حملات بی‌رحمانه مقامات جمهوری‌اسلامی ایران علیه تظاهرات مسالمت‌آمیز هفتگی هزاران معترض و نمازگزار اقلیت تحت ستم بلوچ در زاهدان، استان سیستان و بلوچستان، جمعه ۲۸ مهر ۱۴۰۲، تشدید یافت. بنا بر اعلام امروز عفو بین‌الملل، نیروهای امنیتی به استفاده غیرقانونی از گاز اشک‌آور و ماشین آب‌پاش متوسل شده و معترضان را مورد ضرب و جرح شدید، دستگیری‌های خودسرانه دستجمعی، ناپدیدسازی قهری و سایر اشکال شکنجه و رفتار‌های بی‌رحمانه، غیرانسانی و تحقیرآمیز قرار داده‌اند. این سازمان از مقامات جمهوری‌اسلامی می‌خواهد تا به استفاده غیرقانونی از قوای قهریه در اعتراضات جمعه آینده متوسل نشوند و به حق آزادی تجمعات مسالمت‌آمیز احترام بگذارند.
شواهد جمع‌آوری شده از سوی عفو بین‌الملل از جمله مصاحبه با شاهدان عینی و فیلم‌های ویدئویی، تصویری تاریک از خشونت و بی‌رحمی علیه هزاران نمازگزار و معترضان مسالمت‌آمیز، از جمله کودکان خردسال ۱۰ ساله را نشان می‌دهد. صدها نفر از جمله ده‌ها کودک با خشونت دستگیر شدند و بسیاری از آنها دچار ناپدید‌شدن قهری شده‌اند. بازداشتی‌های کودک و بزرگسال تحت شکنجه و سایر بدرفتاری‌ها از جمله ضرب و جرح شدید و جراحات ناشی از شلیک گلوله‌های پینت‌بال از فاصله نزدیک، قرار گرفته‌اند.
دایانا الطحاوی معاون دفتر منطقه‌ای خاورمیانه و شمال آفریقای عفو بین‌الملل گفت: «مقامات سرکوب وحشیانه را برای جلوگیری از تجمع هفتگی معترضان بلوچ در زاهدان تشدید کردهاند. دولت‌های جهان باید فوراً از مقامات ایران بخواهند که استفاده غیرقانونی از قوای قهریه و سلاح گرم علیه معترضان مسالمت‌آمیز را متوقف کنند، شکنجه بازداشتی‌ها را متوقف کنند و کودکان و همه افراد دیگری را که صرفاً به دلیل استفاده مسالمت‌آمیز از حقوق خود بازداشت شده‌اند، آزاد کنند.»
وی افزود: «مصونیت سیستماتیک عاملان و آمران نقض حقوق بشر از مجازات در ایران که موج جدیدی از شکنجه علیه معترضان از جمله کودکان را ممکن کرده، تاکیدی است بر این ضرورت که دولت‌ها در سراسر جهان باید ذیل اصل صلاحیت جهانی و در چارچوب حقوق‌بین‌الملل، درباره جنایاتی که مقامات جمهوری‌اسلامی مرتکب شده‌اند، تحقیقات جنایی را آغاز کنند.»
توفانی از شلیک گلوله و گاز آشک‌آور و ضرب و جرح وحشیانه
شاهدان عینی به عفو بین‌الملل گفتند که با پایان یافتن نماز جمعه در ۲۸ مهر، نیروهای امنیتی به سوی هزاران نمازگزار که به شیوه‌ای مسالمت‌آمیز مصلای بزرگ، محل برگزاری نماز جمعه زاهدان را ترک می‌کردند، سنگ پرتاب کردند. پس از آنکه حدود هزار معترض محل نماز را ترک کردند و راهپیمایی مسالمت‌آمیز خود را در خیابان رازی شروع کردند، نیروهای امنیتی هزاران نمازگزار باقیمانده را که در حال خروج از مصلا بودند محاصره کرده و به آنها دستور دادند تا «بازگشت آرامش» صبر کنند.
دقایقی بعد، نیروهای امنیتی بطور غیرقانونی با گاز اشک‌آور و در مواردی سلاح ساچمه‌ای به سمت معترضان مسالمت‌آمیز شلیک کردند. یک شاهد عینی گزارش داده که چند نوجوان را دیده که گلوله‌های ساچمه‌ای به سر و سینه آنها اصابت کرده بود. اقلیت کوچکی از معترضان با پرتاب سنگ به سرکوب ماموران پاسخ دادند.
معترضان پس از تیراندازی نیروهای امنیتی و استفاده آنان از ماشین آبپاشی که مایعی زردرنگ به سمت آنان می‌پاشید، پراکنده شدند. این مایع رنگی، متعاقباً شناسایی و دستگیری معترضان را برای ماموران تسهیل کرد.
نیروهای امنیتی، معترضان در حال فرار را تعقیب کردند و هرکسی را که در دسترس‌شان قرار گرفت، از جمله کودکان، مورد ضرب و شتم قرار داده و دستگیر کردند.
یکی از شاهدان عینی به عفو بین‌الملل گفت: «من شاهد بودم که با باتوم بچه‌های ۱۰ ساله، جوان‌ها و مسن‌ها را می‌زدند. مأموران معترضان را روی آسفالت می‌کشیدند و چند نفری با مشت و لگد آنها را می‌زدند.»
شاهدان عینی همچنین گفتند که نیروهای امنیتی پس از پناه‌بردن صدها معترض مسالمت‌آمیز به داخل مسجد جامع مکی، به داخل صحن مسجد گاز اشک‌آور شلیک کردند و کارکنان محافظ ورودی مسجد را با خشونت دستگیر کردند.
شاهدان عینی به عفو بین‌الملل گفتند که نیروهای امنیتی حتی پس از پراکنده شدن معترضان به دستگیری‌ها ادامه دادند و افراد مظنون به شرکت در تظاهرات و کسانی را هم که از داخل یک ساختمان مسکونی در آن نزدیکی از سرکوب معترضان فیلم گرفته بودند، هدف گرفته و دستگیر کردند.
نیروهای امنیتی درگیر در این سرکوب، شامل یگان ویژه نیروی انتظامی، سپاه پاسداران با لباس فرم و عوامل لباس شخصی بودند که برخی از آنها، لباس‌های سنتی بلوچی به تن داشتند و ماسک به صورت زده بودند.
آزمایشگاه شواهد بحران عفو بین‌الملل، ۳۲ ویدئو و عکس از روز جمعه، ۲۸ مهر ۱۴۰۲، را بررسی کرد که اظهارات شاهدان عینی را تائید می‌کند. پنج فیلم و عکس، کودکان خردسال را با زخم باز یا سایر جراحات روی سر نشان می‌دهد.
دستگیری دستجمعی و شکنجه
نیروهای امنیتی همچنین صدها نمازگزار را بیرون مصلا دستگیر کردند. بسیاری دیگر مورد ضرب و شتم قرار گرفتند و به آنها هشدار داده شد که در نمازجمعه هفته‌های آینده در آنجا شرکت نکنند.
افراد دستگیرشده ابتدا به مجموعه ورزشی «امام علی» منتقل شده و آنجا به شدت مورد ضرب و شتم قرار گرفتند و سپس به بازداشتگاه‌هایی که سپاه پاسداران، وزارت اطلاعات یا نیروی انتظامی اداره می‌کنند منتقل شده، و آنچنان که می‌گویند آنجا هم مورد شکنجه بیشتر و سایر رفتار‌های بی‌رحمانه، غیرانسانی و تحقیرآمیز قرار گرفتند. برخی از این بازداشت‌شده‌ها بعدا آزاد شدند، شماری به زندان مرکزی زاهدان منتقل شده و عده‌ای از کودکان بازداشتی هم به کانون اصلاح و تربیت کودکان و نوجوانان تحویل داده شدند.
یکی از بستگان این بازداشتی‌ها، که به او اجازه ملاقات با دو کودک بازداشتی را داده‌اند، گفت در حالی که یکی از آنها با بیقراری گریه می‌کرد، آنها به او توضیح داده‌اند چگونه به شدت با باتوم ضرب و جرح شده‌اند.
یکی دیگر از خانواده‌های این بازداشتی‌ها به عفو بین‌الملل گفت که مقامات دادستانی دستور بازداشت دو فرزند کودک آنها را به مدت ۳۰ روز صادر کردهاند، اما از افشای محل نگهداری کودکان‌شان سر باز زده‌اند.
عفو بین‌الملل روایاتی به دست آورده است که حاکی از اعمال گسترده شکنجه و سایر بدرفتاری‌ها علیه بازداشت‌شده‌ها، از جمله کودکان، در حین انتقال به بازداشتگاه‌ها و داخل آنها است.
یکی از بستگان یک زندانی بزرگسال آزاد شده گفت که نیروهای امنیتی، بارها و بارها با مشت و لگد بر سر و صورت و بدن زندانیان کوبیده‌اند و آنان را ضرب و شتم کردهاند: «دست و پای خیلی از بازداشت‌شده‌ها از جمله بچه‌های کوچک دچار شکستگی شده. گونه یکی از بچه‌های بازداشتی، پاره شده بود و خونریزی داشت، اما بجای اینکه او را به یک مرکز درمانی ببرند، این بچه را در خیابانی رها کردند.»
همین شاهد همچنین توضیح داد که چگونه نیروهای امنیتی پیراهن‌های بازداشت‌شده‌ها را از تن آنان کنده و در حالی که چشمان آنها را بسته بودند، وادارشان کردهاند رو به دیوار بایستند و از فاصله نزدیک با تفنگ‌های پینت‌بال، به کمر و لگن آنها شلیک کردهاند.
یک تصویر بسیار آزاردهنده که او با عفو بین‌الملل به اشتراک گذاشته است، جراحات عمیقی را بر بدن قربانی نشان می‌دهد.
آماده شدن برای خشونت بیشتر
شاهدان عینی گفتند که صبح روز حمله، افزایش محسوسی در استقرار نیروهای امنیتی در سرتاسر زاهدان دیده می‌شد و ایست بازرسی‌های جدیدی در خیابان‌های منتهی به محل نماز جمعه ایجاد شده بود، مواردی که خبر از سرکوب حساب شده می‌داد.
عفو بین‌الملل معتقد است که شدت برخورد اخیر، با تشدید تلاش‌ها برای سرکوب اعتراضات هفتگی در زاهدان مرتبط است. حال‌وش، یک سازمان حقوق بشری بلوچ مستقر در خارج از ایران، گزارش داده است که شهریور سال جاری، احمدرضا رادان، فرمانده کل نیروی انتظامی، در جریان ملاقات با سران طایفه‌ای و مذهبی محلی بلوچ، در رابطه با ادامه اعتراضات هفتگی که از زمان شروع خیزش «زن، زندگی، آزادی» در یک سال پیش، در جریان است، تهدید‌هایی را مطرح کرده است.
ساکنان محلی نگران هستند که مقامات جمهوری اسلامی در حال آماده‌سازی برای خونریزی بیشتر هستند. یک زن با تاکید از عفو بین‌الملل خواست تا اطمینان حاصل کند که صدای معترضان بلوچ شنیده می‌شود: «حتما صدای ما را برسانید. ما یک سال تمام است که داریم با خشونت سرکوب می‌شویم. در وضعیت بدی قرار داریم، هر لحظه ممکن است اتفاق بدی در جمعه‌های اعتراضی ما بیفتد.»
عفو بین‌الملل مجدداً از جامعه بین‌المللی می‌خواهد که مقامات جمهوری‌اسلامی را تحت فشار قرار دهند تا به کمیته حقیقت‌یاب سازمان ملل، برای بررسی موارد نقض حقوق بشر مرتبط با خیزش «زن، زندگی، آزادی»، دسترسی بی‌قید‌وشرط بدهند.
سازمان عفو بین‌الملل
۴ آبان ۱۴۰۲- ۲۶ اکتبر ۲۰۲۳
