محمود مسائلی – امروز در خبرها خواندم که رئیسی برای بار دوم برای شرکت در اجلاس ادواری سالانه مجمع عمومی سازمان ملل متحد به امریکا سفر میکند. در سال گذشته هنگامی که او به آمریکا سفر کرد نامه زیر را به کاخ سفید و خطاب به آقای بایدن، رئیس جمهور ایالات متحده امریکا ارسال داشتم. حال پس از یک سال ترجمه فارسی همان نامه را، صرف نظر از توضیح سرکوب شدیدتر مردم و همچنین تغییراتی که در سیاست خارجی آمریکا اتفاق افتاده است، با تغییرات اندکی در اختیار هموطنان گرامی‌قرار می‌دهم. متن انگلیسی نامه نیز همزمان مجددا به کاخ سفید ارسال شد.
آقای جو بایدن
رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا
کاخ سفید
جناب رئیس جمهور محترم
اینجانب یک شهروند کانادایی ایرانی، استاد بازنشسته روابط و حقوق بین‌الملل، این نامه را تقدیم می‌کنم تا نه تنها نگرانی مردم ایران در مورد سفر رئیسی به ایالات متحده امریکا برای شرکت در اجلاس ادواری سالانه مجمع عمومی سازمان ملل متحد، بلکه نگرانی‌های عمیق امنیتی مربوط به جامعه کانادایی و نیز آمریکایی را مطرح کنم.
سفر ابراهیم رئیسی به آمریکا برای شرکت در اجلاس سالانه مجمع عمومی سازمان ملل متحد موجبات نارضایتی و نگرانی عمیق ایرانیان را فراهم آورده است. ما از این واقعیت آگاه هستیم که بر اساس اسناد حقوقی بین‌الملل زیر، ایالات متحده آمریکا از نظر قانونی متعهد به صدور ویزای سفر به سازمان ملل برای نمایندگان اعضای سازمان ملل متحد می‌باشد:
۱. منشور ملل متحد، بند ۲ از ماده ۱۰۵
۲. مقاوله‌نامه عمومی امتیازات و مصونیت‌های سازمان ملل متحد، بخش ۴ از بند ۱۱ در ماده ۴
۳. موافقتنامه مقر سازمان ملل متحد و ایالات متحده مصوب سال ۱۹۴۷، بخش‌های ۱۱ و ۱۳
ما همچنین از این واقعیت آگاه هستیم که هیچیک از اسناد حقوقی یاد شده هیچ اشاره‌ای به نگرانی‌های موجه برای ایالات متحده آمریکا به عنوان کشور میزبان سازمان ملل نیست زیرا که در زمان صدور این اسناد یک چنین نگرانی‌های امنیتی وجود نداشت. با این حال، کاملاً مشهود است که حضور چهره‌های امنیتی در گروه همراه با رئیسی نمی‌تواند نگرنی‌های امنیتی را نادیده انگارد. هرچند که نام این افراد انتشار نیافته است، اما حضور برخی از اعضای تیم همراه از در سفر سال گذشته شاهدی بر نگرانی‌های ایرانیان نه تنها برای خود بلکه برای جوامع کانادایی و آمریکایی است.
در سال گذشته علی صدری نیا از اعضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با ابراهیم رئیسی همراه بود. همچنین سه تن از دیگر اعضای گروه او که به سازمان ملل متحد سفر کردند، یعنی حامد عسگری، علی نادری و مهدی خانعلی زاده در حمله به سفارتخانه‌های عربستان و انگلیس در تهران حضور فعال داشتند. حال پرسشی که مطرح می‌شود این است که چگونه می‌توان مطمئن بود که این افراد و ده‌ها ایرانی- آمریکایی وطن‌فروش و فاقد شرافت انسانی که در کشور شما زندگی می‌کنند، و با رئیسی در سال گذشته ملاقات داشتند، و امسال هم اعلام شده است با او ملاقات خواهد داشت، تهدیدی برای شهروندان کانادایی و آمریکایی نیستند؟ جای تعجب است که چرا مسئولان صدور ویزای ایالات متحده، که اساساً باید آموزش دیده باشند و از این خطرات آگاه باشند، برای آنها مبادرت به صدور ویزا می‌کنند.
از نظر حقوقی، منشور ملل متحد، در بند ۱ ماده ۱۰۵ به صراحت بیان میکند که «سازمان در قلمرو هر یک از اعضای خود از امتیازات و مصونیت‌هایی که برای تحقق اهدافش ضروری است برخوردار خواهد بود». اما در همان بند به وضوح و روشنی تاکید شده است اگر چنین سفری برای تحقق اهداف سازمان ملل متحد ضروری (تاکید از نویسنده)باشد: «که برای تحقق اهداف ضروری باشد». بند ۲ از همان ماده ۱۰۵ نیز ضمن تایید برخورداری نمایندگان اعضای سازمان ملل متحد از مصونیت‌های قانونی بازهم تاکید میکند «برای اینکه بتوانند وظایفشان را که مربوط به سازمان است مستقلا انجام دهند». به همین ترتیب، ماده ۴، بند ۱۱، بخش ۴ مقاوله‌نامه عمومی امتیازات و مصونیت‌های سازمان ملل متحد، بر صدور روادید «در اجرای وظایف خود» تأکید میکند.
با توجه به آن الزامات قانونی کاملاً شناخته شده و روشن، سفر ابراهیم رئیسی و گروه همراه به سازمان ملل متحد نمی‌تواند پاسخگوی اهداف سازمان ملل متحد باشد که با صراحت در منشور ملل متحد مشخص شده است. بندهای اول تا سوم از ماده ۱ منشور اهداف سازمان ملل متحد را چنین تعریف میکند:
۱. حفظ صلح و امنیت بین‌المللی و بدین منظور به عمل آوردن اقدامات دستجمعی موثر برای جلوگیری و برطرف کردن تهدیدات علیه صلح و متوقف ساختن هرگونه عمل تجاوز یا سایر اقدامات ناقض صلح و فراهم آوردن موجبات تعدیل و حل و فصل اختلافات بین‌المللی یا وضعیت‌هایی که ممکن است منجر به نقض صلح گردد، با شیوه‌های مسالمت‌آمیز و برطبق اصول عدالت و حقوق بین‌الملل؛
۲. توسعه روابط دوستانه در بین ملل بر مبنای احترام به اصل تساوی حقوق و خود مختاری ملل و انجام سایر اقدامات مقتضی برای تحکیم صلح جهانی؛
۳.حصول همکاری بین‌المللی در حل مسائل بین‌المللی که دارای جنبه‌های اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی یا بشردوستی است و در پیشبرد و تشویق احترام به حقوق بشر و آزادی‌های اساسی برای همگان بدون تمایز از حیث نژاد، جنس، زبان، یا مذهب؛
همه شواهد و نشانه‌های تجربی ثبت شده به وضوح نشان می‌دهد که جمهوری اسلامی ایران به عنوان عضوی از سازمان ملل متحد، همه این اهداف سازمان ملل متحد را که تجلی خواسته‌ها و ارزش‌های جامعه جهانی است، و به هیچ عنوان نباید نقض شوند، آگاهانه و با برنامه‌ریزی نادیده می‌گیرد. برخلاف مفاد و تعهدات مندرج در بند ۱ از ماده مذکور، جمهوری اسلامی ایران دائما اسرائیل و ایالات متحده آمریکا را تهدید میکند. جمهوری اسلامی ایران آگاهانه تعهدات مربوط به اصل عدم مداخله که از مصادیق غیرقابل تردید قواعد آمره حقوق بین‌الملل است را زیر پا می‌گذارد، و صدای اعتراضی و آگاهانه مردم ایران در اعتراض به این سیاست‌های خارجی مخرب و ناقض صلح و امنیت بین‌المللی را به طرز وحشیانه ای سرکوب میکند. ناگفته پیداست که عبارت «در اجرای وظایف خود» در بند ۱۱ از ماده ۴ بند مقاوله‌نامه عمومی‌امتیازات و مصونیت‌های سازمان ملل متحد نیز آشکارا بیانگر این حقیقت است که سفر رئیسی به سازمان ملل متحد توجیه قانونی نمی‌تواند داشته باشد.
با توجه به این موارد نقض آشکار اهداف سازمان ملل متحد، ابراهیم رئیسی و گروه همراه او، یا سایر نمایندگان جمهوری اسلامی ایران، نباید از امتیازات و مصونیت‌های مندرج در اسناد قانونی فوق برخوردار شوند، ضمن اینکه ضرورت صدور ویزای سفر برای آنان نیز محل پرسش است.
من متواضعانه درخواست می‌کنم از طرف دولت شما پاسخی مبتنی بر اصول و قواعد حقوق بین‌الملل در مورد چرایی صدور اینگونه ویزاها دریافت کنم.
با تقدیم احترام
محمود مسائلی
*دکتر محمود مسائلی استاد بازنشسته روابط و حقوق بین‌الملل، دانشگاه‌های آتاوا و کارلتون و دبیرکل اندیشکده بین‌المللی نظریه‌های بدیل با مقام مشورتی دائم نزد ملل متحد
