تشکیل «قرارگاه شرایط اضطرار آب» در استان تهران؛ ایران به زودی یکی از خشک‌ترین کشورهای جهان می‌شود

فرمانده یگان حفاظت سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور گفته که ایران تا سال ۲۰۴۰ جزو ۱۹ کشور خشک و بیابانی می‌شود. گزارش از استان‌های مختلف نشان از کاهش بارندگی و ذخیره آب پشت سدها دارد و وضعیت بحرانی آب در پایتخت سبب تشکیل «قرارگاه شرایط اضطرار آب» شده است.

سرهنگ رضا اکبری فرمانده یگان حفاظت سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور گفته که بر اساس ارزیابی‌های جهانی، ایران تا سال ۲۰۴۰ جزو ۱۹ کشور خشک و بیابانی می‌شود.

وی که در مراسم تکریم و معارفه فرماندهان قدیم و جدید یگان حفاظت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری کردستان سخن می‌گفت افزوده که «اقلیم خشک و نیمه‌خشک بیابانی ایران در کنار چالش‌های گرد و غبار، آلایندگی صنعتی، فرسایش خاک و سیل؛ زندگی و امنیت زیستی، حیاتی و غذایی را به مخاطره انداخته است.»

تنش آبی در شهرها و روستاهای ایران در شش‌ماه دوم سال آبی ۱۴۰۲-۱۴۰۱ و حتی با وجود بارش‌های دو ماه پایانی سال گذشته افزایش یافته است. در روزهای گذشته نیز خبرهای خوبی از وضعیت ذخیره آبی و همچنین بخش کشاورزی منتشر نشده و بحران به حدی گسترش یافته که در استان تهران «قرارگاه اضطراری آب» تشکیل شده است.

کیاست امیریان مدیرکل دفتر مدیریت به هم پیوسته منابع آب خزر و دریاچه ارومیه نسبت به احتمال خشکی این دریاچه در صورت کاهش ورودی منابع آن در یک بازه زمانی هشدار داد.

مدیرکل دفتر مدیریت بهم پیوسته منابع آب خزر و دریاچه ارومیه از کاهش نیم متری تراز دریاچه ارومیه نسبت به سال گذشته خبر داده و گفته که «۱/۶۳ میلیارد مترمکعب آب در این دریاچه وجود دارد که نسبت به سال قبل در همین زمان ۴۹ سانتی‌متر کمتر است.»

همچنین بر اساس آمار منتشر شده از سوی وزارت نیرو و سازمان هواشناسی کل کشور، حتی با احتساب بارندگی بهمن و اسفند ۱۴۰۱، وضعیت بارش در ۲۵ استان منفی و میانگین بارش‌های کشور نیز ۱۰ درصد کمتر از نرمال بوده است.

احمد وظیفه رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی کشور نیز تابستان امسال را شروع سومین خشکسالی شدید کشور در یک‌ دهه گذشته عنوان کرده و گفته که «کمتر از ۱۵۰ میلیمتر متوسط بارش کشور در شش‌ماه نخست سال آبی بوده است، درحالیکه بایست نزدیک ۱۸۰ میلیمتر باران دریافت می‌کردیم. امسال حدود ۱۶ درصد نسبت به میانگین بلندمدت کاهش بارندگی داریم. البته در استان‌هایی مانند خوزستان، فارس، کهگیلویه‌وبویراحمد و چهارمحال‌ و بختیاری میانگین بارش بیش از نرمال بوده است. برخی از استان‌ها مانند لرستان، کردستان، کرمانشاه و جنوب آذربایجان غربی بارش نزدیک به نرمال را تجربه کردند. اصفهان و یزد هم در حدود نُرم هستند، اما سایر استان‌ها به‌ویژه نیمۀ شرقی مانند کرمان و سیستان‌وبلوچستان، خراسان رضوی، تمام دامنه‌های جنوبی البرز مانند سمنان، تهران، قزوین و آذربایجان شرقی، اردبیل و سه استان ساحلی دریای خزر و خراسان شمالی، حدود ۲۵ تا ۵۰ درصد بارشی کمتر از نرمال داشتند و متأسفانه پنجره زمانی بارش هم در حال بسته‌شدن کامل است. از این‌ رو، این استان‌ها به حد نرمال نمی‌رسند.»

از سوی دیگر،‌ فیروز قاسم‌زاده سخنگوی صنعت آب کشور با بیان اینکه با گذشت حدود هفت ماه از سال آبی جاری، ورودی آب سدهای کشور در مقایسه با پنج سال اخیر ۱۳ درصد کاهش یافته است، گفت: «خروجی سدهای کشور نیز در همین بازه زمانی کاهش ۳۳ درصدی را نشان می‌دهد.»

سخنگوی صنعت آب خاطرنشان کرده که «میزان بارندگی‌ها در تهران امروز ۲۱ درصد نسبت به شرایط نرمال کاهش را نشان می‌دهد. وقوع بارندگی در بازه زمانی محدود این بازخورد را در اذهان عمومی ایجاد کرده که میزان بارش‌ها در این استان مناسب بوده، این در حالی است که باید در همه فصول سال در تهران شاهد بارندگی باشیم تا به شرایط نرمال نزدیک شویم.»

مجید آقازاده حبشی معاون مهندسی و توسعه شرکت مهندسی آبفای کشور نیز در روزهای گذشته اعلام کرده که  «با توجه‌ به موانع گسترده پیش رو در تأمین آب شرب سالم و پایدار، جمع‌آوری فاضلاب شهرها و روستاها از مهمترین رویکردهای وزارت نیرو و شرکت مهندسی آبفای کشور است چرا که پساب تصفیه‌خانه‌های فاضلاب، به‌عنوان یک کالای اقتصادی و سودآور در حوزه‌های کشاورزی و صنعت به توسعه اقتصادی مناطق کمک می‌کند و می‌تواند از چالش‌های اجتماعی ناشی از کمبود آب شرب شهرها و روستا بکاهد.»

مقامات استان‌های مختلف نیز از وجود خشکسالی و کمبود آب در هفته‌ها و ماه‌های پیش رو خبر می‌دهند. حامد عاملی استاندار اردبیل روز گذشته، دوشنبه ۲۱ فروردین ۱۴۰۲، در جلسه شورای مدیریت منابع آب استان از کاهش ۴۰ درصدی حجم بارش ها نسبت به بلندمدت خبر داد.

در شرایطی که اردبیل از جمله استان‌های پرآب ایران به شمار می‌رفته اما اکنون استاندار اردبیل از سهمیه‌بندی آب در بخش‌های شمالی این استان خبر داده و گفته که «در اراضی شمالی استان اردبیل به‌دلیل کمبود آب باید سهم شهرستانی مشخص و با توجه به آن سهم، اراضی تحت کشت تعیین شود که این اقدام در مدیریت مناسب وضعیت کم‌آبی تأثیرگذار خواهد بود.»

محمد سرگزی نماینده زابل در مجلس شورای اسلامی نیز روز شنبه ۱۹ فروردین در گفتگو با خبرگزاری «ایلنا» منابع آبی این استان را پاسخگوی نیاز تنها «۵ تا ۶ ماه آینده» دانسته و اعلام کرده است که حتی «برای آبرسانی سیار هم آب نداریم».

روزنامه «پیام ما» روز گذشته در گزارشی نوشت که خبرهای منتشرشده از سوی آب منطقه‌ای کشور و اداره‌های استانی نشان می‌داد که این شرکت مجوزهای احداث چاه در بسیاری از نقاط کشور برای جبران کمبود آب آشامیدنی اعطا کرده است، با این حال شرکت آب‌وفاضلاب کشور احداث چاه جدید را رد می‌کند. آب منطقه‌ای نیز با عددی از تعداد مجوزهای صادرشده به نام شرکت آب‌وفاضلاب اعلام نکرده است.

استان تهران یکی از استان‌هایی است که با بحران شدید کمبود ذخایر آبی روبروست و کاهش چشمگیر بارندگی نیز بر بحران‌های پایتخت برای تأمین آب مورد نیاز بهار و تابستان افزوده است.

مازیار غلامی مدیرکل اداره هواشناسی استان تهران در اواخر اسفند ۱۴۰۱ ضمن ارائه گزارشی از بارندگی‌های ثبت شده در استان طی سال آب جاری، گفته بود با وجودی که در ایران حدود ۹۳ میلیمتر بارندگی ثبت شده است، اما ۴۰ درصد نسبت به بلندمدت، کاهش بارندگی‌ داشته‌ایم.

به گفته مازیار غلامی با وجود بارش‌های ثبت شده، میزان آب همچنان در شرایط «نامناسب» قرار دارد و این بارندگی‌های با درصد کم، به «کم‌بارشی‌های گذشته» کمک کرده است.

محمد شهریاری مدیر دفتر بهره‌برداری از تاسیسات‌ آبی و برقابی شرکت آب منطقه‌ای تهران، نیز چندی پیش از کسری ۵۰ میلیون مترمکعبی آب مخازن تهران خبر داده بود.

استاندار تهران نیز روز گذشته از تشدید وضعیت بحرانی آب در استان خبر داده و گفته که وضعیت نزولات آسمانی، نگهداشت آب، دبی سرچشمه‌ها، آب پشت سدها و چاه‌ها نشان می‌دهد با کسری آب مواجه هستیم، از این‌رو عوامل متعددی از جمله مدیریت مصرف آب و جلوگیری از مصارف غیرضروری اهمیت دارد.

محسن اردکانی مدیرعامل آب و فاضلاب استان تهران نیز شنبه گذشته در گفتگو با خبرگزاری «ایسنا» هشدار داده بود که «امسال سال دشوارتری برای تأمین آب پیش رو داریم» و «لازم است» که مصرف آب ۲۰ درصد کاهش یابد.

بر اساس اعلام اطلاعات و داده‌های آب کشور، ذخایر آبی سدهای استان تهران با کاهش ۱۷ درصدی روبرو شده و در نتیجه با ریاست اداره کل مدیریت بحران استان تهران «قرارگاه شرایط اضطرار آب» در این استان تشکیل خواهد شد.

حامد یزدی‌مهر مدیرکل مدیریت بحران استان تهران روز گذشته در حاشیه برگزاری جلسه کمیته اضطرار ستاد پیشگیری، هماهنگی و فرماندهی عملیات پاسخ به بحران استان تهران در جمع خبرنگاران با اشاره به کاهش ذخایر آبی سدهای استان تهران گفت: «با توجه به اینکه این سدها، آب شرب استان را تأمین می‌کنند، نیازمند اتخاذ تدابیر لازم جهت برون رفت از این معضل هستیم.»

حامد یزدی‌مهر با اعلام خبر تشکیل «قرارگاه شرایط اضطرار آب» با محوریت و ریاست اداره کل مدیریت بحران استان تهران گفته که «در نظر داریم این قرارگاه با تدوین نظام حکمرانی آب و با حضور دستگاه‌های متولی امر، مجامع دانشگاهی و ارتباط با پژوهشگران، نخبگان و مطلعین در جهت تحقق سیاست‌های مدیریت آب شرب و اصلاح ساختارهای مرتبط انجام وظیفه کند.»