حسین امیرعبداللهیان وزیر خارجه جمهوری اسلامی چهارشنبه ۲۹ مارس (نهم فروردین) در مسکو با سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه دیدار و گفتگو کرد.
چنانکه از صحبت‌های امیرعبداللهیان به نظر می‌رسد، مسئله اصلی بر سر تأخیر در امضای نهایی توافق جمهوری اسلامی و روسیه است که گفته می‌شود یک «معاهده راهبردی» در زمینه همکاری‌های بلندمدت سیاسی، تجاری، سرمایه‌گذاری، اقتصادی و اجرای پروژه‌های کلیدی است.
امیرعبداللهیان ابراز امیدواری کرده است ظرف یک ماه آینده جنبه‌های حقوقی توافقنامه بررسی و در صورت لزوم «تعدیل» شود و به گفته‌ی وی، امضای سند نهایی تا یک ماه دیگر قابل انتظار است. مشخص نیست منظور وزیر خارجه جمهوری اسلامی از «تعدیل» چیست و از سوی کدام طرف توافق؟!
این احتمال می‌رود که تأخیر روس‌ها در نهایی کردن «توافق» با جمهوری اسلامی باعث انتقاد مقامات در تهران شده است. در آنچه از سخنان امیرعبداللهیان منتشر شده، صحبتی از «اجرای توافق» نیست و صرفاً در مورد «تبادل نظر» و «تماس مستمر» ابراز امیدواری کرده است. سرگئی لاوروف نیز عنوان کرده «گفتگوهای ایران و روسیه فعالانه ادامه دارد.»
گفته می‌شود یکی از موضوعات مورد بحث میان وزرای خارجه جمهوری اسلامی و روسیه «برجام» بوده است.
امیرعبداللهیان دو روز پیش از دیدار با لاوروف گفته بود «درهای مذاکره اتمی برای همیشه باز نخواهد بود» اما به مسکو که رسید گفت «درهای مذاکره باز است!»
اسکای نیوز: رژیم ایران مخفیانه از دریای «خزر» برای روسیه تسلیحات ارسال می‌کند
دو کشتی «موسی جلیل» و «بیگی» که هر کدام ۲۰۰ کانتینر سلاح و مهمات از بندر امیرآباد به آستارخان حمل کرده‌آند شناسایی شدند.https://t.co/T94reIbj3G pic.twitter.com/JJh6P9Dwyr
— KayhanLondon کیهان لندن (@KayhanLondon) March 8, 2023
این باور از سوی حتا برخی وابستگان جمهوری اسلامی که روسیه در همه ابعاد حکومت ایران را سر کار گذاشته است، با مواضع بی‌اعتنای روس‌ها بیشتر تأیید می‌شود. اما «نگاه به شرق» (چین و روسیه) راهبرد علی خامنه‌ای رهبر نظام است و منافع جریان‌های قدرتمند داخل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که بر اقتصاد کشور سلطه دارند و منابع مالی و تسلیحاتی نیز در دست آنهاست در گرو این استراتژی است. با اینهمه روزنامه «جمهوری اسلامی» چاپ تهران (ارگان حزبی که خامنه‌ای عضو آن بوده) ۲۰ بهمن ۱۴۰۱ نوشته بود «روسیه کاری کرده که ما اکنون نه هسته‌ای هستیم، نه غرب را داریم و چین حاضر است ایران را قربانی منافع‌اش کند.»
از سوی دیگر، روزنامه «اطلاعات» نیز پیش از این نسبت به کارشکنی روسیه در برجام به حکومت هشدار داده بود. این روزنامه با اشاره به «دست بالای روسیه و چین» نوشت که این دو کشور «عملاً هیچ قدمی برای گره‌گشایی از مشکلات برجام برنداشتند و در مسیر استفاده از دارایی‌های بلوکه شده کشورمان سود هم بردند اما بهره‌ای بر اقتصاد و معیشت ما نیفزودند.»
در داخل خود حکومت نیز تعداد زیادی از مقامات فعلی و سابق معتقدند ترمز «احیای برجام» را روسیه کشید. آنها می‌گویند مسکو توافق اتمی را به ابزار باج‌خواهی از غربی‌ها تبدیل کرد و بعد هم پای جمهوری اسلامی را به جنگ اوکراین کشید.
احمد وخشیته کارشناس روابط ایران و روسیه به روزنامه «شرق» گفته بود «روسیه در کنار ایران هسته‌ای- نظامی نمی‌ایستد.»
وی تأیید می‌کند در ایران جریان‌هایی هستند که به دنبال رسیدن به «نقطه گریز هسته‌ای» (دستیابی به سلاح اتمی) هستند. اما توضیح می‌دهد «اگر ایران به نقطه گریز هسته‌ای و ساخت بمب اتم دست پیدا کند تقابل تهران- تل‌آویو، تهران- ریاض و نهایتاً بحران امنیتی در منطقه خاورمیانه که در جنوب خاک روسیه قرار دارد تشدید خواهد شد. اکنون در کنار مرزهای روسیه تحولاتی مانند افغانستان و افراط‌گرایی طالبان، جنگ سوریه و بحران اوکراین وجود دارد. قزاقستان هم حکم آتش زیر خاکستر را دارد، اگر قرار باشد پرونده هسته‌ای‌شدن نظامی ایران هم باز شود و خاورمیانه بحران جدید امنیتی به خود ببیند که روسیه در طول مرزهای جنوبی خود از آسیای میانه تا خاورمیانه و اروپا با بحران مواجه خواهد بود. پس مسکو به هیچ وجه هنجارشکنی هسته‌ای تهران را در راستای منافع و امنیت خود نمی‌بیند.»
نزدیکی چین و روسیه بیشتر برای فشار بر غرب است اما اگر به اتحاد استراتژیک برسند جنگ نیابتی راه خواهند انداخت!
عباس فیض کارشناس بین‌المللی حقوق بشر در رابطه با آسیای جنوب شرقی و مسائل چین: نزدیکی چین و روسیه در حال حاضر «اول از همه مصرف سیاسی دارد و مهم‌تر https://t.co/f9gfLZ09ox… pic.twitter.com/1hpsCsRgFO
— KayhanLondon کیهان لندن (@KayhanLondon) March 27, 2023
گرچه در یکسال و نیم گذشته حجم مبادلات تجاری ایران و روسیه ۲۰ درصد افزایش پیدا کرده است اما پاسخگوی نیازهای جمهوری اسلامی نیست. بخش عمده سود این حجم مبادله احتمالاً به جیب باندها و نهادهایی می‌رود که در حکومت قدرت دارند و نه عموم مردم.
جمهوری اسلامی نه فقط در برجام بلکه در مورد توان امنیتی و نظامی خود مجبور به تبعیت از روس‌ها و چینی‌ها شده است زیرا در نهایت آنها هستند که به سپاه پاسداران فرصت دور زدن تحریم‌ها یا مبادلات محدود را می‌دهند. اخیراً اعلام شد بانک‌های ایران و روسیه بهم متصل شدند اما دسترسی به آن عمومی نیست.
جمهوری اسلامی از روسیه تجهیزات جاسوسی و «جمینگ» برای اختلال در مخابرات و ماهواره دریافت می‌کند
کمک‌های روسیه به جمهوری اسلامی بیشتر تا حدی بوده که رژیم بتواند خود را در سرکوب اعتراضات یا جاسوسی از مخالفان تقویت کند. ارسال تجهیزات جاسوسی و «جمینگ» برای اختلال در مخابرات و ماهواره بخشی از این همکاری بوده که تداوم نیز یافته است.
