فروزان و ثریا بهشتی دو بازیگر مشهور سینمای پیش از انقلاب اسلامی در سال ۵۷ در ایران، به فاصله کمی از یکدیگر در سکوت درگذشتند و بدون برپائی مراسمی به خاک سپرده شدند.
این دو بازیگر پیش از ظهر یکشنبه گذشته، هفتم فوریه، با حضور هنرمندان و چهرههای مختلف سینما، رادیو، تلویزیون، دوبله فیلم داخل و خارج ایران و لایههای مختلف ایرانیان مقیم لس انجلس مورد تجلیل قرارگرفتند.
این مراسم توسط مرتضی خواننده پاپ به اتفاق یک تیم ۱۰ نفره پس از دو هفته تلاش و کوشش در محل «خانه فرهنگ و هنر ایران» متعلق به خود مرتضی بر پا شد.
فروزان طی سالها بازیگری در سینمای ایران با فیلم هایی مانند «یوسف و زلیخا»، «رقاصه»، «ساحل انتظار»، «بهشت و دوزخ»، «گنج قارون»، «خوشگل محله»، «میخک سفید» «تنگه اژدها»، «دالاهو»، «خاطرخواه» و آثار دیگری در همین ردیف به هنرپیشهای معروف و محبوب تبدیل شده بود.
در مجلس یادبود دو بازیگر فقید، سینماگران حاضر در این مراسم به نقد منتقدان سینمای آن دوران پرداخته و یادآور شدند که سینمای ایران که به شدت محبوب عوام بود، تا پیش از ورود به مرحله نوین، از سوی پارهای دست اندر کاران این هنر به سینمای «آبگوشتی» یا «تجاری» اشتهار یافته و دکتر هوشنگ کاووسی، منتقد فیلم، با کنایه از آن به عنوان «فیلمفارسی» یاد کرده است.
باید بگویم که این مجلس درعین حال بزرگترین یادبودی بود که تا کنون در بزرگداشت هنرمندی در لس آنجلس برگزار شد.
با پخش سرود «ای ایران» مراسم آغاز شد. سپس مژده حبیبی گوینده رادیو و تلویزیون و گردانندهی این برنامه، ضمن تجلیل از مرتضی که چراغ خانه فرهنگ و هنرایران در لس انجلس سالهاست به همت وی برای گرامیداشت و ادای احترام نسبت به هنرمندان روشن نگه داشته شده است، یادآور شد همه ما خاطرات به یادماندنی از فیلمهای فروزان و ثریا بهشتی داریم، هنرمندانی که پس از واقعه سال ۵۷ ایران مانند بسیاری دیگر مجبور به سکوت شدند اما سکوت آنان باعث نشد که این هنرمندان از ذهن مردم پاک شوند.
فروزان که نام اصلیاش پروین خیربخش بود در سالهای سکوت در هیچ مصاحبه یا گفتگویی شرکت نکرد یا در میان جمع حاضرنشد.
وی دارای یک خواهر و یک برادر است که خواهرش در نیویورک و برادرش در ایران زندگی میکند.
فروزان در سالهای بازیگری در فیلمهای فارسی دو بار جایزه سپاس بالاترین جایزه سینمائی ایران را دریافت داشت.
پس از این سخنان، بخش کوتاهی از زندگی سینمائی فروزان به نمایش در آمد.
انگاه پیام تصویری پوری بنائی از ایران پخش شد که از دوستی خود با فروزان یاد کرد و اظهار داشت قرار است چهلمین روز یادبود او را در ایران بر پا کنند.
سپس ویدا قهرمانی هنرمند سینما که با ناصر ملک مطیعی در فیلم «چهارراه حوادث» بازی کرد، روی سن آمد و درآغاز از شرکتکنندگان خواست از جای برخاسته و به احترام فروزان و ثریا بهشتی یک دقیقه سکوت کنند.
ویدا قهرمانی طی سخنانی گفت، سینمای ایران تا سال ۵۷ یک صنعت خصوصی بود. هنری نبود که با همه نیاز، از سوی سازمانهای دولتی حمایت شود.
سرمایهدار میخواست بداند سرمایهای که برای تهیه فیلم اختصاص میدهد کی به او باز خواهد گشت، آن هم درشرایطی که فیلمهای ایرانی میبایست با فیلمهای هندی، مصری و روسی رقابت کنند و همزمان با فیلمهای وارداتی هالیوود نیز وارد چالش شود.
وی ادامه داد، در چنین حالتی تازه از داخل هم مورد تحقیر و تمسخر قرار میگرفت که پس از تهیه و نمایش فیلم «گنج قارون» یا به قول منتقدین «فیلم آبگوشتی»، انتقاد دکتر هوشنگ کاووسی هم مزید برعلت شد که واژه «فیلمفارسی» را برای محصولات ایرانی مطرح ساخت!
ویدا قهرمانی خاطرنشان کرد، فیلم «گنج قارون» که با استقبال مردم روبرو شد نشان داد که مردم چه میطلبند از فیلمهای فارسی، همان رقص و آواز را. این در حالی بود که سینمای کشور میبایست از لحاظ اقتصادی روی پای خود بایستد.
بهمن مقصودلو پژوهشگرسینمائی شخصیت دیگری بود که تصویر و سخنانش روی پرده قرار گرفت. وی خلاصهای از سابقه بازیگری فروزان را که با کار دوبله آغاز کرده بود باز گفت و اعتراف کرد که: ما در آن زمان، محصولات سینمائی را از بالا به پائین نگاه میکردیم و این، عدم رابطه روشنفکران با توده مردم را نشان میداد.
پرویز صیاد سناریست، کارگردان و بازیگر مشهور و محبوب تئاتر و سینما و تلویزیون سخنران بعدی بود که به انتقاد از گندهگوئیها و تمسخر منتقدان آن دوران و این دوران سینمای ایران پیش از انقلاب پرداخت.
صیاد که خود ساخت۲۵ فیلم موفق را در کارنامه هنریاش دارد به موضوع تحقیر فیلمِ فارسی از سوی برخی منتقدان سینمائی پرداخت و با اشاره به عدم تحمل حکومت «جمهوری اسلامی» گفت، این حکومت که تحمل دیدن تصویر یک زن راندارد غلط میکند دربارهاش بنویسد.
در این قسمت، بخشی از فیلم «حسن کچل» با بازیگری پرویز صیاد و ثریا بهشتی پخش شد. یادآوری میکنم که «حسن کچل» در دوران خود با نقدهای بسیار مثبت و خوب روبرو شد.
آپیک یوسفیان که کار تئاتر را از ۶ سالگی آغاز کرد و دختر هنرمندش مری آپیک با باله به دنیای هنر گام گذاشت به ترتیب سخنرانان بعدی بودند که هر یک به جنبههای خاص مربوط به دشواری در سینمای فارسی پرداختند.
مری آپیک تأکید کرد که اسم فروزان یکی از اسامی بزرگ در سینمای ماست.
پس از آن، پیامهای تصویری اکبرگلپایگانی، نصرتالله وحدت، داریوش اسدزاده و پرویز بهرام پخش شد که هر یک به ایجاز به صنعت نوپای سینما در دههی سی و چهل خورشیدی و نقش فروزان در تامین هزینهی ساخت و ساز هر فیلم پرداختند.
آنگاه ساسان کمالی مجری برنامههای رادیو و تلویزیون اظهار داشت بعضیها روی خطوط برنامهها میآیند و میگویند چرا برای فلان شخص برنامهای رابه اجرا نمیگذارید که به همهشان میگویم خودتان بگذارید!
ساسان کمالی سپس شعرطنزی ازسرودههای شروین سلیمانی را خواند:
پیک مرگ آمد شبی شوق جهانم را گرفت
تا به خود جنبیدم عزرائیل جانم را گرفت
سرنشین بنز آن دنیا شدم بی گفت و گو
مرگ در پسکوچهی دنیا ژیانم را گرفت
رد شدم با پای لرزان از پل تنگ صراط
یک فرشته دستهای ناتوانم را گرفت
خواست واردشوم در باغ زیبای بهشت
حضرت هود آمد و نام و نشانم را گرفت
گفتم آن دنیا خودم مامور دولت بودهام!
اخم کرد و کارتهای سازمانم را گرفت
چون که دانست آن جهان من گیر میدادم به خلق
گیر داد و حس و حال شادمانم را گرفت
بعد با اکراه ما را هم به داخل راه داد
اشتیاق زایدالوصفی امانم را گرفت
باغ سبزی دیدم و انواع نعمتها ولی
دیدن حور و پری تاب و توانم را گرفت
میگذشت از دور حوری، گفتم «آی لاو یو، کامان»
دست هابیل آمد ومحکم دهانم را گرفت
روبروی حورعینی غنچه شد لبهای من
حضرت لوط از عقب امد لبانم را گرفت!
سعی کردم تا بنوشم جامی از جوی شراب
حضرت عیسی پرید و استکانم را گرفت
حضرت حوا به همراه دو غلمان بلوند
ردشد و کلا لباس پرنیانم را گرفت
داشتم با حرص میلیسیدم از جوی عسل
حضرت داود با انبر زبانم را گرفت
دیدم استخری پر از حوری، پریدم توی آب
تا شدم نزدیک آنها کوسه رانم را گرفت
توی یک وان بلورین تخت خوابیدم در آب
نوح بیرونم نمود از آب و وانم را گرفت
یک پری شد میهمانم، بردمش پشت درخت
بچه خوشگل یوسف آمد میهمانم را گرفت
خواستم وارد شوم در حلقهی اصحاب کهف
سگ پرید از قسمت پا استخوانم را گرفت
پاتوق دنجی برای عشق و حالم یافتم
گشت ارشاد بهشت امد مکانم را گرفت
یافتم اکسیرعمرجاودان را در بهشت
یک نفر اکسیر عمرجاودانم را گرفت
گفتم آخر ای خدا! این گیر دادنها به ما
لذت تفریح در باغ جنانم را گرفت
پاسخ آمد: این سزای اوست که روی زمین
وقت عشق و حال، حال بندگانم را گرفت
تقی مختار روزنامهنگار و بازیگر سینما مقیم واشنگتن پیام تصویری خود در مورد فروزان را با اشاره به موقعیت این بازیگر فقید در سینمای کشور باز گفت.
پس از او اردوان مفید طی سخنانی با اشاره به دشواری زندگی امروز در ایران موضوعی را به نقل ازبانوئی مطرح کرد و گفت: اگر مردی، زن باش و برو ایران!
سپس پیام تصویری بهمن مفید از آنتالیا در ترکیه پخش شد که گفت در مدتی که در ایران بودم کسی سراغ مرانگرفت و آنگاه مرتضی عقیلی از جفا به سینماگران گله کرد.
مرتضی برجسته، برگزارکننده مراسم آخرین سخنران مجلس یادبود فروزان و ثریا بهشتی بود که گفت: نمیدانم چرا ما را خانهنشین کردند. وی با توجه به انتقاد مردم از بزرگداشت هنرمندان پس از مرگ قول داد از این پس بزرگداشت آنان در همین محل «خانه فرهنگ و هنر ایارن» بر پا خواهد شد.