نادر صدیقی – دموکراسی به باور بسیاری از دولتمردان و متفکران، به عنوان مطلوبترین روش حکومت صرف نظر از نوع آن است و کشور آمریکا با پیشینه تاریخی اندک و جوان خود از بدو استقلال و به ویژه در قرن بیستم میلادی الگوی موردعلاقه و آرزوی بسیاری از کشورها بوده است. در سالهای اخیر اما، و به عبارت درست تر از انتخابات سال ۲۰۰۰ میلادی، دموکراسی آمریکا با چالشهای سیاسی، حقوقی و اخلاقی روبرو شده است. در آن سال اعتراض جرج دبلیو بوش، کاندیدای حزب جمهوریخواه نسبت به نتایج شمارش آراء در ایالت فلوریدا، نتیجه انتخابات را به رای دادگاه عالی موکول کرد که در نهایت، داوری قضات دادگاه به سود بوش (پسر) و به ضرر رقیب او «الگور» معاون پیشین ریاست جمهوری انجامید.
البته پایان ماجرا با آسیبهای عمیق در برداشتهای افکار عمومی همراه شد و تا تجدید دور جدید انتخابات و پیروزی بوش پسر رسانههای طرفدار جناح چپ آمریکا او را رئیس جمهور دادگاهی مینامیدند!
این زخم عمیق بار دیگردر انتخابات ۲۰۱۶میلادی سر باز کرد و هیلاری کلینتون نخستین زنی که انبوه بزرگی از رایدهندگان را به دنبال خود داشت پیروزی غیرمنتظره دونالد ترامپ رقیب جمهوریخواه را نپذیرفت تا سرانجام باراک اوباما رئیس جمهوری پیشین، او را به قبول نتیجه انتخابات راضی کرد!
داستان غمانگیز دموکراسی در آمریکا همچنان ترمیم نیافته باقی ماند و تلاشهای بیهوده حزب دموکرات برای بی اعتبارکردن دونالد ترامپ و دو بار استیضاح بیپایه او با شکست روبرو شد و دشمنی عمیق بین سردمداران دو حزب ادامه یافت و در انتخابات دیگری در سال ۲۰۲۰ میلادی عمیقتر شد که بسیاری از آن با واژه «مفتضحانه» یاد کردند.
با چنین پیشینهای، مردم آمریکا با انتخابات جنجالی تازهای روبرو هستند که در کنار کمپین کاندیداها و اعلام برنامههای آنها، تمهیدات حقوقی گوناگون و تبلیغات مسموم رسانهای علیه دونالد ترامپ محبوبترین کاندیدای جمهوریخواهان مطرح میشود. هماینک رئیس جمهور پیشین آمریکا با دهها پیگرد قانونی، از ناهنجاریهای مالی و ادعای نقش او در حوادث ششم ژانویه سال ۲۰۲۰ میلادی گرفته تا نادرست خواندن و تقلبی نامیدن انتخابات در ایالت جورجیا دست به گریبان است. پیامد هریک از این پیگردها و به ویژه دو مورد آخری ممکن است دردسرساز و برای دموکراسی آمریکا بسیار زیانبارتر از موارد قبلی باشد.
کارزار انتخاباتی احزاب
در این شرایط تنشآلود، مبارزات مدعیان سکونت در کاخ سفید شروع شده است.
این مرحله از کمپینها برای ورود به انتخابات مقدماتی حزبی است که در نزد اعضای حزب، آزمایشی برای میزان مقبولیت هریک از کاندیداها به شمار میرود. پیروز رقابت در این مرحله، با نامزد حزب دموکرات روبرو خواهد شد.
در اردوگاه دموکراتها که با در دست داشتن کاخ ریاست جمهوری و سنا، حزب حاکم محسوب میشود، وضعیت چندان مشخص نیست چرا که جو بایدن رئیس جمهوری پیشاپیش نامزدی خود را برای دور دوم ریاست بر سازمان اجرائی کشور اعلام کرده و معمولا در چنین حالتی، سایر مدعیان این عالیترین پست دولتی وارد رقابت با رئیس جمهور نمیشوند. ولی همزمان گزارشهای مکرری درباره نامساعد بودن وضعیت جسمی و روانی بایدن بر قطعی بودن نامزدی او سایه تردید افکنده است.
موقعیت پرسشبرانگیز جو بایدن
در انتخابات پیش رو، هیچکس جرات به چالش کشیدن رئیس جمهور دموکرات کنونی را ندارد مگر رابرت اف کندی جونیور بردارزاده جسور جان اف کندی فقید. او که از لکنت زبان رنج میبرد، تقریبا تمام سیاستهای جو بایدن را به شدت مورد انتقاد قرار میدهد و بطورکلی خط مشی سیاسی فعلی حزب و رهبری او را به چالش میگیرد.
البته پرزیدنت بایدن ممکن است از سوی یکی دیگر از اعضای حزب خود نیز با چالشی بالقوه برای نامزدی دموکراتها در انتخابات ریاست جمهوری سال آینده روبرو شود. دین فیلیپس عضو دموکرات مجلس نمایندگان از ایالت مینهسوتا اعلام کرده که از جانب دوستانش در حزب تشویق شده است تا به رقابت با پرزیدنت بپردازد و او بطور جدی مشغول مقدمات کاندیداتوری خود است. فیلیپس که از اعضای کادر رهبری حزب در مجلس نمایندگان آمریکاست میگوید که رهبران پیر و فرتوت حزب باید کنار بروند. با اینهمه اعضای ارشد حزب و رسانههای قدرتمند لیبرال آمریکا همچنان از بایدن پشتیبانی میکنند.
جو بایدن از نخستین سال ورود به کاخ سفید در مقام ریاست جمهوری، با گزارشهای متعدد از نبود توازن روانی و رفتارهای ناهمگون او که قاعدتا باید نماد کردار نیک و درخور عالیترین مقام اجرائی یک ابرقدرت باشد، مورد انتقاد و گاهی تمسخر بوده که البته در ماههای اخیر، تعداد آنها بیشتر و بیشتر شده و حتا برخی رسانههای طرفدار دولت دموکرات را به واکنش واداشته است. این رسانهها میگویند که بایدن با عدم کنترل بر رشته افکار خود در بسیاری از سخنرانیها به گونه نامنسجم و اغلب با لکنت زبان، کلماتی را بیان میکند که حتا از حیث یک جملهبندی ساده به نتیجه نمیرسند. یا در سفرهای رسمی خارجی اعمالی از او سر میزند که شایسته هیچ مقام عالیرتبه نیست چه رسد به رئیس جمهوری ایالات متحده!
انستیتو «گیت استون» از اندیشکدههای معتبر آمریکا در سپتامبر ۲۰۲۱ مقاله تحلیلی بلندبالائی به قلم کریس فارل مدیر بخش پژوهش در «اندیشکده دیدهبان قضایی» منتشر کرد که بیش از مطالب دیگر در ارتباط با پرزیدنت بایدن جلب توجه کرد. عنوان مقاله نیز بسیار دوپهلو و معنیدار بود: «چه کسی ریاست جمهوری بایدن را کنترل میکند؟»
کریس فارل در این مقاله نوشته بود: «برای پاسخ به این پرسش، باید تصمیمات و سیاستهای فاجعهبار دولت بایدن را در نظر بگیریم و اینکه چه کسی از این سیاستها سود میبرد؟» او سپس در جای دیگری اضافه میکند که این پرسش و سوالهای دیگر، بسته به سوال کننده و موضوع خط مشی عمومی، به دهها روش مختلف مطرح شده و آن اینکه در کاخ سفید، چه کسی ریاست جمهوری بایدن را کنترل میکند؟! در پاسخ به این پرسش، کریس فارل نام چند تن از نزدیکترین همکاران رئیس جمهوری آمریکا را برمیشمرد و بر این عبارت تاکید دارد که به گفتهی یکی از این نزدیکان، مسائل اندکی وجود دارد که میبایست در سطح رئیس جمهوری تصمیمگیری شود.
مدتی پس از این مقاله، روزنامه معروف «نیویورک پست» هم تحلیل مشابهی منتشر کرد با این مضمون که: در کاخ سفید، واقعا چه کسی مسئول است؟
این روزها از اینگونه مطالب که در انتقاد از دولت بایدن و روش حکومتی اوست، اینجا و آنجا دیده میشود. انتقادهایی که معاون رئیس جمهوری، کامالا هریس را نیز دربر میگیرد.
بسیاری را عقیده بر این است که باادامه این انتقادها و نیز افزایش جنجالها پیرامون هانتر بایدن، پسر رئیس جمهوری، برخی از اعضای نگران حزب دموکرات، در صدد آماده کردن افکار وفاداران حزب برای واداشتن جو بایدن به انصراف از شرکت در انتخابات دومین دوره ریاست جمهوری وی و تلاش برای ورود چهرههای جوان و مستعدی چون فرماندار جوان کالیفرنیا هستند.
در همین حال عدهای از نمایندگان جمهوریخواه در کنگره آمریکا طرح استیضاح جو بایدن را کلید زدهاند که تکلیفاش هنوز روشن نیست ولی حملهها علیه بایدن و اعضای خانواده او که به دریافت پولهای غیرقانونی و سوء استفاده از موقعیت سیاسی متهم شدهاند، ادامه دارد. ازجمله کوین مک کارتی، رئیس جمهوریخواه مجلس نمایندگان آمریکا اخیرا در ایکس (توئیتر) نوشت:
«آنچه در مورد بایدن میدانیم:
– آنها ۲۰ شرکت صوری برپا کردند که بیشترشان در دوران معاونت ریاست جمهوری بایدن انجام شد.
– جو بایدن وقتی گفت که در امور تجاری خانواده دخالتی ندارد، دروغ گفت.
– بایدن وقتی گفت خانوادهاش از چین پول نمیگیرند، دروغ گفت. مجلس نمایندگان سرانجام از حقایق آگاه خواهد شد.»
Here’s what we know about Biden Inc:
-They opened 20 shell companies, most while Biden was VP
-Joe Biden lied when he said he had nothing to do with the family’s business
-Biden lied when he said his family didn’t get money from ChinaThe House of Reps will get the full truth. pic.twitter.com/cEbWXLulJO
— Kevin McCarthy (@SpeakerMcCarthy) August 16, 2023
عرصه دیگر منازعات دو حزب، حوزه اقتصاد و تورمی است که قدرت خرید مردم را به طرز رنجآوری کاهش داده و چشمانداز هم چندان روشن نیست.
در چنین فضائی شایعات عجیب و غریبی در مورد توطئههای «الیت» حکومتگر بر زبانها جاری است ولی صرف نظر از این شایعات، بسیاری از گروههای اجتماعی و به ویژه جوانانی که از آینده خود بیمناکند، خشم خود را آشکار میسازند.
حساب کاربری «جوانان آمریکایی برای آزادی» نوشته است که در سهام تقلب شده، در نرخ تورم تقلب شده؛ همه اینها دستکاری شدهاند و کسانی که در بالا هستند همیشه از سیستم سود میبرند زیرا آنها هستند که دستور تهیه و پخت کیک را میدهند. اگر وزیر خزانهداری میگوید که قیمتها پائین نمیآید، ما میدانیم که تورم نوعی دزدی است و دزدها هرگز پول دزدی را پس نمیدهند.
Janet Yellen: “I don’t want to say that the level of prices will go down…”
We know, Janet. Inflation is theft. Thieves never return the money. pic.twitter.com/jW8Gx4DOiz
— Young Americans for Liberty (@YALiberty) August 15, 2023
موقعیت نه چندان روشن دونالد ترامپ
در اردوگاه جمهوریخواهان نیز، با وجود پیشتازی دونالد ترامپ در میان رایدهندگان این حزب، نشانههای نگرانی در کادرهای بالای حزبی و مخالفت با پشتیبانی همهجانبه از رئیس جمهور پیشین به چشم میخورد. با توجه به محبوبیت آشکار ترامپ در میان آمریکائیان این مخالفتها چندان مهم به نظر نمیرسند ولی هنگامی که محاکمات او در دادگاههای فدرال اوج بگیرد، تاثیر آنها برسرنوشت سیاسی این کاندیدای میهندوست میتواند منفی باشد. مخالفان سرسخت ترامپ در میان دموکراتها نیز درست بر همین مبنا اتهامات علیه او را به گونهای ردیف کردهاند که صرف نظر از پیروزی یا ناکامی در دادگاه، او از گزند این روند، در امان نباشد.
از طرفی مایک پنس معاون پیشین ترامپ در کاخ سفید و نیز کریس کریستی فرماندار پیشین نیوجرسی و از کاندیداهای شکستخورده انتخابات مقدماتی حزب جمهوریخواه برای کسب مقام ریاست جمهوری در سال ۲۰۱۵ میلادی، اخیرا حملههای شدیدی را متوجه دونالد ترامپ کردهاند. برخی طرفداران ترامپ به کریس کریستی لقب «کریس دموکرات» دادهاند. کریستی معتقد است که ترامپ در مواردی مانند مدارک محرمانه دولتی به «اف بی آی» پلیس فدرال آمریکا دروغ گفته و این امر ممکن است به بهای از دست دادن شانس حزب جمهوریخواه برای بازپس گرفتن قدرت دولتی از دموکراتها تمام شود. او در مورد ادعای خود هیچگونه مدرکی ارائه نداده است. تعدادی از جمهوریخواهان در نگرانی فرماندار پیشین ایالت نیوجرسی شریکند ولی نظرسنجیهای پی در پی درباره میزان محبوبیت کاندیداها در هر دو حزب نشان میدهد که مقبولیت و محبوبیت چهل و پنجمین رئیس جمهوری (پیشین) آمریکا، از همه رقیبان انتخاباتی در حزب جمهوریخواه و نیز در مقایسه با جو بایدن بسیار بیشتر است.
نزدیکترین رقیب حزبی ترامپ، ران دو سانتیس فرماندار محبوب ایالت فلوریداست که برای پیروزی بر دونالد ترامپ، در انتخابات مقدماتی، راهی بسیار دشوار و ناهموار در پیش دارد.
سایر نامزدها از جمله نیکی هیلی نماینده اسبق آمریکا در سازمان ملل متحد، حتا شانس بسیار کمتری دارند.
یک نظرسنجی که در ۱۹ ژوئیه ۲۰۲۳ به تقاضای «مرکز مطالعات سیاسی آمریکا در دانشگاههاروارد» توسط سازمان آمارگیری معتبر «هریس» انجام شد، نشان میدهد که میزان محبوبیت دونالد ترامپ در برابر پرزیدنت جو بایدن، ۴۷% به ۳۸% است.
سیاستهای خارجی دو حزب
در حال حاضر سیاست خارجی دو حزب، نخست بر محور جنگ اوکراین متمرکز است. مسائل حاد دیگر مانند بحران در روابط با چین بر سر جزیره تایوان، چالشها با جمهوری اسلامی در خلیج فارس، بحرانهای موضعی مانند آفریقای مرکزی و از جمله کودتای نیجر و موضوعی مانند تلاش برخی دولتهای عضو «کلوپ جنوب» برای حذف دلار آمریکا از داد وستدهای بینالمللی در زمره بحثهای ثانویه مربوط به سیاست خارجی هستند. در ارتباط با ایران نیز دو حزب همچنان دو سیاست متفاوت و در موارد اندکی متضاد را پی میگیرند؛ نکتهای که از دید ایرانیان نیز پنهان نبوده است.
الف – حزب دموکرات و ایران
دولت جو بایدن هنگام استقرار در کاخ سفید پرداختن به تجدید ارتباط با جمهوری اسلامی را از جمله اولویتهای سیاست خارجی خود قرار داد و همان تیمی از دیپلماتها را به کار گمارد که پیشتر در دوران زمامداری باراک اوباما معمار توافق موسوم به برجام بودند. این تیم بیدرنگ مقدمات گفتگوهای غیرمستقیم با نمایندگان حمهوری اسلامی را در وین پایتخت اتریش فراهم اورد. البته این بار کار اعضای تیم دشوارتر از پیش بود چرا که دونالد ترامپ رئیس جمهوری پیشین، در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۸ (۸ ماه مه ۲۰۱۸) بطور رسمی از برجام خارج شده و آن را بدترین توافق دولت در تاریخ آمریکا نامیده بود.
برای جبران این نقض عهد، جو بایدن در چند مورد امتیازهائی برای حکومت اسلامی قائل شد که نخستین آنها صرف نظر کردن از پرداختن به نقش جمهوری اسلامی در تروریسم خاورمیانه در گفتگوهای وین بود.
دومین امتیاز بایدن برای جمهوری اسلامی، خارج کردن موضوع فعالیتهای موشکی تهران از دستور گفتگوها بود؛ امری که موجب ناراحتی و گلایه متحدان عرب آمریکا در جنوب خلیج فارس شد به ویژه آنکه با کمک به حوثیهای یمن، جمهوری اسلامی امنیت صنایع نفتی و شهرهای عربستان را بطور جدی به مخاطره میافکند.
امتیازهای دیگری نیز داده شد به این بهانه که ربطی به برنامه اتمی ایران ندارند و از اهمیت فوری برخوردار نیستند!
سرانجام گفتگوهای تجدید برجام با بنبست برخورد کرد و رابرت مالی مسئول ارشد گفتگوها در دولت بایدن به درز اطلاعات محرمانه دولتی متهم و از کادر دیپلماتیک و مسئلیت امور ایران کنار گذاشته شد ولی این تغییر و تحول موجب گسست ارتباطات مدام پنهان و آشکار دولت دموکرات آمریکا با دولت انقلابی تهران نشد. تازهترین دستاورد ملموس این ارتباطها توافق بر سر مبادله زندانیان دو کشور و نیز آزادسازی دستکم شش (۶) میلیارد دلار از پولهای بلوکه شده ایران در کره جنوبی است که با انتقاد شدید ایرانیان مخالف جمهوری اسلامی در خارج کشور و رقیبان جمهوریخواه دموکراتها در کنگره آمریکا همراه شده و «باجدهی به تروریستها» عنوان گرفت.
بطور خلاصه دولت بایدن طی کمتر از سه سال حکومت، نشان داد که سیاست مماشات دولت سلف خود به رهبری باراک حسین اوباما را پی گرفته است. دولتهای اروپا نیز به تبعیت از آمریکا، سیاست مشابهی در مماشات با جمهوری اسلامی را پیشه کردهاند.
ب – حزب جمهوریخواه و ایران
در بررسی سیاست جمهوریخواهان در قبال جمهوری اسلامی هم تغییر عمدهای دیده نمیشود. این حزب قدرتمند راستگرا در آمریکا، اگرچه با رژیم مذهبی- نظامی حاکم بر ایران در همه زمینهها مخالفت میکند ولی این مخالفتها از مرحله حرف و شعار فراتر نمیرود.
بیشترین انتقادها از حکومت ایران و سیاستهای دولت دموکرات در قبال آن، آشکارا از سوی دونالد ترامپ بانفوذترین فرد حزب صورت میگیرد ولی او هم با وجود سیاست آشتیناپذیر با آنچه وی آن را «رژیم تروریستی» مینامد، به دنبال گفتگو با جمهوری اسلامی با هدف واداشتن تهران به دست شستن کامل از برنامههای اتمی است؛ امری که در شرایط جاری غیرممکن جلوه میکند.
به این ترتیب، انتظار کمک آمریکا به مبارزه ملت ایران برای برداشتن حکومتی که کارنامهاش سرشار از جنایت، نقض آشکار تمام موارد مندرج در حقوق جهانشمول بشر و چپاول بیوقفه دارائیهای ملت است، رویائی بیش نیست که باید از جانب ایرانیان کنار گذاشته شود.
محمدرضاشاه فقید گفته پرنغزی دارد مبنی براینکه: ملتی که متکی به خود نباشد، محکوم به شکست است.
رفراندوم برای سرنوشت پیکار فرهنگی چپ و راست
بطور کلی موقعیت حزبی جمهوریخواهان در حال حاضر بهتر از دموکراتهاست و احتمال پیروزی آنها در انتخابات سراسری سال ۲۰۲۴ بیشتر است مگر آنکه رویدادهای غیرمنتظره صحنه شطرنج سیاسی در ایالات متحده را به سود دموکراتها دگرگون کند.
ولی صرف نظر از مواضع دو حزب قدرتمند در آمریکا آنچه بیشتر میتواند تعیینکننده نتیجه انتخابات سراسری آینده آمریکا باشد، پیکار فرهنگی است که در بطن جامعه این کشور جریان دارد: برخورد دو ایدئولوژی ناسیونالیسم «نیمه افراطی» طرفداران دونالد ترامپ و چپگرائی «افراطی» هواداران حزب دموکرات!
با نزدیک شدن تاریخ برگزاری انتخابات سراسری، حملههای دموکراتها علیه دونالد ترامپ، هوادارانش و حزب جمهوریخواه هر روز افزونتر میشود. در موارد بسیاری این حملههای تبلیغاتی حالت زشت و زنندهای به خود میگیرد که موجب خشم رقیبان میشود. مانند تصاویری از ترامپ در زندان با یونیفرم زندانیان و حالتی آشفته. به قول یکی از کاربران شبکه ایکس (توئیتر) هرچند که امروزه تبلیغات سیاسی به صورت یک بازی کودکانه جلوه میکند ولی این یک بازی مجازی نیست، بلکه عادینمایی اسلحه قانونی برای منافع سیاسی و حکم اعدام برای هر کشور متمدن است. در این میان، تنها دموکرات نامداری که شیوه برخورد با دونالد ترامپ را مورد نکوهش قرار داده، جیمی کارتر سی و نهمین رئیس جمهوری اسبق آمریکاست و سه تن از رؤسای جمهوری پیشین که در قید حیات هستند در این زمینه سکوت کردهاند. ولی بسیاری از شخصیتهای مجبوب آمریکائی از جمله چندین تن از خوانندگان موسیقی «کانتری» به پشتیبانی از چهل و پنجمین رئیس جمهوری آمریکا برخاسته و برای او ترانههائی ساختهاند.
ترنس ویلیامز کمدین سیاهپوست و معروف آمریکائی در واکنشی خشمآلود به توهینهای دموکراتها اعلام کرد که: اکنون وقت آن رسیده که مانند طرف مقابل، کثیف بازی کنیم!
چنین برخورد و چالش فرهنگی از مرزهای گسترده ایالات متحده فراتر رفته و در کانادا، اروپا و آسیا و حتا در قاره آفریقا طرفداران متفاوتی یافته است.
اروپا که همواره و از زمان استقلال آمریکا، از دگرگونیهای سیاسی- فرهنگی در این کشور تاثیر گرفته، اکنون دچار اختلاف آشکار در سیاستهای مهم اتحادیه خود شده است. برخی از کشورهای عضو، حتا لیبرالترین آنها به «راستگرائی» جهتگیری کردهاند.
در روسیه، پوتین جنگ با اوکراین را در قالب «دفاع از سرزمین مادری» شروع کرد و سرسختانه آن را پی میگیرد.
در آسیا دو کشور پرجمعیت هند و چین دولتهایی را در راس امور دارند که بر دفاع از منافع ملی متکی هستند و هر دو مواضع ناسیونالیستی اتخاذ کردهاند.
در آفریقا نیز برخی از دولتها مواضع کنونی ایالات متحده را در زمینه دگرگونیهای فرهنگی به تمسخر میگیرند و به عنوان نمونه ترویج همجنسگرائی، حقوق دوجنسیتیها و مسائلی از این قبیل را در برابر نیازهای اولیه بسیاری از آفریقائیان مانند آب آشامیدنی سالم، تامین خوراک و نیازهای پروتئینی کودکان و مادران و سایر مسائل مهم اجتماعی، امری غیرقابل درک میدانند.
به هر روی، پیکار فرهنگی کنونی در آمریکا و انتخابات آینده این کشور صرف نظر از چگونگی بازتاب آن در سرزمینهای دیگر، نوعی رفراندوم بر سرنوشت پیکار فرهنگی چپ و راست را نیز رقم خواهد زد. به قول ماتیو والاس از مشاوران حقوقی ایلان ماسک میلیاردر کارآفرین آمریکایی در پلتفرم «×» (توییتر): هماکنون یکی از مخربترین وقایع تاریخ آمریکا در حال وقوع است و میلیونها افرادی که شستشوی مغزی شدهاند، دستگیری و زندانی شدن دونالد ترامپ را تشویق میکنند!
در هیچ دورهای، چنین پیکار مخربی در عرصه فرهنگ و دموکراسی آمریکائی سابقه نداشته است. آینده نامعلومی در برابر ماست.
*نادر صدیقی روزنامهنگار پیشکسوت ساکن آمریکاست.