مالاریا بار دیگر و اینبار در ۴ استان و برخی مناطق پاک کشور شیوع پیدا کرده است: «سال گذشته پرونده موارد مالاریای کشور با حدود ۱۰ هزار مورد بیماری بسته شد که همه این موارد، اعم از داشتن ملیت ایرانی، افغان یا پاکستانی ورودی از خارج از کشور بوده‌اند.»
خبرگزاری ایرنا به نقل از معاون بهداشت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با اعلام این مطلب نوشت: «به دلیل افزایش بار بیماری در سال ۱۴۰۱ به دنبال وقوع سیل در پاکستان و افزایش بیش از حد تصور موارد وارده مالاریا از پاکستان و افغانستان و افزایش ریسک برقراری مجدد چرخه انتقال، مالاریا در داخل شهرستان‌های مرزی استان سیستان و بلوچستان به شکل قابل توجهی افزایش یافت که با وجود عدم مشاهده شواهد اثبات شده مبنی بر برقراری چرخه انتقال محلی مالاریا، سازمان جهانی بهداشت بر موارد اندکی از انتقال بیماری در داخل مرزهای کشور، نظر دارد.»
حسین فرشیدی افزود: «در دو سال گذشته پس از نزدیک به ۱۰ سال کاهش موارد مالاریا، افزایش مواردی را شاهد بودیم که همه این موارد، موارد وارده از مرزهای جنوب و جنوب شرقی کشور بیشتر از کشور پاکستان بوده و به هرحال برنامه ما را متاثر خواهد ساخت. نگرانی ما و همکاران این است که موارد وارده از کشورهای افغانستان و پاکستان تبعاتی برای برنامه ایران در مهار و حذف مالاریا به همراه داشته باشد.»
به گفته وی، این افراد همگی مسافرت‌های مرزی به مناطق سیستان بلوچستان به ویژه شهرهای سرباز، چابهار و سراوان داشته‌اند، و بیشتر مربوط به نیروهای نظامی و انتظامی شاغل در منطقه و کسانی که در امر جابجایی سوخت بین مناطق مرزی ما و پاکستان اشتغال داشته‌اند، هستند.
وی با اشاره به اینکه کشورهایی نظیر امارات و مراکش در سال‌های گذشته و دو کشور آذربایجان و تاجیکستان در سال گذشته گواهی حذف مالاریا را دریافت کردند اضافه کرد: «ما بیش از ۸۰ میلیون جمعیت داشته و در جوار کشورهایی مانند پاکستان و افغانستان قرار داریم که آمار بیماری مالاریا در آن‌ها بیشتر از بسیاری از کشورهای منطقه است.»
وی در ادامه به پیشتازی ایران در منطقه در تشخیص مالاریا اشاره کرد و گفت: «ایران هم‌راستا با نهضت مبارزه جهانی با مالاریا موفق شد طی ۴ سال ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۰ گزارش صفر موارد بومی مالاریا را در کشور گزارش کند، که نشان‌دهنده پیشرفت قابل توجه برنامه کنترل مالاریا بعد از ۶ دهه مبارزه با بیماری در کشور است.»
فرشیدی به تلاش به ویژه در دانشگاه‌های علوم پزشکی جنوب و جنوب شرقی کشور در استان‌های سیستان و بلوچستان، هرمزگان و بخش جنوبی استان کرمان، محدوده تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی جیرفت اشاره کرد و افزود: «این تلاش‌ها سبب شده که در کنار کشور به شدت آلوده‌ای مثل پاکستان با تخمین بیش از دو میلیون مورد سالیانه مالاریا ، چنین دستاورد بزرگی داشته باشیم.»
در ۵ اردیبهشت نیز رئیس اداره کنترل بیماری‌های منتقله توسط ناقلین وزارت بهداشت با بیان اینکه تمام موارد بیماری مالاریا، وارداتی و از مرزهای جنوب و جنوب‌شرقی کشور به ویژه از کشور پاکستان وارد کشور شده‌اند اعلام کرده بود: «برای اولین بار مواردی از مالاریا در استان‌های همدان، خراسان‌شمالی، چهارمحال و بختیاری، محدوده دانشگاه علوم پزشکی سبزوار و برخی دیگر از مناطق پاک کشور ثبت شده است که همگی مالاریای وارده و غیربومی بوده‌اند و همگی مسافرت‌های مرزی به مناطق جنوب شرقی داشته‌اند.»
احمد رئیسی با بیان اینکه طی دو سال گذشته، پس از حدود یک دهه کاهش بیماری مالاریا شاهد افزایش موارد ابتلا بودیم درباره میزان ابتلا به مالاریا در سال ۱۴۰۲ گفت: «پرونده موارد مالاریای کشور با ۱۰ هزار و ۲۶۴ مورد در سال گذشته بسته شد. تمام این موارد اعم از داشتن ملیت ایرانی، افغان یا پاکستانی، جزو موارد وارده به کشور هستند.»
افزایش آمار مبتلایان به مالاریا
در همین ارتباط خبرگزاری مهر ۶ اردیبهشت به نقل از رییس بخش عفونی بیمارستان «مسیح دانشوری» نوشت: «روند ریشه‌کنی مالاریا در چند سال گذشته به دلیل همسایگی با کشورهای مالاریاخیز در حاشیه جنوب شرقی کشور (افغانستان و پاکستان)، شیوع کرونا و اختصاص تمام ظرفیت شبکه‌های بهداشتی به کنترل کرونا دچار اختلال شد به نحوی که امسال آمار مبتلایان به مالاریا افزایش داشته است.»
پیام طبرسی ویواکس و فالسیفارم را دو نوع مهم بیماری مالاریا عنوان کرد که ویواکس معمولاً باعث بروز بیماری خفیف‌تری می‌شود اما فالسیفارم معمولاً باعث ایجاد بیماری خیلی شدید و حتی گاهی کُشنده می‌شود.
استاد بیماری‌های عفونی دانشگاه علوم پزشکی «بهشتی» با اشاره به انتقال مالاریا از طریق پشه آنوفل گفت: «پشه آنوفل در آب‌های راکد و مناطقی که دارای وضعیت نامناسب بهداشتی هستند، تکثیر می‌یابد.»
به گفته وی، پس از گزش فرد مبتلا به مالاریا توسط پشه آنوفل، انگل بیماری وارد بدن پشه می‌شود و این پشه با گزش سایر افراد می‌تواند بیماری را به آنان منتقل کند و به این ترتیب باعث گسترش بیماری می‌شود.
وی انتقال بیماری را تنها از طریق پشه آنوفل دانست و تاکید کرد: «بیماری فرد به فرد مبتلا نمی شود به این معنا که در مناطقی که این پشه وجود ندارد حتی اگر فرد مبتلا به مالاریا وجود داشته باشد بیماری منتقل نمی‌شود.»
وی مناطق آندمیک مالاریا در ایران را محدود به استان‌های جنوب شرقی کشور هم مرز با افغانستان و پاکستان معرفی کرد که شیوع و عدم کنترل مناسب مالاریا در این کشورها و وجود مراودات با ایران باعث انتقال مالاریا در استان‌های جنوب شرقی کشور شده است.
به گفته طبرسی، در صورت عدم شناسایی به موقع، شدید شدن بیماری و افزایش میزان درصد انگل در خون فرد بیماری خطرناک و کشنده شده و با عوارض زیادی همراه خواهد بود.
اگرچه شایع‌ترین راه انتقال مالاریا گزش پشه آلوده است اما در موارد نادر احتمال انتقال از راه دریافت خون آلوده، استفاده از سرنگ مشترک و از مادر به جنین وجود دارد.
خوش‌خیالی درباره دریافت گواهی حذف مالاریا
با وجود افزایش موارد ابتلا به این بیماری در کشور، مقامات وزارت بهداشت نه تنها اطلاعاتی از میزان مبتلایان در استان‌های آلوده اعلام نکرده‌اند بلکه تا کنون از انتشار موارد منجر به فوت این بیماری در رسانه‌ها خودداری کرده‌اند. اغلب مسئولان وزارت بهداشت ادعا می‌کنند که موارد ابتلا به مالاریا در کشور کشنده نیست.
در این ارتباط خبرگزاری تسنیم تنها به موارد ابتلای این بیماری در استان سیستان و بلوچستان پرداخته و به نقل از رئیس دانشگاه علوم پزشکی ایرانشهر نوشته است: «از ابتدای سال تا کنون ۲۷۰ مورد بیمار مبتلا به مالاریا در شهرستان‌های تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی ایرانشهر شناسایی شده که ۱۱۳ مورد آن مربوط به شهرستان راسک بوده است.»
اینهمه در حالیست که از مجموع ۱۰ هزار و ۲۶۴ مورد مالاریای وارداتی در سال گذشته ۶۶۲۹ مورد از ابتدای سال ۱۴۰۲ تا پایان مهرماه همان سال ثبت شده بود که از این تعداد، ۴۴۴۸ مورد مالاریای ویواکس، ۲۰۸۲ مورد مالاریای فالسیپاروم و میکس گزارش شده بود. تازه این تعداد مربوط به مبتلایان ثبت شده و بیمارانی است که امکان دسترسی به مراکز درمانی داشته‌اند.
با وجود ثبت این آمارها و افزایش ابتلا به این بیماری در سال گذشته مسئولان وزارت بهداشت اعلام کرده بودند که در انتظار دریافت گواهی حذف این بیماری از سوی سازمان بهداشت جهانی هستند!
رئیس اداره کنترل و مبارزه با مالاریا وزارت بهداشت در ۴ امرداد سال گذشته با بیان اینکه «چرخه زنجیره انتقال محلی مالاریا را از حدود ۴ سال قبل قطع کرده‌ایم و این دستاورد تداوم داشته است» به خبرگزاری ایسنا گفته بود: «در این راستا منتظر هستیم گروه کارشناسان ارشد سازمان بهداشت جهانی برای تایید این موضوع به کشور بیایند و پس از بررسی‌های بیشتر کشور و مناطق مرزی با پاکستان، گواهی حذف مالاریا از کشور را صادر کنند.»
در مهرماه ۱۳۹۹ یک مسئول مرکز بهداشت سراوان استان سیستان و بلوچستان از شناسایی پنج مبتلای جدید به ویروس مالاریا خبر داده بود که شمار مبتلایان را به ۱۲۷ تن از ابتدای آن سال تا مهر ماه را افزایش داده بود.
همچنین در همین ارتباط سعید نمکی وزیر وقت بهداشت در امردادماه سال ۹۸ گفته بود: «ما در سرزمینی مالاریاخیز هستیم ولی می‌توانیم اعلام کنیم که امسال و سال دیگر [یعنی سال ۹۹] بیماری مالاریا در ایران ریشه‌کن می‌شود!»
مالاریا از خواب دو ساله برخاست؛ شیوع دوباره در سیستان و بلوچستان با شناسایی ۱۲۷ بیمار مبتلا
آنگونه که رئیسی مسئول وزارت بهداشت اعلام کرده بود، عمدتا تنها ۵ درصد موارد ثبت مالاریا در ایران شامل موارد بومی است و ۹۵ درصد شامل افرادی است که از پاکستان و افغانستان در استان‌های سیستان بلوچستان، هرمزگان و بخش جنوبی استان کرمان تردد می‌کنند.
عمده‌ترین راه انتقال بیماری مالاریا از طریق نیش پشه آنوفل ماده است که حدود شش گونه‌ی آن در جنوب و جنوب شرقی ایران و شمال زاگرس وجود دارد. برخی مطالعات دانشگاه آکسفورد حاکیست تغییرات اقلیمی در ایران به عنوان عامل مهم افزایش شمار پشه آنوفل، خطر شیوع دوباره مالاریا را در کشور افزایش داده است.
