قیمت مسکن در ایران با رشد تساعدی همراه است و جدیدترین آمارها از ۷۷۶ برابر شدن هزینه خرید مسکن در تهران در یک بازه ۲۶ ساله حکایت دارد. در حالی که خرید خانه برای اکثر مستأجران به رویایی دست‌نیافتنی تبدیل شده جمهوری اسلامی از طرح جدید برای ساخت «میکرو آپارتمان» ۲۵ متری رونمایی کرده است.
وبسایت «اقتصاد آنلاین» گزارش داده که در یک بازه زمانی ۲۶ ساله، هزینه خرید مسکن در شهر تهران ۷۷۶ برابر شده است. یعنی رشدی بیش از ۷۷۵۰۰ درصد!
بر اساس آمارهای ارائه شده در سال ۱۳۷۵، قیمت یک متر مربع خانه مسکونی در تهران، ۶۲۷۰۰ تومان بوده است. در واقع خرید یک خانه ۷۰ متری در تهران، بطور میانگین ۴ میلیون و ۴۸۹ هزار تومان هزینه داشته است. این نرخ در آذرماه سال ۱۴۰۱، به ۴۸/۷ میلیون تومان رسیده است. یعی خرید یک خانه ۷۰ متری در زمان ذکر شده، ۳/۴ میلیارد تومان هزینه دارد.
این گزارش تأکید کرده که رشد قیمت مسکن در نیم قرن گذشته، دسترسی دهک‌های مختلف به مسکن در ایران را کاهش داده است. بطوری که طبق داده‌های مرکز آمار ایران، در حال حاضر ۲۴/۵ میلیون نفر در کشور اجاره نشین هستند. این میزان برابر با ۳۷ درصد از شهر نشینان، و ۵۱ درصد از خانوارهای پایتخت است.
بخش دیگری از این گزارش مدت انتظار برای خرید یک واحد آپارتمان در پایتخت را محاسبه کرده است. بر این اساس، در آذر ماه سال ۱۴۰۱، مدت زمان مورد انتظار برای خرید یک خانه ۷۰ متری برای حداقل‌بگیران، در صورتی که یک سوم دستمزدشان را پس انداز کنند، حدود ۱۵۰ سال است. این در حالیست که این عدد برای سال ۱۳۸۰، حدود ۳۷ سال بود. از آن جایی که امید به زندگی در کشور ۷۴ سال است، یعنی خرید خانه در تهران برای حداقل‌بگیران تنها یک رویاست.
«اقتصاد آنلاین» تأکید کرده که این محاسبات برای حداقل‌بگیران، و با فرض پس‌انداز یک سوم درآمد است. در حال حاضر، نرخ پس‌انداز در شهر تهران بر اساس داده‌های هزینه درآمد خانوار در سال ۱۴۰۱، ۱۶ درصد، و میانگین درآمد یک خانوار ۳/۳ نفره، حدود ۱۹ میلیون تومان در ماه است. بنابراین با فرض پس انداز نزدیک به ۳ میلیون تومان در ماه، خرید خانه برای تهرانی‌ها حدود ۹۴ سال زمان می‌برد که این رقم نیز بیشتر از میانگین امید به زندگیست!
این گزارش افزوده که تهران با مدت زمان ۲۲۴ سال، رکورددار بیشترین مدت زمان انتظار جهت خرید مسکن برای حداقل بگیران در سال ۱۳۹۹ است و ادعا می‌شود این زمان در سال ۱۴۰۱، به ۱۴۹ سال رسیده است.
باید در نظر داشت افراد از ۱۸ سالگی وارد بازار کار می‌شوند. طبق داده‌های سازمان بهداشت جهانی، سن امید به زندگی در ایران ۷۴ سال است. بنابراین هر فرد تنها ۵۶ سال برای خرید خانه فرصت دارد. در واقع بر اساس این محاسبات می‌توان گفت در بسیاری از شهرهای کشور، حداقل‌بگیران امیدی برای خرید خانه ندارند.
اینهمه در حالیست که برنامه‌های انبوه‌سازی مسکن که بیش از دو دهه است از سوی دولتهای مختلف جمهوری اسلامی مصوب و برای اجرا ابلاغ می‌شوند نتوانسته به اهداف تعیین شده دست پیدا کند و در نهایت کمکی به حل بحران مسکن در کشور نکرده است.
در آخرین طرح ارائه شده از سوی دولت ابراهیم رئیسی، طرح «نهضت ملی مسکن» که کپی‌برداری شده از طرح «مسکن مهر» دولت احمدی‌نژاد بود تصویب و اجرای آن آغاز شد اما اگر چه دولت قرار بود با بهره‌مندی از این طرح سالانه یک میلیون واحد مسکونی تولید کند اما این طرح همچنان «اندر خم یک کوچه» باقیمانده است.
جدا از عقب‌ماندگی اجرای طرح «نهضت ملی مسکن» که نتوانسته در اجرا طبق برنامه اعلام شده پیش برود، قیمت تمام شده این واحدها و اقساط بالای وام در نظر گرفته شده برای خریداران، با سطح درآمدها به ویژه درآمد اقشار مستأجر و حقوق‌بگیر همخوانی ندارد و در نتیجه استقبال چندانی از این طرح از سوی مستأجران صورت نگرفته است.
آشفته‌بازار مسکن؛ سرگردانی مستأجران بی سرپناه و یک و نیم قرن انتظارِ نسل «زد» برای خرید خانه!
حالا طرح جدیدی از سوی دولت رونمایی شده مبنی بر ساخت «میکرو آپارتمان» یا همان «خانه‌های کپسولی» که بر اساس آن قرار است واحدهایی با متراژ ۲۵ متری در منطقه ۱۹ تهران و زیر نظر یکی از مجموعه تعاونی‌های انبوه‌ساز آغاز شود.
طرح ساخت خانه‌هایی که برخی رسانه‌ها از اصطلاح «قوطی کبریت» برای آن استفاده می‌کنند از چهار سال پیش مطرح شد اما معلق مانده بود. اواخر سال ۱۳۹۸ مسئولان وقت شهرداری تهران طرح ساخت آپارتمان های ۲۵ تا ۴۰ متری را مطرح کردند و گفتند که احداث این نوع واحدها نه یک انتخاب، بلکه ضرورت است. در آن زمان مخالفت هایی با این برنامه شد و برخی افراد ساخت خانه های کوچک متراژ را در تضاد با الگوی موجود دانستند.
این طرح اما در هفته‌های گذشته بار دیگر بطور جدی مطرح شده است. پیش از این در نیمه امرداد امسال هادی عباسی رئیس بخش مسکن وزارت راه و شهرسازی در یک برنامه اینترنتی به صراحت گفت که ، یک خانه ۲۵ متری برای حداقل‌های زندگی کافی است. کمی بعد علیرضا فخاری استاندار تهران نیز ساخت مسکن با متراژ کوچک را برای شروع زندگی جوانان و تشکیل خانواده مناسب دانست و گفت: «در فاز بعدی و پس از این‌که جوان تشکیل خانواده داد می‌تواند واحد مسکونی خود را تبدیل به احسن کند.»
آخر امرداد نیز خشایار باقرپور مدیرعامل اتحادیه تعاونی‌های عمرانی شهر تهران در گفتگو با ایسنا از طرحی با عنوان «مسکن اقتصادی» با هدف ساخت واحدهای کوچک متراژ ۲۵ تا ۳۵ متری با تکنولوژی نوین خبر داد و گفت طبق این برنامه زوج‌های جوان می‌توانند با نقدینگی حدود یک میلیارد تومان صاحب واحد مبله شوند.
این طرح اکنون وارد مراحل اجرایی شده و قرار است ۱۸۰۰ واحد ۲۵ تا ۳۵ متری در منطقه ۱۹ تهران و در زمینی به ابعاد ۱۱ هزار مترمربع ساخته شود.
به گفته خشایار باقرپور مدیرعامل اتحادیه تعاونی‌های عمرانی شهر تهران که این میکروآپارتمان‌ها به صورت مبله و با قیمت حدودا متری ۲۵ میلیون واگذار می‌شوند که برای واحدهای ۲۵ متری ۶۲۵ و ۳۵ متری ۸۷۵ میلیون قیمت خواهد داشت.
او تأکید کرده که «پس از مطالعات تقریبا دوونیم ساله بر روی طرح مسکن اقتصادی، در روزهای آینده قرارداد اولین پروژه در این قالب در منطقه ۱۹ شهرداری تهران منعقد [می‌شود] و طی هفته‌های آینده به عملیات اجرایی می‌رسد.»
خشایار باقرپور گفته که مدیریت شهری و دولت نگاه مثبتی به این پروژه دارد و در راستای بستر مناسب برای تشکیل خانواده و افزایش جمعیت است.
همچنین بر اساس اطلاعات منتشر شده، احتمالا فروش این مسکن‌ها نیز از طریق پیش‌فروش و سرمایه‌گذاری مردمی به شکل تعاونی خواهد بود. هرچند که هنوز جزییاتی از کم و کیف طرح فروش پروژه منتشر نشده است.
در حالیکه به نظر می‌رسد مقامات جمهوری اسلامی الگوی ساخت خانه‌های در این ابعاد را از کشورهای شرق آسیا گرفته باشند اما برخی کارشناسان معتقدند که نخست، در شرق آسیا فرهنگ زندگی در خانه‌های بسیار کوچک قدمت دارد و مسکن‌های کوچک حتی در دوره پیشامدرن نیز در کشورهای شرق آسیایی رواج داشته است. دو آنکه وزارت کشور جمهوری اسلامی نیز فضای استانداردی که یک فرد برای زندگی در ایران به آن نیاز دارد را حداقل ۴۰ تا ۵۰ متر اعلام کرده است.
