-شما در رم به ملاقات پاپ رفتید و در فرانسه با فرانسوا اولاند دیدار و مذاکره کردید. آیا به‌نظر شما، ایران دیگر کشوریست که می‌توان با آن رابطه برقرار کرد؟
-ایران هرگز چه قبل و چه بعد از توافق هسته‌ای، کشوری نبوده که نتوان با آن رابطه داشت. در سال ۲۰۱۳ ابتکار من دربارۀ دنیایی بدون اعمال زور و قدرت و بدون تمامیت طلبی، به‌اتفاق آراء مورد تصویب مجمع عمومی سازمان ملل متحد شد. در آن فرصت، من با بسیاری از رهبران کشورهای اروپایی مذاکره کردم. تمام آنان با اعمال تحریم‌ها علیه ایران مخالف بودند و من احساس کردم تعداد کشورهایی که خواهان انزوای ایران باشند، بسیار نادر است. ایران از نظر اقتصادی در اثر اعمال تحریم‌ها صدمه خورد ولی از این پس ما در شرایط مساعد و مناسب‌تری قرار داریم.
-شما با آمریکا زندانی مبادله می‌کنید و روابط دیپلماتیک دارید و با آن کشور مذاکره می‌کنید. آیا به‌نظر شما این شکلی از عادی‌سازی روابط نیست؟
ــ در مدت ۳۷سال بحران روابط ایران و آمریکا، اختلافات بی شماری در روابط دو کشور به‌وجود آمده است که نمی‌توان در مدتی به این کوتاهی حل و فصل کرد. هنگام مذاکراتم (با پرزیدنت اوباما) اظهار داشتم ما خواهان آنیم که تنش در روابط کمتر شود و چنین به نظرم می‌رسد که این تنش کاهش پیدا کرده است. همین که انتخابات در ایران و آمریکا انجام شد، باید دنبال کار را بگیریم. با تمام این احوال، ما راه درازی در پیش داریم و بین دو کشور بزرگ اختلافات نباید برای همیشه بر جا بماند و بالاخره روزی به این اختلافات پایان خواهیم داد. ولی حل این اختلافات در زمانی کوتاه بسیار دشوار است.
– آیا چرخشی در سیاست آمریکا در منطقه وجود دارد که به دنبال نزدیکی با ایران و بهبود روابط ایران با عربستان سعودی باشد؟
ــ پروندۀ اتم به تنهایی مشکل بزرگ و پیچیده‌ای بود. نقش امضای توافق هسته‌ای با کشورهای پنج کشور بعلاوه یک، قدمی به پیش به شمار می‌رود. در زمینۀ مذاکرات صلح در سوریه، ما مانند آمریکا در این مذاکرات شرکت می‌کنیم. و این موردی بود که تا چندی قبل غیرقابل تصور به شمار می‌رفت. اوضاع تغییر بسیار کرده است. آمریکائیان تصور می‌کنند که ایران تنها کشور منطقه است که می‌تواند با تروریسم در منطقه مبارزه و آن را سرکوب کند. در ایران انتخابات آزاد داریم و اجرا می‌کنیم و از این نقطه‌نظر، بین کشورهایی که در اطراف ما وجود دارند، منحصر به‌فردیم.
– شاید منظور شما عربستان سعودی است که از زمان اعدام یک رهبر مذهبی شیعه و حمله به سفارت عربستان سعودی در تهران و به آتش کشیدن قسمتی از آن با آن کشور قطع رابطه کرده‌اید؟
ــ بین دو کشور حوادث و وقایعی پیش آمده که ما با آن موافق نبودیم. در ضمن اعدام یک رهبر مذهبی پیش آمد که تنها گناهش آن بود که به تبعیضات ناروایی که به شیعیان تحمیل می‌شود معترض بود. مردم ایران واقعاً از این حادثه متأثر شدند؛ به‌علاوه حتی کشورهای غربی این عمل را محکوم کردند و آن را مخالف تمام اصولی دانستند که هیچ کس نمی‌تواند با آن مخالفت ورزد.
ازطرف دیگر، از آنچه بر سفارت عربستان سعودی گذشت آگاهید. ما چنین اقدامی را تأیید نکردیم و من نخستین کسی بودم که به این اقدام اعتراض کرده و آن را محکوم دانستم و دستور دادم عاملان آن را دستگیر و به مجازات برسانند. این گروه در زندان بسر می‌برند و محاکمه خواهند شد. ولی عکس‌العمل عربستان سعودی با حادثه‌ای که گذشت تناسب نداشت. این اقدام عربستان سعودی این مثال را به خاطرم می‌آورد که شخصی مرتکب گناهی می‌شود و سپس برای فرار از مسؤولیت خود دست به اقدامات دیگری می‌زند. ما خواهان تنش بین دو کشور نیستیم و بنابراین باید عاقلانه مشکلاتی که ما را از یکدیگر جدا می‌کند، حل کنیم.
– از عربستان سعودی چه انتظاری دارید تا به استقرار مجدد روابط سیاسی با این کشور اقدام کنید؟
ــ کشوری که در قطع روابط دیپلماتیک پیش‌قدم بوده باید برای استقرار مجدد روابط اقدام کند. من اطمینان دارم که عربستان سعودی درآینده از اقدامی که انجام داده متأسف خواهد شد.
ما دلیلی و محملی برای رفع مافات نداریم. آنچه را که باید انجام دهیم انجام داده‌ایم. حمله کنندگان به سفارت عربستان سعودی را دستگیر و زندانی کرده‌ایم و به زودی محاکمه خواهند شد. اما دربارۀ قطع روابط سیاسی با عربستان سعودی، این دیگر وظیفۀ کشور مزبور است که در جهت بهبود وضعیت قدم بردارد.
– شما مرتباً عربستان سعودی را متهم به انجام کمک‌های مالی به تروریست‌ها و نهضت حکومت اسلامی می‌کنید. دلایل شما کدام است؟
ــ این کار دشوار نیست. کافیست از کشورهایی که از تروریسم آسیب دیده‌اند مانند عراق و سوریه سؤال کنید؛ فکر اعمال واقدامات خشونت‌آمیز از کجا پیدا شد؟ ریشه‌های آن در کجاست؟ چه شخصی اولین اقدام تروریستی را مرتکب شد و چه ملیتی داشت؟ تمام این مراتب به‌سهولت قابل تحقیق است. مشکل در آنجا نیست. باید تمام کشورهای منطقه با تروریسم که خطری در منطقه و در واقع در جهان است، بجنگند.
– آیا آماده‌اید تلاش‌های خود را با اتفاق بین‌المللی برضد تروریسم که آمریکا و فرانسه نیز درآن شرکت دارند، هم‌آهنگ کنید؟
ــ اتفاق دیگری هم بین ایران، عراق، سوریه و روسیه وجود دارد. اتحادیه‌های بسیاری هست. ما همواره با تروریسم مبارزه کرده‌ایم. بدون کمک ما غیر از شهر موصل، شهرهای مهم دیگر عراق به‌دست حکومت اسلامی می‌افتاد. مهم نام و نام‌گذاری نیست؛ مهم اقدام است. دولت‌ها باید متعهد باشند. اگر ما می‌خواهیم در عراق اقدامی بکنیم، باید آن را با اقدام عربستان هم‌آهنگ سازیم.
– شما تلفات زیادی در سوریه داده‌اید که بین آنان مقامات عالی‌رتبه‌ی نظامی هم بوده‌اند. حضور نظامی شما در سوریه تا چه موقع ادامه خواهد داشت؟
ــ مشاوران نظامی در عراق و سوریه به تقاضای این دولت‌ها در محل حضوردارند. هنگامی که مستشاران نظامی به کشوری اعزام می‌گردند طبعاً تعدادی شهید می‌شوند. ما نمی‌توانیم عدم امنیت را در عراق و سوریه و حتی در افغانستان تحمل کنیم. عدم امنیت در این کشورها موجب بروز عدم امنیت در دیگر کشورها می‌شود. بنابراین نمی‌توانیم برای پایان آن، زمان تعیین کنیم.
– آیا فرانسوا اولاند به شما پیشنهاد همکاری برای مبارزه با تروریسم نکرد؟
ــ در جریان مذاکرات با یکدیگر، دربارۀ خطر تروریسم صحبت کردیم. همکاری ما تنها نباید در زمینۀ نظامی باشد بلکه باید تمام زمینه‌ها را در بر بگیرد. مثلا ما می‌توانیم دربارۀ سوریه با هم‌دیگر همکاری کنیم؛ از نفوذ خود برای استقرار صلح و ثبات در آن کشور استفاده کنیم. ما همچنین می‌توانیم دربارۀ تبادل اطلاعات مشترکاً تلاش کنیم. پس از دیدار من از پاریس، اطمینان دارم که بین دو کشور تبادل نظر بسیار توسعه خواهد یافت.
– مذاکرات صلح دربارۀ سوریه روز جمعه در ژنو آغاز خواهد شد. شما از این مذاکرات چه انتظاری دارید؟
ــ ما امیدواریم این مذاکرات هرچه زودتر به نتیجه برسد. ولی چنین انتظاری به نظر من بسیار خوش‌بینانه است زیرا در سوریه چندین گروه در حال جنگ با دولت مرکزی هستند و با یکدیگر نیز می‌جنگند. در عین حال دخالت خارجیان و ارسال اسلحه و مهمات نیز هست. حل مشکل سوریه جنبۀ سیاسی دارد ولی بعید است که بتوان آن را در چند هفته و چند جلسه حل کرد؛ چنین انتظاری زیاد خوش‌بینانه است. باید ابتدا با تروریسم مبارزه کرد و به آن پایان داد تا آنکه آوارگان سوری بتوانند به کشور خویش بازگردند. سپس باید قانون اساسی را اصلاح کرد. مذاکرات بین دولت مرکزی و شورشیان باید منتج به انجام انتخابات در کشور شود. خیلی کارها را باید انجام داد؛ یک آتش‌بس سرآمد تمام اقدامات است.
– چنین به‌نظر می‌رسد که زمامداران کشورهای اروپایی بیش از پیش و با وجود جنایاتی که اسد مرتکب شده، مایل‌اند با او کنار بیایند.
ــ در سوریه آنان که مرتکب جنایت می‌شوند، تروریست‌ها هستند که سر می‌برند و دست به کشتار می‌زنند. آنان جنایتکاران واقعی هستند. باید این گروه‌ها را از بین برد و فنا کرد. باید آنان را از ریشه کند و برانداخت. اما دولت سوریه در شرایط کنونی واجد نفع خاصی نیست. در آیندۀ نزدیک راه حل دیگری نیست. اگر می‌خواهیم با تروریسم بجنگیم باید به ارتش سوریه کمک کنیم که بدون وجود یک دولت مرکزی پا برجا نمی‌تواند به وظایف خود عمل کند. این مسأله بشار یا بدون بشار، واقعیت را در محل نشان نمی‌دهد. می‌توان دربارۀ آیندۀ دور سوریه صحبت کرد ولی دولت‌های غربی این واقعیت را بپذیرند که نمی‌توانند دربارۀ جا و مکان ملت سوریه تصمیم بگیرند. باید در ابتدا امنیت سوریه را تأمین کنیم. در غیر این صورت چگونه می‌توان در حالی که ۶۰درصد خاک سوریه زیر سلطۀ تروریست‌هاست به تأمین امنیت پرداخت؟! چگونه می‌توان در این شرایط آینده‌ای را برای سوریه درنظر گرفت؟! جنگ علیه تروریسم باید پایه و مبنای هر اقدامی باشد.
-قرار است در ماه فوریه در کشور شما انتخابات انجام شود. تعداد بسیاری از داوطلبان رد صلاحیت شده‌اند و شما نگرانی و دلخوری خود را علنی ساخته‌اید. آیا تصور می‌کنید که بعضی از گروه‌ها در پی آنند که اصلاحات شما را متوقف سازند؟
ــ داوطلبی در انتخابات چند مرحله دارد؛ شورای نگهبان قانون اساسی در آخرین مرحله اظهار نظر خواهد کرد. ما در انتظار دخالت شورا هستیم که امکان شرکت گروه بیشتری را در انتخابات فراهم کند. نباید جمع کثیری از داوطلبان شرکت در انتخابات را دلسرد کرد. در ایران جریانات فکری متفاوتی هست و بنابراین، اختلاف نظر به وجود می‌آید. می‌توان با سیاست دولت مخالفت کرد با یادآوری این نکته که این مخالفت باید امور در چهارچوب قانون و اخلاق جریان باشد.
– در دوران مبارزات انتخاباتی خودتان، وعدۀ بهبود شرایط حقوق بشر و آزادی بیان دادید ولی همچنان مقامات کشوری به حبس و تعزیر روزنامه‌نگاران ادامه می‌دهند و نوجوانان را اعدام می‌کنند. شما همچنین وعده دادید که خصر خانگی حسین موسوی و مهدی کروبی به پایان برسد.
ــ دولت تنها می‌تواند در حدود صلاحیت خود عمل کند و مردم کاملا به حدود خود واقف‌اند. قوه قضائیه و همچنین قوه مقننه آزادند. ممکن است که الزاماً بین این سه قوه وحدت نظر نباشد. من می‌توانم قوانینی به قوۀ مقننه پیشنهاد کنم که تصویب نشود. دربارۀ فلان پرونده می‌توانم عقیدۀ خود را داشته باشم. اصل آن است که قانون محترم شمرده شود. به عنوان رئیس جمهوری حتی اگر با موضوع به تصویب‌رسیده‌ای که مورد تصویب شورای نگهبان قرار گرفته باشد مخالف باشم، من مجبور به اجرای آن هستم.
اما دربارۀ وعده‌هایم باید بگویم قسمت بزرگی از آنها را اجرا کردم. برای بقیه، من تمام تلاش ممکن را به کار می‌برم. اوضاع اقتصادی بهتر شده است ولی به خاطر سقوط قیمت نفت در بازار بین‌المللی که از صد دلار به ۳۰ دلار تقلیل یافته ما سال دشواری را در پیش رو داریم. وضع کنونی بسیار با آنچه هنگام انتخاب ریاست جمهوری من بود، تفاوت دارد. به‌علاوه امروز بسیاری از اشخاص می‌توانند اقدامات دولت را آزادانه مورد انتقاد قرار دهند. در دانشگاه‌ها گروه‌های سیاسی می‌توانند آزادانه نقطه نظرهای خود را بیان کنند. امیدوارم در مدت زمانی که برایم باقی مانده است توفیق اجرای تمام وعده‌هایم را پیدا کنم.
*منبع: لوموند، ۲۹ ژانویه ۲۰۱۶
*مترجم: علی نوری
