سارا دماوندان – در دو نقطه دنیا دور از هم نشسته بودیم و با هم گپ می‌زدیم. او از مشکلات زندگی و مشاجر‌ه‌هایی که با همسرش داشت می‌گفت و من از دنیای اطرافم. حرف‌مان رسید به رضایت از زندگی.
جان کلام که به این‌جا رسید، دوستم از مصرف مخدر همسرش گفت. این‌که برخی رفتارش برای او قابل تعریف نیست. گاهی تمایل زیاد به برقراری رابطه جنسی و گاهی بی میلی. شواهد موجود او را به این واقعیت رسانیده بود که همسرش به مصرف مواد مخدر و محرک تمایل پیدا کرده است. این تمایل به انواع و اقسام مخدر و محرک‌ها سبب تغییرات رفتاری در همسرش شده بود. حرفهای‌مان که به پایان رسید، مشغولیات ذهنی من آغاز شد. چندین سوال که پاسخ درست به آن می‌بایست توسط یک کارشناس صورت می‌گرفت. آیا مواد مخدر و محرک بر میل جنسی تأثیر می‌گذارد؟ آیا میتوان در برخی موارد برای شخص مواد مخدر یا محرک تجویز کرد؟ تاثیر آن بر روی زن و مرد چگونه است؟ با دکتر شراره شرفه، روان‌درمانگر، قرار گفت‌وگو گذاشتم و از او خواستم که پاسخگوی برخی از این پرسش‌ها باشد.
-پیش از آنکه وارد بحث اصلی شویم می‌خواهم علت و زمان تمایل انسان به سمت و سوی مصرف مواد مخدر و محرک را بدانم.
-برای پاسخ به این پرسش شاید بهتر باشد مقدمه کوتاهی ارائه کنم. کلا نیاز جنسی یک امر غریزی است و هر انسانی را بر آن می‌دارد تا در پی ارضای این غریزه باشد. در شرایط طبیعی انسان برای پرداختن به این غریزه نیاز به استفاده از موادی ندارد که به آنها مواد اعتیادآور می‌گوییم؛ موادی که به روی سیستم مرکزی عصبی ما، مغز، تاثیر می‌گذارند و باعث دگرگونی احساسات ما می‌شوند. در نتیجه میتوان گفت که معمولا مواد اعتیادآور زمانی در زمینه ارتباط جنسی مورد استفاده قرار می‌گیرند که فرد مصرف کننده به دلایل «احساسی» نتواند با شرایط طبیعی، بدون مصرف این گونه مواد، غریزه جنسی خود را ارضا کند و این مهم‌ترین وجه مشترک مواد اعتیادآور از هر نوع است. تفاوت مواد محرک و مخدر بیشتر در ساختمان شیمیایی آنها و تاثیرات بیوشیمیایی است که به روی مغز انسان دارند. هم مواد تحریک کننده مانند اکستازی، کوکائین و متاآمفتامین (شیشه) و هم مواد مخدر مانند نیکوتین، حشیش، الکل و ترکیبات مرفین باعث افزایش میل جنسی می‌شوند، یک جور حس شادی، بی پروایی و هیجان را تشدید می‌کنند. به همین جهت برای مصرف کنندگانی که به طور مثال تمایل به افسردگی دارند، یا به دلیل کم‌رو بودن و یا ترس در برقراری ارتباط‌های اجتماعی و البته هم آنها که به اختلالات روانی شناخته شده مبتلا هستند، مواد اعتیاد آور از هر نوع بسیار مجذوب کننده است. البته مواد محرک این «مزیت» را دارند که با استفاده از آنها خستگی و یا گرسنگی کمتر احساس می‌شود. احساسی که با مصرف مواد تخدیرکننده به وجود نمی‌آید.
-برخی از مردان و همچنین برخی زنان برای تحریک و دیرانزالی از برخی مواد محرک یا مخدر استفاده می‌کنند آیا این مواد تاثیرگذار هستند و یا صرفا یک تلقین محسوب می‌شود؟
-مواد اعتیادآور، همان طور که در پیش توضیح داده شد، به روی مغز ما تاثیرگذار هستند و تلقین محسوب نمی‌شوند. البته ناگفته نماند که تاثیر این مواد از جهتی شدیدا به مقدار مصرف آنها (dose) و از جهتی دیگر به شرایط جسمی و روحی شخص کاملا بستگی دارد. برخی اوقات حتی امکان آن وجود دارد که ماده مصرف شده در شرایط ویژه‌ای تاثیر کاملا غیر قابل انتظار و معکوس داشته باشد. این امر نه تنها در مورد افراد مختلف صدق می‌کند، بلکه ممکن است در مورد یک فرد معین اما در شرایط زمانی و مکانی متفاوتی به وقوع بپیوندد. به عبارت دیگر زمانی که ما یک ماده اعتیادآور مصرف می‌کنیم، این ماده است که بر مغز، احساس و رفتار ما کنترل دارد و نه ما بر ماده!
-آیا مصرف انواع مواد مخدر می‌تواند باعث کاهش میل جنسی شود؟
-بله، میتوان این ادعا را کاملا تایید کرد، به ویژه زمانی که مصرف مواد مخدر ،مرتب یا با فاصله منظم و یا مداوم صورت بگیرد. مواد محرک که استفاده از آنها به عادت تبدیل می‌شود، چنین نتایج منفی را خواه ناخواه به دنبال دارند.
-آیا تجویز مصرف مواد محرک برای افرادی که تمایلات جنسی آنها کم شده تا کنون صورت گرفته است؟ یعنی پزشک یا متخصصی وجود دارد که در چنین شرایطی به بیمار خود مصرف مواد محرک را پیشنهاد کند؟
-از آنجا که مواد مخدر و یا محرک معمولا غیرقانونی هستند- بجز نیکوتین و الکل که البته مورد دوم باز در برخی کشورها غیرقانونی به شمار می‌رود- من تا به حال از تجویز آنها نشنیده‌ام. از طرفی چون چنین موادی، حال چه قانونی و چه غیرقانونی، با مشکلات و خطرات جسمی و روحی همراه هستند، گمان نمی‌کنم کسی از همکاران حاضر به قبول مسئولیت تجویز چنین موادی باشد.
-تاثیر مواد مخدر بر روی روابط جنسی زن و مرد به چه صورت عمل می‌کند؟ آیا مثلا اثر یک ماده اعتیادآور بر روی زن و مرد به یک صورت و اندازه است؟
-به نظر من نمی‌توان تفاوت در تاثیر مواد اعتیادآور به روی انسان را به جنسیت او ارتباط داد، هر اندازه هم که هنوز در همه جوامع، در برخی بیشتر و آشکارتر و در برخی نهفته‌تر تفاوت‌هایی بین نقش اجتماعی زن و مرد وجود دارد. و اغلب به همین دلیل هم باعث تفاوت در نوع مواد اعتیادآور مصرفی می‌شود. به طور مثال در جوامع غربی مردها بیشتر الکل مصرف می‌کنند و زن‌ها به داروهای آرامش‌بخش اعتیادآور رو می‌آورند. تفاوت در تاثیرگذاری یک ماده به روی مصرف کننده همیشه در درجه اول به تاریخچه زندگی شخصی او ارتباط دارد.
-با بالارفتن سن میل جنسی کاهش پیدا می‌کند آیا مصرف مواد مخدر یا محرک می‌تواند یک راهکار برای افزایش میل جنسی باشد؟
-همان طور که قبلا اشاره شد، من به هیچ وجه مصرف چنین موادی را به دلیل ضررها و خطرات جسمی، روحی، خانوادگی، اجتماعی و غیره به هیچ کس و در هیچ سنی پیشنهاد نمی‌کنم. کاهش میل جنسی تنها تا حدی به بالا رفتن سن ارتباط دارد. این بیشتر «غیرطبیعی» و «ناسالم» زندگی کردن ما انسان‌هاست که میل جنسی ما را کاهش می‌دهد. تامل در تغییر روش زندگی بهترین دارویی است که میتوان تجویز کرد.
*دکتر شراره شرفه فارغ‌التحصیل رشته پزشکی از دانشگاه وین/ اتریش، پزشک عمومی، و متخصص روان‌درمانی Primal therapy نزد J. Konrad Stettbacher در سویس است. دکتر شرفه ٢۵ سال سابقه کار در زمینه کار و درمان اعتیاد به الکل و داروهای آرامش‌بخش در Anton Proksch Institut، بزرگ‌ترین مرکز درمان بیماری‌های اعتیاد در اروپا دارد.
