روزنامه ایتالیایی Avvenire روز ۱۴ سپتامبر (۲۳ شهریور) در گفتگویی با شاهزاده رضا پهلوی به مرور رویدادهای ایران و خیزش ملی ایرانیان برای آزادی و حقوق خود در یکسال گذشته پرداخته است. ترجمه فارسی این گفتگو توسط «انجمن سیاسی- فرهنگی ایران- ایتالیا» در اختیار کیهان لندن قرار گرفته است.
– در زمان پادشاهی پهلوی زنان ایران همان جایگاه و حقوق زنان در غرب را داشتند. اما بخشی از مردم ایران با این روند موافق نبودند و از انقلاب خمینی حمایت کردند. امروز ولی بسیاری حسرت دوران شاه را می‌خورند. چگونه ممکن بود که چندین دهه پیشرفت و توسعه را به یکباره محو و نابود کرد؟
-انقلاب ۱۳۵۷ بدون شک ضربه‌ای بود که گروهی به ملت ایران تحمیل کردند و زنان از اولین و اصلی‌ترین قربانیان آن هستند. برای آن انقلاب می‌توان دلایل زیادی برشمرد: از ناکامی دولت در اطلاع‌رسانی پیشرفت و موفقیت‌های کشور گرفته تا تهدید نیروهای اسلامگرا و مارکسیست که به‌خصوص در کشوری که هم‌مرز با اتحاد جماهیر شوروی بود و با توجه به جوّ موجود در دوران جنگ سرد فرصت مداخله را برای عوامل خارجی فراهم کرد.
اما تمرکز من همیشه بر آینده بوده است. ما می‌توانیم از گذشته درس بگیریم، اما نباید در حسرت آن باقی بمانیم. خوشبختانه نسل امروز از اشتباهات والدین خود درس گرفته و مسیر درست را می‌شناسد و قدر پیشرفت‌های گذشته را می‌داند و به دنبال بازآفرینی آنها است.
-به نظر می‌رسد جمهوری اسلامی خود را در برابر اعتراضات خیابانی که از سپتامبر گذشته روی دادند، بازسازی کرده. آیا غرب می‌تواند اقدامات بیشتری انجام دهد؟ شما چه نقشی در این زمینه می‌توانید داشته باشید؟
-روند انقلاب‌ها زمان می‌برد. من شک ندارم که هموطنانم در مأموریت خود برای آزادی ایران موفق خواهند شد. با این حال، ما هنوز به حمایت بین‌المللی بیشتری برای رسیدن به هدف‌مان نیاز داریم. سیاستی که غرب به شکل فوری و بی‌سابقه‌ای در برابر حمله نظامی پوتین به اوکراین در پیش گرفت، نمونه‌ای از اقداماتی است که باید در قبال جمهوری اسلامی هم انجام شود. این امر به ویژه در زمانی صادق است که می‌بینیم کشورهای غربی به باج‌خواهی رژیم تسلیم می‌شوند و به استراتژی شکست خورده مماشات باز می‌گردند.
در مورد نقش خودم در این انقلاب، همیشه گفته‌ام که من به هموطنانم دورنمایی ارائه می‌دهم از آنچه ملت ما می‌تواند باشد. من برای خدمت به ملتم ایستاده‌ام تا به آنها و جنبش آنها برای بازگشت به حاکمیت ملی و انتخابات آزاد و عادلانه کمک کنم. این تنها مأموریت من در زندگی سیاسی‌ام است.
-ریشه‌های فرهنگی ایران به تمدن ایران باستان متصل است. آیا به همین دلیل است که بخش بزرگی از مردم ایران از بیگانه‌پرستی و تحمیل فرهنگ عربی بر کشور توسط آیت‌الله‌ها خشمگین هستند؟
– ایرانیان از تحمیل دیکتاتوری مذهبی خسته‌اند. این نباید به عنوان نفرت نسبت به کل اسلام یا دین یا همچنین اعراب تعبیر شود. ایرانیان به اندازه کافی باهوش هستند که میراث باستانی و پیش از اسلام خود را گرامی بدارند و برای جامعه‌ای سکولار تلاش کنند بطوری که آن ارزش‌ها و آن فرهنگ را ترویج کند، بدون اینکه ضد عرب یا ضد اسلام یا ضد دین باشد. هنوز بخش قابل توجهی از مردم ما مؤمن هستند. همانطور که همیشه گفته‌ام، دین یک امر خصوصی است. از نظر من، همه مردم ایران با هم برابرند و قانون و جامعه باید در چارچوب یک حکومت سکولار که در آن دین و دولت از هم جدا هستند، با آنها به شکل برابر رفتار کند. البته تا زمانی که آنها سعی در تحمیل عقاید خود به دیگران نداشته باشند.
-زرتشتیان، یهودیان و مسیحیان که پیش از اسلام وجود داشتند، اقلیت‌هایی هستند که در قانون اساسی جمهوری اسلامی نیز به رسمیت شناخته شده‌اند. اما آنها نیز از تبعیض عمیق رنج می‌برند. بهاییان که اصلا آشکارا مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرند. آیا یک ایران سکولار، مداراگر و آزاد مشابه اردن قابل تصور است؟
-نه تنها ایران سکولار، مداراگر و آزاد قابل تصور است، بلکه ما در طول تاریخ همیشه چنین بوده‌ایم. جمهوری اسلامی پرانتزی در تاریخ ماست که باید آن را ببندیم. ما ایرانیان با نفرت، تبعیض و جداسازی بیگانه‌ایم. این چیزها بخشی از میراث فرهنگی، تاریخ و یا شیوه زندگی ما نیست. ایرانیان هزاران سال است که با وجود تفاوت‌های مذهبی، زبانی، قومی و بومی، در صلح و صفا و به عنوان شهروندان برابر در کنار یکدیگر زندگی کرده‌اند. این چیزیست که ملت ما را منحصر به فرد می‌کند. من مشتاقانه منتظر روزی هستم که ایرانیان دیگر به عنوان «اقلیت» یا «اکثریت» به دلیل موقعیت مذهبی یا سایر موقعیت‌هایشان در نظر گرفته نشوند، بلکه بار دیگر به عنوان شهروندانی برابر در کنار هم زندگی کنند.
-در پایان، مسئله توافق هسته‌ای با جمهوری اسلامی را چگونه می‌بینید؟ ترامپ از توافق خارج شد اما بایدن تلاش کرد دوباره به آن برگردد. نتیجه این شد که رژیم ایران اکنون پهپادهایی را برای بمباران اوکراین به روسیه می‌دهد. آیا این خطر دیگری برای ثبات شکننده در خاورمیانه است؟
-تا زمانی که اروپا و بقیه جهان این واقعیت را نپذیرند که تا وقتی جمهوری اسلامی بر سر کار است با این تهدیدها و این وحشت‌ها مواجه هستند، چیزی تغییر نخواهد کرد. از پهپادهایی که به اوکراینی‌ها حمله می‌کنند، تا تهدیدات علیه روزنامه‌نگاران انگلیسی، تا تهدید علیه مخالفان سیاسی در سراسر اروپا و موارد دیگر، جمهوری اسلامی به ترور علیه جهان ادامه خواهد داد. این رژیم نیرویی است علیه ثبات و تا زمانی که از بین نرود، بی‌ثباتی ادامه خواهد داشت.
