(+عکس) در آخر هفته‌ای که گذشت دور تازه‌ای از گفتگوهای صلح سوریه در مقر سازمان ملل در ژنو سویس آغاز شد. سازمان ملل در نظر دارد تا در یک برنامه زمان‌بندی شده شش ماهه، نخست به توافق برای برقراری آتش‌بس رسیده و سپس به یک توافق سیاسی برای این جنگ خانمان‌سوز دست یابد که تا کنون بیش از ۲۵۰ هزار قربانی داشته و بیش از ۱۰ میلیون نفر را آواره کرده است.
اپوزیسیون سوریه برای نخستین بار در روز یک‌شنبه ۳۱ ژانویه با نماینده ویژه سازمان ملل استفان دمیستورا که هدایت این گفتگوها را به عهده دارد ملاقات داشت. اما این گفتگوها با تشنجاتی همراه شد چرا که همزمان با آغاز این ملاقات، داعش در یک حمله انتحاری در نزدیکی «حرم زینب» شصت نفر را به خاک و خون کشید.
پس از این رویداد، نمایندگان کمیته عالی مذاکرات (اچ. ان. سی) که متشکل از نیروهای سیاسی و نظامی مخالف بشار اسد است اعلام کرد در صورت عدم دستیابی به راه حلی برای پایان بخشیدن به پنج سال رنج مردم سوریه مذاکرات را ترک خواهد کرد.
از سوی دیگر نماینده دولت اسد در این گفتگوها ابراز داشت که حادثه بمب‌گذاری در نزدیکی حرم زینب در روز یک‌شنبه نشانه رابطه میان اپوزیسیون و تروریست‌هاست. هر چند عاملان اصلی این بمب‌گذاری یعنی داعش در این گفتگوها شرکت ندارند و به رسمیت شناخته نشده‌اند اما با این سخنان دولت سوریه قصد دارد نیروهای اپوزیسیون حاضر در گفتگوها را تروریست بخواند.
در روز نخست این گفتگوها نمایندگان اچ. ان. سی اعلام کرده بودند که این گفتگوها را تحریم خواهند کرد مگر اینکه محاصره و بمباران شهرها توسط نیروهای دولتی متوقف شود. اما نهایتا با گفتگوهای مقدماتی، نماینده سازمان ملل توانست نمایندگان این گروه را تشویق به شرکت در گفتگوها کند، هر چند طرفین چندان به نتایج این نشست خوش‌بین نیستند.
بان کی مون دبیر کل سازمان ملل طی پیامی در آغاز این نشست یادآور شد: «از تمام طرفین می‌خواهم که صلح و آرامش مردم سوریه را در طول این گفتگوها در نظر و بر منافع خود اولویت دهند.»
در روز یک‌شنبه دمیستورا نماینده ویژه سازمان ملل و مسئول این گفتگوها به همراه معاون‌اش عزالدین رمزی به طور جداگانه با نمایندگان اپوزیسیون و دولت سوریه در هتل‌های محل اقامت هر یک، دیدار و گفتگو کردند.
پیش از آغاز این گفتگو، اپوزیسیون سوریه نسبت به سیاست‌های منعطف آمریکا نسبت به مواضع ایران و روسیه ابراز نگرانی کرد. نیرو های تحت حمایت عربستان نیز با شک و دودلی در رابطه با برآورده شدن خواسته‌هایشان به ژنو آمدند.
امید می‌رود نتایج این گفتگوها تا پیش از چهارشنبه این هفته، ۳ فوریه، مشخص شود. اما اگر آن طور که به نظر می‌آید توافقی در ابعاد لازم صورت نپذیرد نمایندگان سازمان ملل چاره‌ای ندارند جز به تاخیر انداختن این گفتگوها که به گمان بسیاری از ناظران اکنون نیز پس از دو سال تاخیر بسیار دیر انجام می شود.
حزب اصلی کردستان سوریه (پی. وای. دی) به دلیل مخالفت‌ها و احتمال عدم شرکت ترکیه در صورت دعوت از این حزب در این گفتگوها شرکت نداشت. چرا که به تعبیر دولت آنکارا این مبارزان «تروریست» هستند و مثل «داعش» نباید در پروسه صلح شرکت داشته باشند.
اما دولت سوریه آن‌چنان که پیش‌تر پیش‌بینی شده بود با باز پس گرفتن مواضع از دست رفته‌اش به یاری حملات هوایی روسیه و حمایت‌های زمینی نیروهای ایرانی و هم‌پیمانان‌اش این بار از موضع قدرت به میز مذاکره آمده است.
از سوی دیگر مواضع آمریکا نیز نسبت به قبل در مقابل فشارهای روسیه و پس از توافق اتمی با ایران نسبت به آینده نظام اسد، نرم‌تر شده و به نوعی با فشار بر اپوزیسیون سوریه در تلاش است تا اهداف متفاوتی را در قبال اسد و آینده سیاسی حکومت دمشق دنبال نماید.
ریاض حجاب نخست وزیر پیشین دولت اسد و از اعضای کمیته عالی گفتگو که متشکل از گروه‌های متعددی از اپوزیسیون سوریه است گفته است: «اپوزیسیون انتقادات بسیاری به سیاست‌های تازه آمریکا در مقابل دولت نامشروع اسد، روسیه و ایران دارد و با عقب‌نشینی از مواضع پیشین خود آمریکا سعی دارد تا خواست‌های روسیه را در این میان بر آورده کند».
در این میان روسیه از یک سو در تلاش بود تا نیرو های پی. وای. دی که بزرگ‌ترین نیرو در کردستان سوریه است را در کمیته عالی مذاکرات در میان اپوزیسیون جای دهد اما نیرو های اپوزیسیون معتقدند که کردها بنا به جایگاه دو گانه‌ای که در مقابل اپوزیسیون سنی‌مذهب و دولت دارند باید در میان نمایندگان دولت جای گیرند. از سوی دیگر به گمان برخی در اپوزیسیون سنی و دولت ترکیه این نیروها «تروریست» هستند و نباید در مذاکرات شرکت داشته باشند چه برسد در صفوف اپوزیسیون دولت اسد قرار گیرند.
سرگیی لاوروف در این باره گفته بود این غیر ممکن است که بدون حضور نیروهای کرد این گفتگوها را امیدوارکننده بدانیم و باید پی. وای. دی نیز در این دور گفتگوها شرکت داده شود.
از سوی دیگر پیش از این گفتگوها اپوزیسیون سوریه مدعی شده بود که: «جان کری تهدید کرده که کمک‌ها را قطع خواهد کرد اگر شرایط ایران را نپذیریم».
در این باره محمد اللوش عضو کمیته عالی گفتگو به رویترز گفته است: «ما اصرار داشتیم تا توقف بمباران و محاصره شهرها توسط دولت اسد و هم‌پیمان‌هایش به ژنو نخواهیم آمد اما در دیداری که با آقای جان کری داشتیم وی ما را مجبور کرد تا از حقوق انسانی خود بگذریم و برای احقاق این پیش‌شرط های مسلم و عقلانی پای میز مذاکره بیایم.»
«کری در لفافه گفت که اگر به پای میز مذاکره نیایید چهره اجتماعی اپوزیسیون مکدر خواهد شد و این ممکن است بر کمک‌هایی که از دوستان‌تان می‌گیرید تاثیر بگذارد» این را هادی البحرا دبیر پیشین ائتلاف ملی سوریه به بخش خبری بلومبرگ گفت و افزود: «بیشتر در لفافه گفته شد تا مستقیم اما همه به عنوان تهدید برداشت کردند».
«بیزنس اینسایدر» نیز در دوشنبه گذشته اعلام کرد: «جان کری اعتراف کرد که آمریکا دیگر اصراری بر کناره‌گیری اسد از قدرت ندارد».
با توجه به توییت‌هایی که از سوی حساب‌های رسمی اپوزیسیون سوریه منتشر شده، جان کری به مقامات اپوزیسیون سوریه گفته که: «بر اساس تفاهم بین وی و سرگیی لاوروف اسد حق دارد برای انتخابات پیش رو کاندید شود و هیچ برنامه‌ای برای ارائه جدول زمان‌بندی شده برای کناره‌گیری او از قدرت در دستور کار نیست».
این ادعا بر خلاف بیانیه‌های پیشین کاخ سفید مبنی بر شرط کناره‌گیری اسد از قدرت برای برقراری صلح در سوریه و همچنین پیش‌شرط مشخص شدن زمان کناره‌گیری وی در طول مذاکرات این هفته است.
«بیزنس اینسایدر» همچنین گزارش داد: «جان کری یک طرح چهار مرحله‌ای را حمایت می‌کند که توسط ایران تهیه شده. این نقشه راه با اعلام یک آتش‌بس میان تمام نیروها به جز داعش و جبهه النصره برقرار می‌گردد». بر پایه این گزارش طرح یادشده جدا از فاکتور گرفتن داعش و جبهه النصره، مشروعیتی فرمایشی به شبه‌نظامیان شیعی تحت حمایت رژیم ایران می‌دهد.
حَسن حَسن نویسنده کتاب «داعش: درون‌مایه‌ی ارتش ترور» و همچنین محقق ارشد مرکز مطالعاتی «تحریر» که به سیاست در خاورمیانه می‌پردازد گفت: «آمریکایی‌ها امروز به اپوزیسیون سوریه اثبات کردند که آنچه سال‌ها بنیادگرایان به آنها می‌گفتند صحت داشت، داعش و جبهه النصره سال‌ها خطاب به دیگر گروه‌های اپوزیسیون سوریه می‌گفتند که آمریکا دوست شما نیست».
کایل اوتون تحلیل‌گر جامعه «هنری جکسن» نیز معتقد است: «با شرایط موجود و گفته‌ها و رفتار جان کری و اوباما چندان دشوار نیست به این نتیجه رسید که دولت اوباما کمر به شکست اپوزیسیون سوریه بسته است».
*منابع: بلومبرگ، العربیه فارسی، بیزنس اینسایدر
*ترجمه و تحقیق: محسن بهزادکریمی
