با وجود ادعای مقامات دولتی مبنی بر کاهش تورم در بازار مسکن، همچنان قیمت‌های نجومی بر این بازار حاکم است و مستأجران در پی یافتن یک سرپناه، سرگردان‌تر از همیشه شده‌اند. گزارش جدیدی حکایت از آن دارد که نسل «زد» در ایران در صورت داشتن شغل نیز باید یک و نیم قرن برای خرید خانه انتظار بکشد.
مرکز آمار ایران در گزارش اخیر خود درباره تورم بازار مسکن در تیرماه مدعی شد تورم ماهانه مسکن از ۲/۶ درصد در خردادماه به ۲/۴ درصد در تیرماه کاهش یافته و تورم نقطه‌ای مسکن از ۳۹/۱ درصد در خردادماه به ۳۸ درصد در تیرماه کاهش یافته است. همچنین اعلام شده بود که در صورت ثبات بازار ارز و افزایش ساخت‌و‌ساز و عرضه زمین و مسکن از سوی دولت امکان کاهش بیشتر قیمت‌ها تا پایان سال وجود دارد.
محمدرضا فرزین رئیس کل بانک مرکزی جمهوری اسلامی هم ادعای کاهش قیمت در بازار مسکن را تکرار کرده و گفته که «گزارش‌های موجود حاکی از این است که متوسط قیمت یک مترمربع زیربنای واحدهای مسکونی معامله شده شهر تهران در تیرماه نسبت به ماه‌های گذشته کاهش قابل توجهی داشته است.»
قیمت خرید و فروش مسکن بطور مستقیم بر بازار اجاره مسکن نیز اثرگذار است. برخلاف ادعای مقامات دولتی در این بازار هیچ نشانه‌ای از کاهش قیمت‌ها وجود ندارد و به نظر می‌رسد افرادی چون محمدرضا فرزین رئیس بانک مرکزی در دنیایی موازی به محاسبات و تحلیل درباره بازار مسکن مشغول هستند.
پیشتر دولت وعده داده بود که سالانه یک میلیون واحد مسکونی در اختیار متقاضیان قرار خواهد داد اما نه تنها به وعده خود عمل نکرده بلکه هر روز این وعده‌ها آب می‌روند و حالا کار به جایی رسیده که موضوع ساختن خانه‌های معروف به قوطی‌کبریت با مساحت ۲۵ مترمربع برای خانواده‌ها از سوی مسئولان دولتی مطرح می‌شود!
غزال راهب رئیس بخش مسکن وزارت راه و شهرسازی به تازگی در نشستی اینترنتی با صالح شکوهی عضو هیأت علمی دانشگاه علم و صنعت اعلام کرده که یک خانه ۲۵ متری برای حداقل‌های زندگی یک خانواده کافی است!
این اظهارات نشان می‌دهد دولت هم مطمئن است از مهار بحران بازار مسکن ناتوان است و فرمول‌های جدیدی مانند خانه‌های ۲۵ متری تنها راه فرار از پاسخگویی به میلیون‌ها خانوار مستأجر و جوانانی است که حالا دیگر نمی‌توانند به خانهدار شدن فکر کنند.
بحران اساسی‌تر اما در بازار اجاره‌بهای مسکن است که قیمت‌های نجومی سبب استیصال مستأجران شده است.
وبسایت «اکو ایران» در گزارشی از قیمت‌های نجومی در یکی از محله‌های حاشیه‌ای تهران نوشته است. محله زیبادشت در غرب و منطقه ۲۲ تهران قرار دارد و از شمال به بزرگراه همت و دهکده المپیک، از شرق به بلوار دهکده و رودخانه کن، از جنوب به شهرک چشمه و شهرک گلستان و از غرب به بزرگراه آزادگان متصل می‌شود.
یک مشاور املاک در محله زیبادشت با اشاره به افزایش نجومی رهن و اجاره در این محله گفته که «در سال گذشته یک واحد ۱۲۰ متری و ۵ سال ساخت، با ۸۰۰ میلیون تومان رهن داده می‌شد اما این رقم در سال جاری به یک میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان رسیده است.»
این فعال صنفی گفته که هم‌اکنون بازار خرید و فروش و رهن و اجاره‌خانه در این محله در وضعیت رکود قرار دارد و متقاضی کم شده است.
بررسی‌های «اکو ایران» از فایل‌های رهن و اجاره خانه در محله زیبادشت نشان می‌دهد، برای رهن کامل آپارتمانی نوساز با ۱۱۰ مترمربع زیربنا، یک میلیارد و ۶۵۰ میلیون تومان و برای رهن کامل واحدی با ۱۰۳ مترمربع، ۸۰۰ میلیون تومان تعیین شده است.
رهن واحدی با ۱۱۵ مترمربع، یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان و اجاره ماهانه آن، ۹ میلیون تومان است؛ برای رهن آپارتمانی ۹۵ متری نیز، ۲۵۰ میلیون تومان و برای اجاره آن، ۸ میلیون تومان در نظر گرفته شده است.
برای واحدی با ۶۰ مترمربع زیربنا، ۲۵۰ میلیون تومان رهن و ۶ میلیون تومان اجاره ماهانه و برای واحدی دیگر با ۷۰ مترمربع مساحت،۵۵۰ میلیون تومان رهن و یک میلیون تومان اجاره ماهانه پیشنهاد شده است.
قیمت‌های نجومی «زیبادشت» در دیگر محله‌های تهران نیز دیده می‌شود و حتی دیگر در جنوبی‌ترین نقاط شهر تهران برای اجاره یک آپارتمان باید رهن‌های چند صد میلیون تومانی و اجاره‌هایی چند ده میلیون تومانی پرداخت شود.
۴۴ سال بعد از «انقلاب اسلامی»: مستأجران به دنبال کانتینر!
رسانه‌های داخلی ایران روز یکشنبه هشتم امرداد ۱۴۰۲ گزارش دادند کار برخی از مستأجران در تهران به جایی رسیده که بسیاری از خانواده‌ها دیگر توان اجاره یک واحد با حداقل متراژ را هم ندارند و به ناچار اسباب و اثاثیه خود را در… pic.twitter.com/iAs1L6bXvj
— KayhanLondon کیهان لندن (@KayhanLondon) July 30, 2023
روزنامه اینترنتی ««فراز» در گزارش جدیدی از سرگردانی مستأجران در پایتخت نوشته که با توجه به افزایش قیمت مسکن مستأجران مجبور به اجاره کانتینر در اطراف تهران شده‌اند. آنها با اجاره کانتینر وسیله‌ها و اثاثیه منزل خود را به دلیل کوچک شدن خانه‌های خود یا از دست دادن آن، در این انبارها جای می‌دهند.
بر اساس این گزارش برخی خانواده‌ها نیز با توجه به اینکه از پس هزینه‌های اجاره بر نمی‌آیند، وسایل خود را در انبارهای کانتینر قرار داده‌اند و خود به منزل والدین‌شان بازگشته‌اند.
همچنین تأکید شده که این کانتینرها در سال‌های گذشته بیشتر برای «انبار تجهیزات کارگاه‌ها، مطب‌ها و دفاتر اداری» مورد استفاده قرار می‌گرفت اما امروز تغییر کاربری تعداد زیادی از آنها به منظور انبار اثاث خانه‌ها، پرده از یک واقعیت تلخ بر می‌دارد: «تهران، شهروندانش را بیرون می‌کند!»
در این گزارش آمده است: «بطور میانگین حدود ۷۰ درصد از درآمدهای هر خانوار ایرانی، صرف اجاره مسکن می‌شود. طبق آخرین آماری که روزنامه دنیای اقتصاد از وضعیت اجاره‌خانه در جنوب تهران منتشر کرده، هزینه رهن کامل یک خانه ۵۰ متری در محله «سی‌متری جی» ۴۵۰ میلیون تومان است.»
مستأجران که بیش از نیمی از جمعیت تهران را شامل می‌شوند با درآمدهای ناچیز و هزینه سرسام‌آور زندگی حتی قادر به پرداخت اجاره‌بها نیستند، چه برسد به پسانداز برای خرید مسکن!
در آنسو نیز برنامه‌ها و طرح‌های دولت برای خانهدار کردن نسل جوان و مستأجران ناکارآمد بوده و طرح‌هایی شکست خورده هستند. روزنامه «اعتماد» چاپ تهران در شماره روز شنبه هفتم امرداد با انتقاد از طرح‌های مسکن دولت برای خانهدار کردن مستأجران نوشته قدرت خرید وام جدید مسکن، معادل فقط «۱۴ متر» است.
اینهمه سبب شده خرید خانه در ایران برای افرادی که سرمایه‌ها و پشتوانه‌های مالی بزرگ ندارند به یک رویای دست‌نیافتنی تبدیل شود. مرکز آمار ایران در گزارشی به «قدرت خرید و زمان انتظار خانهدار شدن» شهروندان پرداخته و نوشته قدرت خرید مسکن در سال ۱۴۰۰ بعد از کسر هزینه‌های زندگی مزدبگیران که «۶۵ درصد» جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند «۴۷ سال» برآورد شده است.
این برآورد البته درست نیست و محاسبات دقیق‌تر کارشناسان نشان از انتظاراتی بیش از یک و نیم تا دو قرن برای خرید مسکن خبر می‌دهد. خبرگزاری «ایلنا» دوم امرداد گزارش داده بود که یک کارگر حداقل‌بگیر باید «بیش از ۱۷۰ سال» کار کند و بخشی از درآمد خود را هر ماه پسانداز کند تا بتواند یک آپارتمان «۸۰ متری» خریداری کند.
روزنامه «دنیای اقتصاد» امروز دوشنبه ۹ امرداد ۱۴۰۲ در گزارشی با عنوان «نسل «زِد»؛ نسل بی‌مسکن» نوشته افزایش طول دوره انتظار برای خانهدار شدن در دوره جهش در کنار افت شدید قدرت خرید، منجر به استعفای نسل «زد» از بازار مسکن شده است.
این گزارش بر اساس محاسبات میدانی نوشته که تازه‌واردهای بازار کار- شاغلان ۲۵ تا ۲۶ ساله- با پسانداز ماهانه یک میلیون تومان «در بهترین حالت»، ۱۶۶ سال باید برای صاحب‌‌‌خانه شدن «معطل» بمانند؛ این گروه می‌‌‌گوید: «فکر خانهدار شدن نمی‌‌‌کنیم مگر معجزه شود.»
بر اساس این گزارش، ماراتن «خانه‌اولی»ها در تهران بر اساس برآورد جدید از سطوح متوسط «درآمد سالانه» و «قیمت مسکن» با سه فرض بسیار خوش‌بینانه، ۷۰ سال طول می‌کشد. این مدت زمان برای دسترسی به مسکن با لحاظ «حداقل متراژ آپارتمان، رشد یکسان درآمد و قیمت در سال‌های آتی و در عین حال، توان پسانداز ۲۰ درصدی در سال» است.
این گزارش بر ابعاد این ماراتن برای نسل «زِد» یعنی متولدین دهه ۷۰ که هنوز در صف خرید خانه اول قرار نگرفته‌اند، تأکید کرده است. بررسی‌ها و تحقیقات میدانی «دنیای‌اقتصاد» از وضعیت درآمد و هزینه شاغلان این نسل با یک تا دو سال سابقه کار و دستمزد تا حدودی بالاتر از حداقل دستمزد رسمی- شاغل در کسب و کارهای متعارف- نشان می‌دهد، اکثریت این نسل در شرایط فعلی قادر به پسانداز نیستند و اقلیتی از آنها توان پسانداز ماهانه فقط یک میلیون تومان را دارد. با این اوضاع، «ابَرمسیر تا خانه اول» برای نسل «زِد» بیش‌از یک و نیم قرن طول می‌کشد.
