شماری از فعالان و کنشگران سیاسی ایرانی از ۲۶ تا ۲۹ آوریل ۲۰۲۴ بر اساس بیانیه‌ای که پیش از آن به کیهان لندن نیز ارسال شده بود، «با هدف ارزیابی و آسیب‌شناسی نیروهای مخالف جمهوری اسلامی» در شهر ساحلی کادیز در جنوب غربی اسپانیا در یک کنفرانس سه روزه شرکت کردند.
برگزارکنندگان این کنفرانس در این بیانیه تأکید کرده بودند به دنبال راهکارهایی برای «کاهش تنش و برخوردهای غیرمتمدنانه در میان اپوزیسیون» هستند وچنین استدلال کردند که «سرخوردگی» حاصل از «فروکش کردن جنبش ملّی زن، زندگی، آزادی» و برنامه‌ریزی اتاق‌های فکر جمهوری اسلامی عامل «پرخاشگری» اپوزیسیون، «خودزنی و فرسایش درونی» آن شده است و طیف‌های سیاسی مختلف در این کنفرانس جمع می‌شوند تا «فضای گفتگو و همکاری میان نیروهای مخالف حکومت» به وجود آورند.
در کنفرانس کادیز فعالان سیاسی مختلفی حضور داشتند که کمتر سابقه داشت با توجه به دیدگاه‌ها و اختلافات فکری و نظری برای گفتگو و تبادل نظر در یکجا جمع شوند.
اغلب آنهایی که برای شرکت در این نشست به کادیز رفته بودند از حضور در این کنفرانس ابراز رضایت کرده‌اند اما انتقادات زیادی نیز نسبت به آن از سوی کسانی مطرح شده که در آن حضور نداشته‌اند.
از حسن اعتمادی فعال سیاسی و شهرام همایون مدیر تلویزیون «کانال یک» به عنوان دو تن از برگزارکنندگان کنفرانس کادیز نام برده می‌شود و خودشان نیز در گفتگوهایی که انجام داده‌اند چنین موضوعی را به مخاطبان منتقل می‌کنند.
بیشتر منتقدان کنفرانس کادیز معتقدند این نشست «جمع اضداد» بود و تجربه شکست «جرج تاون» تکرار خواهد شد، اما حاضرین در کنفرانس بر اساس آنچه از سخنان آنان منتشر شده است به اتفاق معتقدند این تجربه فرصتی جهت همکاری بیشتر اپوزیسیون از طیف‌های مختلف برای یک هدف مشترک که همانا سرنگونی جمهوری اسلامی است به وجود می‌آورد.
کیهان لندن برای بررسی آنچه در کنفرانس کادیز گذشت و برخی انتقاداتی که نسبت به آن مطرح شده، با الهیار کنگرلو، شهلا انتصاری، عبدالستار دوشوکی و پانته‌آ مدیری گفتگو کرده است.
کنگرلو: حرکت با «جمع اضداد» ایجاد می‌شود
دکتر الهیار کنگرلو از چهره‌های حاضر در این کنفرانس در باره انتقادات مطرح شده در مورد تکرار «جرج تاون» معتقد است، «تا جایی که از شکست‌های قبلی درس گرفته و در تلاش بعدی به کار گرفته شود، حتا اگر به هدف نرسد شکست محسوب نمی‌شود. برای همین نشست جرج تاون یا ققنوس را شکست نمی‌دانم؛ نشست کادیز را هم شکست نمی‌دانم؛ تمام تلاش‌های این چهل سال را که هنوز به هدف نرسیده شکست نمی‌دانم چون از همه آنها درس می‌گیرم.»
وی در مورد دستاوردهای کنفرانس کادیز توضیح داد، «طیف‌های مختلفی آن را برگزار کردند، بیشتر تفکرات سیاسی در آن حضور داشتند، از اعضای سابق سازمان مجاهدین تا طرفداران مشروطه و جمهوریخواهان استخواندار. در شهری که کنفرانس برگزار شد همه دنیا برای تفریح می‌روند اما آن پنجاه، شصت نفری که به کنفرانس آمده بودند سه روز در هتلی بودند کنار اقیانوس اما نتوانستند از هتل بیرون بروند و تماماً به مسائل ایران و اختلافات‌شان پرداختند، اختلافات را به صورت کاملا متمدنانه مطرح کردند؛ در جرج تاون کسی را ندیدم اختلاف‌اش را مطرح کند. جمع اضداد دلیل حرکت است، بنابراین در هر قسمتی که می‌خواهیم حرکت ایجاد کنیم باید اضداد را کنار هم قرار دهیم. ما خواستیم افرادی را که با هم اختلاف دارند اما اختلاف انفجاری ندارند ابتدا با هم جمع کنیم تا یواش یواش جمع مستان که اختلافات‌شان عمیق‌تر است برسند.»
انتصاری: تمرین برای پرورش دموکراسی
شهلا انتصاری فعال سیاسی جمهوریخواه که او نیز برای حضور در این کنفرانس به شهر کادیز رفته بود، می‌گوید «من به نمایندگی از تعدادی مبارزین داخل ایران که فعالیت خیابانی دارند، در این کنفرانس حضور داشتم تا پیام و مطالبات آنها را مطرح کنم، که اولین خواسته‌شان این بود که اپوزیسیون خارج کشور فراجناحی و فراحزبی عمل کند؛ آنها می‌گویند در ایران دشمن مشترک داریم که جمهوری اسلامی است و برای براندازی آن نیاز به کمک و همراهی یکدیگر داریم و برای ایجاد دموکراسی باید همه گروه‌ها در مبارزه با دشمن مشترک و فردای ایران سهیم باشند. آنها می‌گویند در خیابان‌های ایران افراد نمی‌پرسند فرد بغل‌دستی‌شان پادشاهی‌خواه، جمهوریخواه یا سوسیالیست است بلکه به دنبال این هستند که در مبارزه خیابانی با کمک هم موفق شوند.»
انتصاری در ادامه افزود، «طی سه روزی که در کادیز بودم دیدم که همه دوستانی که حضور داشتند هدف‌شان همگرایی بود تا یک راهکار مشترک برای مبارزه با جمهوری اسلامی پیداکنند اگرچه افراد نظرات مختلفی داشتند و همه نظرات مستقل خودشان را داشتند اما جنبه‌های همگرایی و همکاری را در کنفرانس یافتم.»
این فعال سیاسی افزود، «ایران یک جامعه متکثر است؛ یکی از دلایلی که جمهوری اسلامی مشروعیت خودش را از دست داده تمامیت‌خواهی آن است؛ بنابراین اگر هدف اپوزیسیون ایرانگرا رسیدن به فردای بهتر، آزادی و رفاه بیشتر برای مردم است، پس طبق قواعد دموکراسی باید آراء مخالف را تحمل کنیم؛ فکر می کنم این جمع اضداد در کادیز تمرینی برای پرورش دموکراسی است.»
دوشوکی: خشت اول کنفرانس کادیز کج نهاده شد
اما عبدالستار دوشوکی فعال سیاسی به عنوان منتقد کنفرانس کادیز می‌گوید، «واقعیت آن است که به قول آن ضرب‌المثل فارسی، خشت اول گر نهد معمار کج تا ثریا می‌رود دیوار کج؛ در بیش از ۲۰ سال گذشته کنفرانس‌های زنجیره‌ای زیادی داشتیم که تقریباُ اکثر آنها به شکست انجامید یا موفق نبودند. در مورد این کنفرانس اساس این بود که طرفداران پادشاهی در کنار جمهوریخواهان کنار هم باشند و مدارا کنند؛ اما در این کنفرانس کسانی شرکت کردند که پادشاهی‌خواهان را متهم می‌کنند که اصلاً اعتقادی به دموکراسی ندارند؛ یکی از شرکت‌کنندگان این کنفرانس مدعی است شعار «مرگ بر سه فاسد» از اتاق فکر نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی و سفارت روسیه بیرون آمده؛ اینها کسانی هستند که به اساس مشروطه‌خواهی حمله می‌کنند. در کادیز جمع اضدادی بودند که تاریخ ثابت کرده ایجاد ائتلاف و اتحاد با آنها امکان‌پذیر نیست.»
منابع مالی کنفرانس کادیز
یکی از مسائل مطرح شده در شبکه‌های اجتماعی و همچنین از سوی منتقدان در مورد کنفرانس کادیز مربوط به هزینه‌ها و تأمین مالی آن است. برگزاری یک نشست با حضور دست‌کم ۶۰ نفر به مدت سه روز آنهم در هتلی بزرگ در یک شهر ساحلی و توریستی اسپانیا هزینه‌های زیادی دارد.
دکتر کنگرلو پیشتر در یک مصاحبه گفته بود «مهم نیست منبع مالی کنفرانس از کجا تأمین شده بود.» وی در پاسخ به کیهان لندن در مورد منابع مالی کنفرانس کادیز می‌گوید، «بر اساس حدس خودم تلویزیون کانال یک را بخشی از مردم ایران نگاه می‌کنند، و شهرام همایون توانسته برنامه‌هایی را تهیه کند که علاقمندان به آن برای آن فداکاری می‌کنند؛ تمامی مخارج این کنفرانس را طرفداران تاریخی کانال یک پرداختند؛ گمان می‌کنم شاید چیزی حدود ۲۵۰ تا ۵۰۰ هزار دلار خرج ماهانه چنین تلویزیونی است. آقای همایون بطور شخصی میلیاردر نیست و ثروت او درواقع حمایتی است که از طرفداران تلویزیون کانال یک دارد. برای تلویزیونی که ماهانه ۵۰۰ هزار دلار خرج دارد برگزاری یک کنفرانس که بین ۲۰۰ تا ۵۰۰ هزار دلار خرج شده در حدود بودجه دو هفته تلویزیون است که کاملاً توانایی آن را دارند، به‌خصوص که اهداف این کنفرانس در راستای اهداف تلویزیون است.»
در مقابل اما عبدالستار دوشوکی عنوان می‌کند، «من سال‌هاست آقای شهرام همایون را می‌شناسم، سال‌هاست در برنامه‌هایی با حضور خود او انتقاد می‌کردیم که حامیان مالی نشست‌های دیگر که افراد و گروه‌هایی برگزار می‌کردند چه کسانی هستند و چرا شفافیت مالی ندارند! حالا که از خود آقای همایون در مورد منابع مالی کنفرانس سؤال می‌شود ایشان منتقدان را متهم می‌کند که وابسته به جمهوری اسلامی هستند. این نشست‌ها به اعتقاد من مردم را سرخورده می‌کند.»
مدیری: راهی بجز کنار آمدن با هم نداریم
دعوت‌شدگان به کنفرانس کادیز و برگزارکنندگان آن تلاش کردند از طریق برنامه‌هایی که تقریباً همه آنها از «کانال یک» پخش شده به بیان دستاوردهای این نشست سه روزه و دلایل خود برای توجیه یا قانع کردن منتقدان بپردازند.
پانته‌آ مدیری، خبرنگاری که به کادیز رفته بود و گرداندن بخشی از نشست آن را بر عهده داشت و پس از آن نیز برخی از سخنرانی‌های آن را تنظیم کرد که به عنوان مستند از «کانال یک» پخش شد، به کیهان لندن می‌گوید، «کمیته برگزارکننده از تشکل «ما هستیم» بود و روی این مسئله تأکید می‌شد که منابع مالی آن شخصی بوده است.»
او توضیح داد، «در این کنفرانس هدف توافق نبود بلکه مسئله اساسی گفتگو بین افراد بود، هرچند بحث بر سر نقش پنجاه و هفتی‌ها زیاد بود اما تلاش شد این صحبت‌ها طوری نباشد که افراد احساس کنند مقابل هم باید وارد سنگر شوند. گفتمان حامیان پادشاهی قوی‌تر و صدای آنها بلندتر بود؛ کسی حمله به پادشاهی‌خواهی نکرد حتا مخالفان، مانند آقای [حسن] اعتمادی بیشتر از جانب آنهایی صحبت کرد که علاقه‌ای به پادشاهی ندارند، اما افرادی مثل الهیار کنگرلو، حجت کلاشی، میترا جشنی و سایرین بودند که حامی گفتمان پادشاهی‌خواهی بودند. اگر توافقی هم بود سر این مسئله بود که هرکسی به تمامیت ارضی، مردم ایران و پرچم ایران باور دارد می‌شود با او دور یک میز نشست.»
وی افزود، «به عنوان یک خبرنگار احساسم این است که راهی بجز کنار آمدن با هم و قوی‌تر کردن احزاب نداریم. یکی از مسائلی که در کنفرانس مطرح شد، برنامه‌های سپاه پاسداران برای تفرقه انداختن بین اپوزیسیون بود؛ به نظرم باید شدیداً مراقب این مورد بود.»
هدف اصلی کنفرانس کادیز، تقویت تفاهم و مدارا بود تا راه را برای اپوزیسیونی متحدتر و مؤثرتر هموار کند. pic.twitter.com/23u18KN7bz
— Pantea Modiri- پانته‌آ مدیری (@PanteaModiri) May 2, 2024
یکی از موضوعات اصلی منتقدان کنفرانس کادیز نشستن حامیان گفتمان پادشاهی‌خواهی در کنار چهره‌های سیاسی بود که منتسب به «جریان پنجاه و هفتی‌ها» هستند و بر اساس سابقه در مخالفت با پادشاهی‌خواهان و شاهزاده رضا پهلوی سنگ تمام گذاشته‌اند. برخی به حضور چهره‌های نزدیک به جریان اصلاح‌طلب و سازمان مجاهدین در این کنفرانس انتقاد کرده‌اند و گروهی دیگر اهمیت را در مبهم بودن منابع مالی این کنفرانس می‌دانند. در شبکه‌های اجتماعی همچنین مطرح شد که در میان حاضرین افرادی هم بودند که شهرت و سابقه خوبی در فعالیت‌های سیاسی آنها وجود ندارد.
اختلاف بر سر همکاری با سازمان مجاهدین
فرزانه روستایی روزنامه‌نگار و از برنامه‌سازان «کانال یک» و از شرکت‌کنندگان کنفرانس کادیز در «کالبدشکافی» این نشست با انتقاد از شعار «مرگ بر سه فاسد، ملا، چپی، مجاهد» می‌گوید: «باید به مجاهدین خلق ترحم کرد نه اینکه آنها را تحریم کرد، اگر به مجاهدین خلق ترحم کنیم [در آینده] می‌توانیم کشور را اداره کنیم و اگر نسبت به آنها رفتار فکرنکرده داشته باشیم قطعاً بازی را خواهیم باخت.» وی تأکید می‌کند، «سپاهی، چپ، راست، مجاهد هر کسی هستی شعار باید این باشد: ما تو رو کم داریم و اصلاُ بدون تو نمیشه.»
در شرایطی که منتقدان کنفرانس کادیز مطرح می‌کنند این نشست به همان دلایلی که جرج تاون شکست خورد به نتیجه نخواهد رسید، حجت کلاشی فعال سیاسی مشروطه‌خواه در یکی از مصاحبه‌های خود با «کانال یک» می‌گوید: «مهمترین چیزی که در این کنفرانس بود، این است که جریان مشروطه‌خواه با اعتماد به نفس بسیار عالی با سطح برخورد حساب شده و قدرت گفتگوی خوب، حوصله و منطق درخشان توانست بشنود و صحبت کند.»
وی این کنفرانس را «پروژه‌ای» دانست «که بیشتر جمهوری اسلامی را ضعیف و مردم را متشکل‌تر می‌کند.» وی با تأکید بر اینکه «اتحاد به هر قیمتی» امکان‌پذیر نیست عنوان کرد، «باید قبل از اینکه به اتحاد برسیم مبنای درست برای اتحاد پیدا کنیم… ما برای وحدت و اتحاد به کنفرانس نرفتیم بلکه از پرنسیپ‌های خود دفاع کردیم.» کلاشی برخلاف فرزانه روستایی تأکید کرد، «مجاهدین و تجزیه‌طلبان باید خط قرمز اپوزیسیون باشند.»
به نظر می‌رسد آنچه سبب شدت گرفتن انتقادات به نشست کادیز به ویژه از سوی حامیان شاهزاده رضا پهلوی شد، ریشه در سوابق برخی شرکت‌کنندگان در حمایت از سازمان مجاهدین دارد؛ از جمله حسن اعتمادی که تعداد زیادی از کاربران در شبکه‌های اجتماعی یک فایل صوتی از او مربوط به یک نشست آنلاین را به اشتراک گذاشتند که در آن می‌گوید، «شما خواهید دید در فردای براندازی جمهوری اسلامی یک‌شبه رادیکال‌ترین سازمان‌های سیاسی از دل چپ‌ها و از همین مجاهدین درخواهد آمد… الان تنها فرصتی بود که طرفداران نظام پادشاهی دست به دست چپ‌ها و گروه‌های قومی بدهند التماس کنند که با مجاهدین همکاری کنند.»
یکی دیگر از حاضرین در کنفرانس کادیز، کمال جعفری یزدی از امضاکنندگان «بیانیه ۱۴ نفر» و از مخالفان پادشاهی و همچنین پهلوی است. او پیشتر در اینستاگرام در مقایسه «پهلوی» با خامنه‌ای و رجوی نوشته بود که مملکت «با خامنه‌ای و پهلوی و رجوی» هرگز درست نمی‌شود و «دیگر شاه و شاهزاده و آقا و آقازاده و آخوند و آخوندزاده» نباید در آینده نقشی داشته باشند «تا جبران صد سال استبداد و دیکتاتوری و علی‌الخصوص ۴۵ سال خیانت و یغما بشود.»
با اینهمه برگزارکنندگان و حاضران نشست کادیز امیدوارند بتوانند مسیری نو برای توسعه همکاری طیف‌های مختلف اپوزیسیون ایجاد کنند. منتقدان اما بر این باورند که این کنفرانس نمی‌تواند نسخه‌ای برای دستیابی به اهدافی که در بیانیه‌ی برگزاری آن اعلام شده پیدا کند.
