی جهان در پاییز و زمستان قادر نیست گاز مصرفی بخش‌های صنعت و خانگی را تأمین کند. برای قطع نشدن گاز بخش خانگی، گاز در بخش صنعت قطع می‌شود. قطع گاز در نیروگاه‌های تولید برق، سبب جایگزینی مازوت یا نفت کوره در نیروگاه‌ها می‌شود که آلودگی شدید هوا را در پی دارد. از سوی دیگر قطع گاز صنایع خسارت‌های اقتصادی زیادی را به کارخانه‌ها وارد کرده و همچنین تولید را به شدت کاهش می‌دهد و سبب بیکاری شماری از کارگران می‌شود.
در سال ۱۴۰۱ که علی خامنه‌ای وضعیت تولید را مثبت ارزیابی و مدعی شده که در زمینه توسعه صنایع از جمله گاز و برق کارهای خوبی صورت گرفته، صنایع مختلف از جمله فولاد و پتروشیمی به دلیل قطع گاز و برق دچار خسارت‌های هنگفتی شدند.
در همین رابطه احمد مهدوی ابهر دبیر انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی ایران گفته که صنعت پتروشیمی با قیمت‌های جهانی سال گذشته، ۶۸۲ میلیون دلار یا ۱۶ هزار میلیارد تومان به دلیل قطع گاز زیان یا سود از دست رفته داشته است.
