در طول هفته‌ای که گذشت بازار بورس در حالی یک روند منفی را پشت سر گذاشت که شاخص بازار سرمایه هر روز با ریزش روبرو بود. طی چهار روز گذشته دست‌کم ۵۷۵ میلیارد تومان پول حقیقی نیز از بازار بورس خارج شد.
شاخص کل بورس ایران در هفته سوم اردیبهشت‌ماه ۲/۰۲ درصد ریزش کرد و در سطح دو میلیون و ۲۱۹ هزار و ۹۲ واحد ایستاد. شاخص هم‌وزن نیز که هفته گذشته روندی مثبت را طی کرده بود در هفته جاری منفی شد.
شاخص هم‌وزن ۱۲ هزار و ۹۰۰ واحد ریزش کرد و با کاهش ۱/۷ درصدی در سطح ۷۳۷ هزار و ۹۴۴ واحد قرار گرفت.
تراز پول حقیقی نیز منفی شد و بازار بخشی از سرمایه حقیقی خود را از دست داد. در پایان معاملات روز چهارشنبه ۱۹ اردیبهشت مشخص شد طی چهار روز کاری هفته سوم اردیبهشت، دست کم ۵۷۵ میلیارد تومان پول حقیقی از بازار خارج شده است.
سال ۱۴۰۳ از ابتدا تا پایان هفته سوم اردیبهشت سال خوبی برای بازار بورس ایران نبوده است. بسیاری از روزهای سال جدید نمادها قرمز بودند و خروج پول حقیقی از بازار در جریان بود.
محمد خبری‌زاد کارشناس بازار سرمایه در توضیح شرایط بازار سرمایه طی هفته‌های گذشته گفته که «بعد از اسفندماه آنهم در مقطع کوتاهی که بازار یک مقدار مثبت و رو به صعود بود، به دلایل مختلفی منفی شد. یک بخشی ناشی از جنگ با اسرائیل و تنش‌های ژئوپولیتیکی بود، اما بعد همچنان بازار به خاطر اینکه پارامتر‌های منفی بازار حذف نشده و از بین نرفته و بهبود پیدا نکرده است همچنان منفی است. پارامتر‌هایی مثل نرخ بهره ۳۰ درصد که الان در اقتصاد کاملا جا افتاده است؛ یکی هم بحث عدم رشد دلار نیما. هر دو مورد باعث شده که بازار رشد پیدا نکند و یک روند منفی فرسایشی به خودش بگیرد.»
بیش از سه سال است که شاخص بورس دچار صعود و سقوط‌های شدید می‌شود و بسیاری از تحلیلگران دخالت مستقیم دولت در بازار سرمایه را عامل بروز چنین بی‌ثباتی ارزیابی می‌کنند.
درست یک سال پیش در ۱۷ اردیبشهت بازار سرمایه سقوط کرد و شاخص کل بورس با بیش از ۹۰ هزار واحد ریزش، در کانال دو میلیون و ۴۰۰ هزار واحد ریزش داشت.
محمد خبری‌زاد نیز معتقد است بازار بورس در اردیبهشت امسال همان مسیری را طی می‌کند که اردیبهشت سال گذشته طی کرد. او گفته «تاریخ ۱۷ اردیبهشت ۱۴۰۲ بیشتر به عنوان یک سمبل بین اهالی بازار دارد خودش را نشان می‌هد. از آن تاریخ تقریبا بیش از ۷۰ درصد نمادها بازدهی منفی داشته و متاسفانه از آن تاریخ به بعد هیچ تصمیم گیری در سیاست‌های کلان اقتصادی هم راستا با بازار سرمایه گرفته نشده است، یعنی نرخ حامل‌های انرژی رشد پیدا کرده بدون این که به اثراتش روی شرکت‌ها و سودآوری شرکت‌ها فکر کنند. نرخ خوراک پتروشیمی‌ها، نرخ خوراک پالایشی‌ها و دیگر محدودیت‌هایی که روی دلار شرکت‌های صادرات‌محور گذاشتند. نرخ بهره بالا و… همه این تصمیمات از آن تاریخ به بعد گرفته شده که متاسفانه هیچ کدام در راستای حفظ منافع بازار سرمایه نبوده است. نتیجه این شرایط را روی تابلو به راحتی می‌توان دید.»
در آغاز هفته جاری رضا عیوضلو معاون نظارت بر بورس‌ها و ناشران و مدیر نظارت بر بورس با اشاره به سقوط بازار سهام در نیمه اردیبهشت‌ماه گذشته گفته بود «اولین کار بررسی معاملات اشخاصی بود که در لیست دارندگان اطلاعات نهانی بودند، که آی‌پی این افراد بررسی شد، قصد ما این بود که افرادی که مظنون به معامله بر اساس اطلاعات نهانی بودند بررسی شوند.»
رضا عیوضلو افزود که «از بررسی‌های صورت‌گرفته، موضوع چشمگیری عاید نشد و ما گام بعدی را شروع کردیم که بررسی لیست افرادی بود که در تاریخ مذکور بیشترین فروش را داشتند که بالغ بر ۲۴۰۰ شخص حقیقی و حقوقی بودند که مجدداً آنها هم فیلتر شدند و در نهایت به لیست ۵۰۰ نفره رسیدیم و الگوی معاملاتی افراد را بررسی کردیم، در نهایت به یک لیست ۴۰ نفره از افراد حقیقی و حقوقی رسیدیم که مشکوک به استفاده از اطلاعات نهانی در تاریخ ۱۷ـ۱۸ اردیبهشت بود.»
معاون نظارت بر بورس‌ها و ناشران همچنین گفته «این لیست [۴۰ نفره] به مرجع قضایی ارسال شد و آن مرجع هم بررسی‌های خودش را آغاز کرده و اطلاعات تکمیلی را از ما گرفته است.»
سخنان رضا عیوضلو بیانگر توزیع رانت اطلاعاتی در بازار بورس است؛ همانچیزی که سال‌هاست مورد تأکید کارشناسان بورس است و معتقدند برخی «خودی»ها به بهره‌مندی از رانت اطلاعاتی سودهای کلان از بازار بورس به جیب می‌زنند و در این میان سرمایه سهامدارانی که شهروندان معمولی هستند نیز به باد می‌رود.
محمد خبری‌زاد معتقد است رانت مورد اشاره رضا عیوضلو که به تهیه فهرستی ۴۰ نفره منجر شده، تنها یک گوشه‌ای از درز اطلاعاتی بوده که از تصمیمات مشابه و مضری رخ داده است. او گفته «ممکن است بعضی‌ها به اصطلاح از آن استفاده کرده باشند. دو نکته در این میان هست؛ یکی اینکه اثبات شدن آنکه افرادی که در ۱۷ اردیبهشت اقدام به فروش کردند و به اصطلاح بهره بردند از سوی سازمان و نهاد‌هایی که مسئول بودند هیچوقت اعلام نشده و شاید برای آنها مشخص نشده است. برای همین خیلی نمی‌شود روی آن پافشاری کرد.»
وبسایت «اقتصاد ۲۴» نیز در گزارشی نوشته «در یک سال اخیر نیز روند بازار سهام به گونه‌ای بوده است که می‌توان گفت افرادی که به این بازار اعتماد نکرده‌اند، حکم برنده را داشته‌اند؛ درواقع افرادی که در یک سال اخیر پول خود را به سمت دارایی‌های طلامحور برده‌اند، بهتر از بازار سهام موفق به کسب بازدهی شده‌اند،»
در حالی که فضای بازار بورس و مسیری که طی می‌کند مبهم است اما امین شجاعی کارشناس بازار سرمایه در گفتگو با وبسایت «تجارت نیوز» اعلام کرده بازار از خرداد مثبت خواهد شد: «آنالیز زمانی بازار سهام، از بازگشت نماگر‌های سهامی به روند صعودی بلندمدت خود از خردادماه خبر می‌دهد.»
امین شجاعی توضیح داده که «آنچه بطور مشخصی واضح است، ارزنده بودن سهام شرکت‌ها به لحاظ ارزش دارایی آنهاست. در این موضوع شکی نیست، چون با محاسبات ساده‌ای مشخص می‌شود ارزش دارایی هر شرکت بورسی بر اساس قیمت سهام آنها، می‌تواند خیلی بیشتر از محدوده‌های قیمتی فعلی قرار گیرد.»
این کارشناس بازار سرمایه معتقد است رکود در بازار‌های موازی به بورس نیز سرایت کرده است: «موضوع دیگر، رکود بازار‌های موازی است. مادامی که گردش پول در بازار‌های موازی جریان پیدا نکند، در بازار سرمایه نیز اتفاق نخواهد افتاد. با وجود اینکه قیمت‌های مسکن، خودرو و سایر بازارها اعلام می‌شود، اما حجم معاملات در بازار‌های موازی هم کاهش پیدا کرده است. نبود گردش پول در بازارها، به‌تبع به بازار سرمایه نیز سرایت پیدا می‌کند.»
او همچنین گفته «عامل دیگر قرارگیری بورس در وضعیت فعلی، کمبود نقدینگی در کف جامعه است. هنگامی که شرایط تورمی بر اقتصاد حکم‌فرما می‌شود، به تبع، ارزش دارایی ریالی، کم و کمتر می‌شود و در نتیجه آن، قدرت خرید کف جامعه کاهش پیدا می‌کند. از همین رو، پول کمتری از سمت حقیقی‌ها وارد بازار می‌شود.»
