نشست فصلی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که از اواسط اسفندماه ۱۴۰۲ آغاز شد بدون صدور هیچ قطعنامه‌ای علیه جمهوری اسلامی به پایان رسید. در این میان برخی منابع ادعا می‌کنند صبر دولت‌های غربی در مورد فعالیت‌های مخفیانه اتمی جمهوری اسلامی به اتمام رسیده و مهلت نهایی به مقامات تهران داده‌اند!
منابع امنیتی در ایران عدم صدور قطعنامه علیه جمهوری اسلامی را به پای «موفقیت دولت ابراهیم رئیسی در کاهش امنیتی سازی جمهوری اسلامی با استفاده مناسب از ظرفیت‌های دیپلماتیک» گذاشته‌اند اما خبرگزاری رویترز به نقل از منابع دیپلماتیک گزارش داد با وجود عدم همکاری جمهوری اسلامی با آژانس، این دولت جو بایدن بود که از صدور قطعنامه علیه رژیم ایران جلوگیری کرد.
ادامه حمله نظامی اسرائیل به غزه در پاسخ به حملات مرگبار «هفت اکتبر» حماس، نگرانی از تشدید تنش‌ها در خاورمیانه و همچنین نزدیک بودن انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۲۴ در آمریکا از دلایلی است که به گفته دیپلمات‌ها باعث شد آمریکا نخواهد علیه جمهوری اسلامی قطعنامه صادر شود تا مبادا با فشار آوردن به رژیم ایران خطرها افزایش پیدا کند.
یک دیپلمات غربی به رویترز گفته بود، «اگر شما در این شرایط به عنوان عضوی از شورای حکام قطعنامه‌ای صادر کنید که یک پیام اشتباه باشد می‌تواند منجر به یک اشتباه محاسباتی شود، که بسیار خطرناک است.»
دولت‌های غربی عضو شورای حکام با وجود هشدارهای آژانس بین‌المللی در مورد کارشکنی‌های جمهوری اسلامی از جمله اخراج بازرسان آژانس و عدم پاسخگویی در مورد ذرات اورانیوم کشف شده در سایت‌های اعلام نشده، به صدور بیانیه‌های تکراری علیه جمهوری اسلامی اکتفاء کردند. اما فرانسه، آلمان و بریتانیا یک بیانیه و آمریکا به صورت جداگانه یک بیانیه در مورد عدم همکاری جمهوری اسلامی با آژانس صادر کردند که صرفاً تکرار هشدارها و مواضع گذشته آنها بود. اگرچه آمریکا به تهران هشدار داد که باید تمام ذخیره اورانیوم ۶۰ درصدی خود را «رقیق‌‌سازی» کند.
بیانیه آمریکا در شورای حکام:
جمهوری اسلامی باید تمام ذخیره اورانیوم ۶۰ درصدی خود را «رقیق‌‌سازی» کند– در این بیانیه که توسط لورا هولگیت نماینده آمریکا در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خوانده شد آمده، «همانطور که در گزارش مدیرکل [آژانس] به روشنی آمده، با وجود کاهش بسیار اندک… pic.twitter.com/2zkKS79Yom
— KayhanLondon کیهان لندن (@KayhanLondon) March 6, 2024
خبرگزاری دولتی «ایرنا» در واکنش به عدم صدور قطعنامه علیه جمهوری اسلامی در آژانس می‌نویسد، «جلسات مربوط به ایران در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، به‌رغم تمام ادعاهای نخ‌نما، فضاسازی‌ها، تهدیدها و اردوکشی سیاسی کشورهای غربی، بدون صدور قطعنامه علیه برنامه هسته‌ای کشورمان پایان یافت.»
در این گزارش آمده، «این برای پنجمین دور متوالی است که تلاش‌ها برای احیای پروژه شکست خورده امنیتیسازی پرونده هسته‌ای ایران در شورای حکام به سنگ می‌خورد و نه تنها قطعنامه‌ای صادر نمی‌شود که حتی اجماعی برای صدور بیانیه غیرالزام‌آور علیه ایران شکل نمی‌گیرد.»
رژیم ایران گستاخ‌تر شده
روزنامه «گاردین» دهم مارس (۲۰ اسفندماه) در گزارشی به افزایش نگرانی‌ها در میان دیپلمات‌های آمریکا و اروپا در مورد برنامه‌های پنهانی اتمی جمهوری اسلامی و بی‌ثباتی‌های ناشی از جنگ در غزه اشاره کرده و می‌نویسد این وضعیت «گروه‌های ایرانی را که حامی توسعه سلاح‌های هسته‌ای هستند، تقویت می‌کند.»
رافائل گروسی مدیر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اعتراف کرد که امکان بازرسی از «میزان تولید و ذخیره سانتریفیوژها، روتورها، آب سنگین و اورانیوم فلزی» در ایران را از دست داده است.
میخائیل اولیانوف نماینده روسیه در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همچنین هشدار داد که وضعیت «پر از خطر است و خطرات خارج شدن از کنترل» وجود دارد، اگرچه او علت اصلی این وضعیت را خروج ایالات متحده از برجام می‌داند.
این روزنامه می‌نویسد، «احساس فوریت در مورد برنامه‌های اتمی جمهوری اسلامی نه تنها به این دلیل افزایش یافته است که ایران در حال غنی‌سازی اورانیوم در سطح بالایی است- بسیار نزدیک به ۹۰ درصد که به عنوان درجه تسلیحاتی در نظر گرفته می‌شود- بلکه به این دلیل که در ماه‌های اخیر مقامات ارشد ایرانی تعهد تهران به برنامه هسته‌ای صرفاً غیرنظامی را زیر سؤال برده‌اند.»
زمینه ژئوپلیتیک منطقه‌ای از جمله ترس از گسترش درگیری غزه به یک جنگ گسترده‌تر میان رژیم ایران و اسرائیل نیز عوامل نگران کننده است.
کسری اعرابی مدیر تحقیقات مسائل مربوط به سپاه پاسداران در «اتحاد علیه ایران هسته‌ای» می‌گوید: «امتناع دولت بایدن از تحمیل پیامدهای مستقیم بر ایران با وجود نقشی که در حمله حماس به اسرائیل و همچنین کشته شدن سه آمریکایی در اردن داشت رژیم ایران را گستاخ‌تر کرده و علی خامنه‌ای و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را به باور رسانده که تحرکات رژیم می‌تواند بدون مواجهه با هیچ پیامدی تشدید شود.»
ژنرال مایکل کوریلا فرمانده سنتکام هفتم مارس (۱۷ اسفندماه) در جلسه استماع در کمیته نیروهای مسلح سنا درباره وضعیت خاورمیانه هشدار داد «امروز خاورمیانه در بی‌ثبات‌ترین وضعیت خود طی ۵۰ سال اخیر بسر می‌برد.» وی در بخشی از سخنان خود تأکید کرد، «برنامه اتمی ایران تا آستانه تبدیل شدن به یک قدرت هسته‌ای پیش رفته و این یکی از اضلاع استراتژی تهران برای تبدیل شدن به قدرت مسلط منطقه است.» کوریلا به مقامات آمریکایی گفت: «اگر ایران به یک قدرت هسته‌ای تبدیل شود، خاورمیانه را برای همیشه تغییر خواهد داد.»
هشدار ژنرال کوریلا فرمانده سنتکام نسبت به وضعیت خاورمیانه:
تبدیل شدن به یک قدرت هسته‌ای، یکی از اضلاع استراتژی جمهوری اسلامی است-فرمانده ستاد فرماندهی مرکزی آمریکا (سنتکام) که پنجشنبه هفتم مارس (۱۷ اسفندماه) در جلسه استماع در کمیته نیروهای مسلح سنا درباره وضعیت خاورمیانه صحبت… pic.twitter.com/xKKgVM9dZt
— KayhanLondon کیهان لندن (@KayhanLondon) March 8, 2024
گاردین در بخش دیگری از گزارش خود می‌نویسد، «مدت‌هاست که نگرانی‌هایی در مورد پاسخ‌های تهران- که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی آن را بی‌اعتبار می‌داند- به سؤالات مربوط به مواد هسته‌ای یافت شده در سه مرکز هسته‌ای و میزانی که بازرسان تسلیحات می‌توانند کار خود را در این کشور انجام دهند وجود دارد، اما صبر آمریکا در مقابل سنگ‌اندازی‌های جمهوری اسلامی در حال تمام شدن است!»
لورا هولگیت نماینده آمریکا در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هفته گذشته به شورای حکام گفت: «پس از پنج سال همکاری محدود و لحظه آخری ایران، پنج سال شکست ایران در اجرای تعهداتش، و پنج سال تکرار پرسش‌های حل نشده مربوط به کشف مواد هسته‌ای در مکان‌های اعلام نشده در ایران، نمی‌توانیم اجازه دهیم الگوی رفتاری کنونی [رژیم] ایران ادامه یابد.»
وی از رافائل گروسی خواسته است تا قبل از نشست بعدی شورای حکام، زمانی که بریتانیا، فرانسه و آلمان تحریم‌های بیشتر از طریق سازمان ملل را بررسی می‌کنند، «یک گزارش جامع قطعی درباره وضعیت اتمی جمهوری اسلامی ارائه کند.»
جمهوری اسلامی می‌بایست گام‌های جدّی و معناداری بردارد که نشان دهنده تمایل واقعی برای کاهش تنش است. اما اظهارات علنی اخیر مقامات در ایران در مورد توانایی‌های فنی برای تولید تسلیحات هسته‌ای در جهت معکوس است.
کورین کیتسل سفیر بریتانیا در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی می‌گوید: «پس از فرصت‌ها و زمان از دست رفته، نیاز شورای حکام به پاسخگویی [رژیم] ایران در قبال تعهدات قانونی‌اش بسیار دیر شده است.»
جمهوری اسلامی اصرار دارد که مایل به مذاکره در مورد نسخه تازه‌ی برجام است و مذاکرات در پس‌زمینه با علی باقری کنی معاون وزیر امور خارجه و همتایان اروپایی او ادامه دارد.
همزمان، تهران بطور فزاینده بر برنامه نیمه اعلام شده تسلیحات هسته‌ای اسرائیل تاکید می‌کند. حسین امیرعبداللهیان وزیر خارجه جمهوری اسلامی در کنفرانس خلع سلاح ژنو در ماه فوریه مدعی شد که اسرائیل «منبع واقعی تکثیر سلاح‌های کشتار جمعی» در منطقه است.
وی گفت: «لازم است کل زرادخانه هسته‌ای این رژیم از بین برود و تمامی تاسیسات هسته‌ای آن تحت پادمان‌ها و مکانیسم‌های راستی‌آزمایی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار گیرد.»
کسری اعرابی در اینباره می‌گوید: «ماه‌های پیش رو در سال ۲۰۲۴ به شدت بی‌ثبات خواهد بود، حداقل به این دلیل که تمایل فزاینده‌ای در رژیم ایران وجود دارد که ۱۰ ماه آینده بهترین فرصت برای حرکت به سمت تسلیحاتی شدن است پیش از آنکه احتمال جدیدی مطرح شود.»
