در روزهای گذشته همزمان با بارندگی شدید در شهرهای مختلف ایران، چند مورد فرونشست نیز گزارش شده است. در یک نمونه در مهرشهر کرج فرونشست زمین باعث بلعیده شدن یک اتومبیل پژو ۲۰۶ شد. در نمونه دیگری بر اثر فرونشست پایه‌ی یک پل در حال احداث در مهریز یزد فروریخت و راننده لودر که بر روی پل مشغول کار بود آسیب دید.
انتشار گزارش نتایج یک پژوهش مشترک از سوی محققین دانشگاه کلرادو و دانشگاه فنی هامبورگ درباره پدیده فرونشست در جهان که ماه گذشته منتشر شد نشان می‌داد ایران در رتبه دوم نرخ فرونشست و در رتبه سوم از نظر مساحت با این پدیده روبروست.
فرونشست در دنیا دو عامل طبیعی و انسانی دارد و بطور میانگین ۷۷ درصد فرونشست‌های جهان به دلیل عوامل انسانی رخ می‌دهد. از این ۷۷ درصد، ۶۰ درصد آن به علت برداشت بی‌رویه آب از سفره‌های زیر زمینی است، اما در ایران بیش از ۹۵ درصد فرونشست‌ها به دلیل برداشت از سفره‌های زیرزمینی رخ می‌دهد. همچنین در ایران گستردگی دیده فرونشست در حالیست که حدود نیمی از جمعیت کشور در مناطق درگیر با پدیده فرونشست زندگی می‌کنند.
آمارهای ارائه شده وضعیت خشکی منابع آب زیرزمینی در ایران نشان می‌دهد کاهش حجم آب‌های زیرزمینی کشور که از سال ۱۳۵۵ در کشور بطور محسوس شروع شده با گذشت ۴۷ سال، میزان کسری آن به ۱۳۵ کیلومترمکعب رسیده است.
کاهش سطح آب در تمامی حوضه‌های آبریز کشور محسوس و به تبع آن «فرونشست زمین» در تمامی استان‌های کشور در حال رخ دادن است. نسبت به سال ۱۳۵۵ و دهه ۵۰، تعداد چاه‌های آب در ایران بیش از ۱۷ برابر شده است و از ۴۵ هزار حلقه به بیش از ۸۰۰ هزار رسیده است.
همچنین تعداد دشت‌های ممنوعه و بحرانی از ۲۲ دشت در سال ۱۳۴۵ به ۴۰۵ دشت (۲۷۰ دشت ممنوعه و ۱۳۵ دشت ممنوعه بحرانی، گزارش شرکت مدیریت منابع آب فروردین ۱۳۹۸) در آخر سال ۱۳۹۷ رسیده است.
اینهمه در حالیست که پیش‌بینی می‌شود که برداشت سالانه ۵۰ میلیارد متر مکعبی آب زیرزمینی که ۸۹ درصد آن در کشاورزی است، تعداد دشت‌های ممنوعه و بحرانی در کشور را بطور مستمر بیشتر کند و شامل کلیه دشت‌های کشور خواهد شد.
مرتضی صدیقی معاون فنی سازمان نقشه‌برداری ایران اسفندماه گذشته اعلام کرد که در ادامه بحران فرونشست زمین در مناطق مختلف ایران به علت کم‌آبی و خشکسالی، میزان فرونشست در مناطقی از استان کرمان به بیش از ۴۲ سانتی‌متر، در استان البرز به ۳۰ سانتی‌متر و در پایتخت هم به ۲۴ سانتی‌متر در سال رسیده است.
مرتضی صدیقی با بیان اینکه اکنون ۳۶۰ منطقه با مساحتی معادل پنج درصد کل ایران دچار فرونشست زمین شده‌اند و هفت استان هم از این حیث در نقطه بحرانی قرار دارند، توضیح داد: «مناطق تحت تاثیر ایران با نرخ بالای ۲۰ سانتی‌متر در سال پنج برابر میانگین جهانی نشست می‌کنند و نباید فراموش کرد که عمده مساحت درگیر فرونشست زمین هم مربوط به مناطق شهری یا زمین‌های مناسب کشاورزی و باغداری است.»
علی شهباز کارشناس زمین‌شناسی نیز روز گذشته در رابطه با فرونشست زمین در کشور گفت که افزایش دما و کاهش بارش‌ها منجر به فشار بیشتر به آبخوان و تشدید فرونشست شده است و متأسفانه این شرایط گرم و خشکی که بر کشور ما خاک است تا سال ۲۰۳۰ ادامه‌دار بوده و بر اساس پیش‌بینی‌ها تا سال ۲۰۴۰ ایران در منطقه خاورمیانه جزو کشورهای بسیار پرتنش به واسطه منابع آبی خواهد بود.
به گفته لین کارشناس زمین‌شناسی در نتیجه تا زمانی که شرایط گرما پایدار باشد، اگر اقدام خاصی انجام نشود قطعاً شاهد درگیر شدن مناطق بیشتری از کشورمان با این پدیده خواهیم بود. درحال حاضر ۴۰۰ دشت از ۶۰۸ دشت ایران در محدوده قرمز قرار دارند و هرگونه برداشت آبی از آنها ممنوع است و اگر برداشت از آبخوان‌ها و احیای آنها را دنبال نکنیم، این ریتم ادامه خواهد داشت.
او با بیان اینکه تنها در شناسایی نقاطی که درگیر فرونشست هستند متولی داریم و مقابله با آن بطور جدی دنبال نمی‌شود، گفته سازمان زمین‌شناسی وظیفه شناسایی دشت‌های مستعد و یا دچار فرونشست زمین را بر عهده دارد اما این تنها در حوزه پایش فرونشست است و متأسفانه پرداختن به راهکارهای کاهش آن روی هواست!
علی شهباز افزوده که در وزارت نیرو کمیته‌ای تحت عنوان کمیته «سازگاری با کم آبی» وجود دارد که در آن از ارگان‌های مختلف حضور دارند و فرونشست نیز ذیل این کارگروه دیده شده اما متأسفانه مشخص نیست که خروجی آن بطور ویژه درباره برداشت از آبخوان‌ها، کسری آبخوان‌ها و فرونشست زمین چه بوده است.
فرونشست زمین در کنار دیگر پیامدهای تغییرات اقلیمی از خشکسالی تا سیل و آبگرفتگی بر آمار مهاجرت نیز اثرگذر است. رصدخانه مهاجرت ایران سال گذشته در گزارشی وضعیت تاب‌آوری اقلیمی ایران را مورد بررسی قرار داد.
بر اساس این گزارش شاخص تاب‌آوری داده‌های ۱۸۰ کشور را شامل می‌شود، عوامل کلیدی همچون آسیب پذیری، آمادگی برای افزایش سرمایه گذاری‌های آب‌و‌هوایی و توانایی اقتصادی (تولید ناخالص داخلی) کشورها برای انطباق را در نظر می‌گیرد. این شاخص کشورها را در سه گروه تاب آوری طبقه بندی می‌کند: تاب آوری بالا (نمره بین ۶۰ تا ۱۰۰)، تاب‌آوری متوسط (نمره بین ۴۵ تا ۵۹.۹) و تاب آوری پایین (نمره پایین‌تر از ۴۵).
بر اساس امتیازات این شاخص، ایران با کسب امتیاز ۳۶ در رتبه هفتاد و دوم این شاخص و در میان کشورهای با تاب‌آوری پایین قرار گرفته است. همچنین بر اساس رتبه‌بندی این شاخص تنها ۱۵ کشور در گروه کشورهای با تاب‌آوری بالا قرار دارند. ۲۳ کشور در گروه تاب‌آوری متوسط و ۱۴۲ کشور در گروه کشورهای با تاب‌آوری پایین قرار دارند.
بر اساس این شاخص اقلیم کشورها و سرمایه‌گذارانی که در گروه کشورهای با تاب‌آوری پایین قرار دارند، در برابر رویدادهای شدید آب و هوایی مانند آتش‌سوزی جنگل‌ها، امواج گرما، سیل، خشکسالی و توفان آسیب‌پذیرتر هستند.
بهرام صلواتی مدیر رصدخانه مهاجرت ایران نیز زمستان گذشته اعلام کرد که از سال ۱۳۶۵ تا ۱۳۹۵ بطور متوسط سالانه یک میلیون نفر مهاجر داخلی داشتیم. این عدد بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۵ بوده است و در مدت ۷ سال است که نمی‌دانیم در این زمینه در کشور چه اتفاقاتی افتاده است. در این میان جمعیت مناطق حاشیه‌ای که بیشتر تحت تاثیر تغییرات اقلیمی قرار دارند، به مناطق مرکزی تزریق می‌شوند.
بهرام صلواتی در ادامه افزوده که بر اساس آمارها در سال ۲۰۲۲ تعداد چند هزار بلایای طبیعی رخ داده است و در ایران نیز بر اساس استانداردها، پنج بلای طبیعی رخ داده است.
مدیر رصدخانه ایران با تأکید بر اینکه در ۴۱ بلای طبیعی شناخته شده در دنیا، ۳۲ مورد آن در ایران شناسایی شده است، گفته که این عدد نشان‌دهنده بلاخیز بودن کشور است. کمبود آب، شامل تنش آبی، کم‌آبی و بحران آب است. مفهوم تنش آب نسبتاً جدید است. تنش آب مشکل در یافتن منابع آب شیرین برای استفاده است، که علت آن تخلیه منابع است. بحران آب وضعیتی است که در آن آب قابل آشامیدن و غیر آلوده در یک منطقه کمتر از تقاضای آن است.
علی سلاجقه رئیس سازمان محیط زیست نیز پیشتر به خبرگزاری «ایلنا» گفته بود که «تغییر اقلیم و بحران‌های زیست‌محیطی ناشی از آن در همه کشورها از جمله ایران بروز پیدا کرده و به مشکلات مختلفی از جمله مهاجرت اقلیمی دامن زده است.»
مهدی ضرغامی عضو هیئت‌علمی دانشگاه تبریز نیز خرداد سال ۱۴۰۱ آماری از مهاجرت درون کشوری به دلیل مشکلات اقلیمی ارائه کرده و گفته بود که تحت تاثیر شرایط اقلیمی، ۱۰ هزار خانواده ایرانی سال گذشته از زابل خارج شدند؛ این عددی است که شرکت حمل‌ونقل و ترابری ثبت کرده است.
روزنامه «جهان صنعت» بهمن‌ماه گذشته در گزارشی درباره مهاجرت اقلیمی نوشته بود که ورود مهاجران جدید به یک منطقه به معنای تامین منبع آب، مسکن و… برای آنهاست. وضعیتی که بازار کار، بازار مسکن، ذخایر آبی و… را تحت تاثیر قرار داده و با چالش‌هایی مواجه می‌کند. چنانچه تاکنون مقامات دولتی بارها گفته‌اند تهران دیگر ظرفیت ورود مهاجران جدید را ندارد. شهرهای شمالی کشور نیز که اکنون یکی از مقاصد مهاجرتی هستند با بحران آب و فرونشست زمین دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند. نتیجه آن می‌شود که به مرور زمان، مقصد مهاجرتی نیز با چالش‌های دیگری مواجه می‌شوند. به عبارتی مشکلات حل نمی‌شود، بلکه فقط به منطقه‌ای دیگر منتقل شده و بر حجم آن هم افزوده شده تا جایی که به گره کور تبدیل می‌شود.
