حنیف حیدرنژاد- اصطلاح „Clan-Kriminalität“ یا “جرائم طایفه‌ای” در آلمان به فعالیت‌های جنایتکارانه‌ای اشاره دارد که توسط گروه‌های خانوادگی بزرگ و سازمانیافته، عمدتاً با پیشینه‌های قومی خاص، به ویژه از کشورهای لبنان، ترکیه و مناطق کردنشین در این کشور و نیز در عراق و سوریه و شمال آفریقا انجام می‌شود. همچنین برخی خانواده‌های مهاجر از کشورهای دیگر مانند رومانی و بلغارستان نیز در این نوع فعالیت‌ها دخیل هستند. این خانواده ها ساختارهای بسیار پیچیده و قوی دارند که تعقیب و پیگرد قانونی آنها توسط پلیس و نهادهای امنیتی را دشوار می‌کند.
این طایفه‌ها معمولاً در زمینه‌های مختلفی مانند قاچاق مواد مخدر، پولشویی، دزدی‌های سازمانیافته، خشونت و سایر جرائم سنگین فعال‌اند و در آلمان بیشتر در شهرهای بزرگ مانند برلین، هامبورگ، اِسن، هانوفر و دویسبورگ فعالیت دارند. این شهرها به دلیل وجود جمعیت بالائی از مهاجرین و فرصت‌های زیاد برای فعالیت‌های غیرقانونی، به مرکز فعالیت‌های این گروه‌ها تبدیل و به یکی از چالش‌های بزرگ پلیس و مقامات امنیتی تبدیل شده‌اند.
این طایفه‌ها بر اساس ملیت، پیشینه قومی و ساختار خانوادگی با یکدیگر تفاوت دارند. هر طایفه بطور کلی دارای سلسله‌مراتب و رهبرانی است که کنترل و هدایت فعالیت‌های جنایی را بر عهده دارند. این طایفه‌ها معمولاً بر سر کنترل شهرها یا مناطق جغرافیایی مشخص، منابع مالی و تسلط بر بازارهای غیرقانونی مانند قاچاق مواد مخدر، قاچاق انسان، و سایر فعالیت‌های سودآور با هم در رقابت هستند. در برخی موارد این رقابت‌ها به خشونت‌های شدید و درگیری‌های بین طایفه‌ای منجر می‌شود.
مقامات آلمانی در سال‌های اخیر تلاش‌های زیادی برای مقابله با این نوع جنایات انجام داده‌اند، از جمله اقدامات پلیسی بزرگ، تغییر قوانین و تقویت همکاری‌های بین‌المللی. با این حال، این مسئله همچنان یکی از موضوعات مهم در امنیت داخلی آلمان به شمار می‌رود. در آلمان، قانون مشخص و مستقلی که بطور خاص به مبارزه با جرائم طایفه‌ای (Clan-Kriminalität) بپردازد وجود ندارد. اما مقامات امنیتی و پلیس آلمان از قوانین عمومی موجود برای مبارزه با این‌دست از جرائم استفاده می‌کنند. این قوانین شامل مجموعه‌ای از مقررات کیفری برای مقابله با جرائمی مانند قاچاق مواد مخدر، پولشویی، دزدی، قتل، و سایر جرائم سنگین است.
سال ۲۰۱۹ در یکی از بزرگترین سرقت های سال های اخیر در آلمان در شهر دِرسدن در شرق این کشور جواهرات و اشیاء قیمتی هنری و ۲۱ قطعه جواهر با مجموع ۴۳۰۰ الماس و ارزش بیمه حداقل ۱۱۳٫۸ میلیون یورو به سرقت رفت که توسط اعضای یکی از این طایفه‌ها انجام شد. یک سال پس از این سرقت، شش جوان ۲۲ تا ۲۸ ساله عرب تبار از لبنان که در این سرقت شرکت داشتند دستگیر شدند. سه سال بعد در توافق با طایفه‌ای که این جوانان متعلق به آن بودند در مقابلِ سبک شدن دوره محکومیتِ دستگیرشدگان، بخشی از جواهرات به سرقت رفته به موزه برگردانده شد.
اگرچه آمار دقیق تعداد دستگیرشدگان تحت این نوع جرائم توسط پلیس آلمان بطور عمومی منتشر نمی‌شود، اما بر اساس گزارش‌های سالانه، صدها نفر در ارتباط با جنایات طایفه‌ای دستگیر شده‌اند. به عنوان مثال، در سال ۲۰۲۰، پلیس برلین اعلام کرد که بیش از ۴۰۰ نفر در عملیات‌های مختلف علیه این طایفه‌ها دستگیر شده‌اند.
اهمیت شناخت ساختار طایفه‌ها و نقش زنان در آن
برای شناخت دقیق‌تر ساختار طایفه‌هائی که اعمال جنایتکارانه مرتکب می‌شوند، پژوهش‌های مختلفی انجام شده است. یکی از این پژوهش‌ها که اخیرا منتشر شده، بطور خاص به نقش زنان در این طایفه‌ها می‌پردازد. مجله «فوکوس» یکی از گزارش‌های اخیر خود را به این پژوهش اختصاص داده است.
«فوکوس آنلاین» در این گزارش گفتگوئی با محمود جَرابه پژوهشگر مسائل مهاجرت انجام داده است. جرابه دانشمند علوم سیاسی از دانشگاه نورنبرگ و مدیر مطالعاتی است که در مورد نقش زنان- مادران، خواهران، دختران و دخترعموهای مجرمان طایفه‌ای- در آلمان انجام شده است.
این مجله می‌نویسد که جرابه در تحقیقات خود بر زنان جامعه الرشیدیه متمرکز شد که ریشه در شهر ماردین ترکیه، در نزدیکی مرز سوریه و نه چندان دور از عراق دارد. در این روستای جنوب شرقی آناتولی، بیش از دوازده گروه خویشاوندی وجود دارد که از جمله آنها می‌توان به رمّو، الزین، عمیراط و میری اشاره کرد که همواره با جنایات قبیله‌ای مرتبط هستند.
این گروه‌ها در ترکیه با مشکلات زیادی روبرو بودند، به همین دلیل بسیاری از اعضای آنها ابتدا به لبنان یا سوریه رفتند و در نهایت در دهه ۱۹۸۰ به آلمان مهاجرت کردند. زنان که به شدت در ساختارهای خانوادگی پدرسالارانه دخیل بودند، با مشکلات زیادی روبرو شدند: تقریباً هیچ آموزش رسمی‌نداشتند، از فرصت‌های رشد محروم بودند و بجای آموزش و کار معمولاً ازدواج زودهنگام و تربیت فرزندان در اولویت قرار داشت.
جرابه به “فوکوس آنلاین” می‌گوید: «نتایج من نشان می‌دهد که زنان نقش اساسی، هرچند اغلب پنهان، در تحولات قبیله‌ای و فعالیت‌های جنایی دارند که اغلب از سوی پلیس شناسایی نمی‌شود.» وی تأکید می‌کند که اکثر زنان در این طایفه‌ها مجرم نیستند و حتی از تخلفات مردان رنج می‌برند. او می‌گوید: “برخی از آنها به دلیل نام خانوادگی یا وابستگی اسلامی‌شان هنگام جستجوی کار یا آموزش، مورد تبعیض یا برخورد نادرست قرار می‌گیرند.”
این پژوهشگر مسائل مهاجرت در گفتگوی خود تاکید می‌کند: “نقش زنان در ساختارهای جنایی یک عامل مهم است. هرچند زنان تقریباً هرگز در موقعیت‌های رهبری قرار نمی‌گیرند، اما “رفتار فرزندان خود را شکل می‌دهند، پسران خود را بطور فعال به انجام اعمال جنایی تشویق می‌کنند یا نقش‌های جنایی را از طریق اجتماعی شدن به آنها منتقل می‌کنند. زنان همچنین می‌توانند خود در جرائمی مانند پولشویی و تقلب مالی درگیر باشند.”
گزارش می‌افزاید: در خانواده‌های مورد بررسی تصمیم‌گیری‌ها عمدتاً توسط مردان انجام می‌شود. آنها هستند که همه چیز را تعیین می‌کنند، حتی در مورد فعالیت‌های غیرقانونی. بسیاری از گروه‌های خویشاوندی جامعه الرشیدیه پس از ورود به آلمان به سرعت مسیر جنایی را در پیش گرفتند. آنها مرتکب جنایاتی مانند سرقت، اخاذی و قاچاق مواد مخدر شدند. مجرمان دولت آلمان را ضعیف می‌دانند و از سیستم‌های اجتماعی سوء استفاده می‌کنند و سیستم قضایی آلمان را با ایجاد یک سیستم عدالت موازی به بازی گرفتند.
با هرچه سازمانیافته‌تر و حرفه‌ای‌تر شدن جنایات قبیله‌ای، زنان نیز بیشتر دخیل شدند. محمود جرابه پژوهشگر مسائل مهاجرت در پژوهش خود نشان می‌دهد که زنان نقش «حامیان پنهان» را ایفا می‌کنند. او به “فوکوس آنلاین” می‌گوید: “آنها عواملی بیش از فقط تماشاگر هستند و به عنوان دختر، خواهر یا همسر مجرمان، نه تنها به عملکرد شبکه جنایی دسترسی پیدا می‌کنند، بلکه پشت صحنه به حمایت‌های اساسی از این اقدامات می‌پردازند، از جمله با تقویت هنجارها و ارزش‌های مرتبط با رفتار جنایی.”
سُنت، پیوندهای خانوادگی، وفاداری و انتظارات فرهنگی
جرابه زندگی این زنان را طی چندین سال در دو ایالت برلین و نوردراین-وستفالن مورد بررسی قرار داد. سرانجام او با ۱۸ زن از این جامعه مصاحبه کرد.
اکثر آنها در خانواده‌های جنایی به دنیا آمده و در چنین محیطی بزرگ شده‌اند. چندین عضو نزدیک خانواده، از جمله پدران، برادران و پسرعموها، مجرمان فعال بودند. گروه‌های خویشاوندی به ارزش‌های فرهنگی سنتی و جداسازی سخت جنسیتی پایبند هستند.
گفتگوهایی که جرابه انجام داده نشان می‌دهند که برخی از زنان در ارتباط با جنایات قبیله‌ای بسیار مهم هستند، به این دلیل که معمولاً مورد توجه پلیس و دستگاه قضایی قرار نمی‌گیرند و در نتیجه از نظارت دولت در امان می‌مانند. به گفته جرابه، جنایات قبیله‌ای در محیطی فرهنگی و اجتماعی رخ می‌دهد که در آن نقش‌های سنتیِ جنسیتی و دینامیک قدرت، اهمیت زیادی دارند. پیوندهای خانوادگی و خویشاوندی، وفاداری و انتظارات فرهنگی برای مشارکت زنان در جرائم «بسیار مهم‌تر از انگیزه‌های اقتصادی یا فردی» هستند.
نقش مادران در تربیت فرزندان و انتقال الگوی رفتاری
جرابه در مصاحبه‌های خود متوجه شد که در برخی موارد زنان پسران خود را «بطور فعال به سمت جنایت تشویق می‌کنند.» یک زن به او توضیح داد که چگونه مادرش رفتار جنایی برادرانش را به شکل تعیین‌کننده‌ای تحت تأثیر قرار داده و شکل داده است. او نه تنها چشمان خود را بر رفتار آنها بسته بود، بلکه «یک نیروی محرک در سقوط برادرانم به سمت جنایت بود.» این زن جوان بیان کرد: «وقتی پسرعمویم که درگیر قاچاق مواد مخدر بود، به برادرانم پیشنهاد داد که به او بپیوندند، مادر من بود که این ایده را حمایت کرد. او نه تنها آن را پذیرفت، بلکه استدلال کرد که این برای بقای خانواده ما در دوران سخت اقتصادی ضروری است.»
جرابه در گفتگو با “فوکوس آنلاین” می‌گوید: نمونه بالا، یک مورد تکی و استثناء نیست. زنان دیگری به او گفته‌اند که مادرانی را می‌شناسند که پسران خود را به رفتار جنایی تشویق می‌کنند. به این ترتیب، مادران «نقش تعیین‌کننده‌ای در انتقال رفتار جنایی به پسران خود دارند.» از دیدگاه آنها، جنایت به عنوان یک راه برای کسب قدرت، احترام و موفقیت اقتصادی دیده می‌شود. علاوه بر این، مادران آن را وسیله‌ای برای تثبیت برتری پسرانشان، تأیید مردانگی آنها و بهبود جایگاه اجتماعی‌شان در داخل جامعه می‌دانند. در برخی موارد، «آنها جنایت را به عنوان شکلی از مقاومت در برابر جامعه‌ای ناعادلانه یا سرکوبگر رمانتیزه می‌کنند، یا مشارکت در فعالیت‌های غیرقانونی را راهی برای دستیابی به منابع مالی می‌دانند که بطور قانونی به سختی قابل دسترس است.»
یک از زنان از برلین، که از یک خانواده جنایی معروف است، تجربیات مشابهی را با این پژوهشگر در میان گذاشت. جرابه می‌گوید: «او از مواردی صحبت کرد که در آن زنان فرزندان خود را در گفتگوهایی درباره وفاداری، شرافت و اعتبار خانواده درگیر کردند.» در این گفتگوها، آنها داستان‌هایی را روایت می‌کردند که «اهمیت حفظ یک جبهه متحد، حفاظت از خود و انتقامجویی را منتقل می‌کرد.»
مادران باور داشتند که «اگر فرزندان طایفه از کودکی این ارزش‌ها را درونی کنند، با تعهد کامل نسبت به میراث جنایی خود بزرگ خواهند شد.» به گفته این پژوهشگر مهاجرت، چنین موردی نشان می‌دهد که «نقش بالقوه خطرناک زنان به عنوان مربیان در خانواده‌های جنایی» چگونه است. با حفظ فرهنگ انتقامجویی، زنان به «چرخه‌های خونخواهی و درگیری‌های تاریخی بین گروه‌های خویشاوندی مختلف» که دهه‌ها ادامه داشته، دامن می‌زنند. به عبارت دیگر، زنان نیز درگیری‌های خونین میان خانواده‌های بزرگ دشمن را که در شهرهای بزرگی مانند برلین یا نوردراین-وستفالن دیده می‌شود، تشدید می‌کنند.
جرابه در گفتگو با “فوکوس آنلاین” بیان می‌کند که زنان به فرزندان خود یک حس قوی از وظیفه برای «دفاع از شرافت و اعتبار خانواده» را القا می‌کنند. این موضوع نشان‌دهنده تأثیر عمیقی است که زنان در «شکل دادن به ارزش‌ها و الگوهای رفتاری نسل‌های آینده» در ارتباط با جنایات و جرائم قبیله‌ای دارند. برتری مردان خانواده ریشه در سنت دارد. در این جوامع، پسران اغلب به عنوان «حاملان نام خانوادگی، وارثان املاک و به عنوان عاملان اقتصادی آینده» تلقی می‌شوند.
زنان و پنهان ساختن پول‌های غیرقانونی
محمود جرابه پژوهشگر مسائل مهاجرت در چندین گفتگو با زنانی از طایفه‌های مختلف شواهدی پیدا کرد که نشان می‌داد زنان اغلب در فعالیت‌های جنایی همسرانشان دخیل می‌شوند و به آنها کمک می‌کنند، به عنوان مثال در پولشویی. یکی از دلایل این است که پلیس به زنان کمتر مظنون می‌شود: «زنان به پنهان ساختن پول‌های غیرقانونی کمک می‌کنند و آنها را وارد چرخه‌ی سیستم‌های مالی مشروع می‌کنند.» به این ترتیب، سازمان‌های جنایی می‌توانند فعالیت‌های غیرقانونی خود را حفظ و گسترش دهند «در حالی که از کشف و کنترل توسط نهادهای قانونی جلوگیری می‌کنند.»
فرزندانی هم هستند که مادران‌شان را در پولشویی دخیل کرده و برای مثال چندین شرکت را به نام او ثبت کرده‌اند. با این تاکتیک، خانواده یک ظاهر قانونی برای درآمدهای غیرقانونی خود از فعالیت‌های جنایی ایجاد می‌کند.
محمود جرابه همچنین به توصیفات زنانی از طایفه‌های جنایتکار اشاره می‌کند که اعتراف کردند به نام خود دارایی‌هایی، از جمله مقادیر زیادی طلا، انباشته‌اند. باندهای جنایتکار که طی سال‌های طولانی از «دریافت کمک‌های اجتماعی» در آلمان بهره‌مند شده‌اند، معمولاً در املاک و مستغلات در داخل و خارج از کشور، به ویژه در ترکیه و لبنان، سرمایه‌گذاری کرده‌اند.
“فوکوس آنلاین” از قول مدیر پژوهش انجام گرفته می‌نویسد: زنان می‌توانند با سود حاصل از جرائم، دارایی‌هایی مانند املاک، کالاهای لوکس یا جواهرات را خریداری کنند. به این ترتیب، آنها به بخشی مهم از شبکه پیچیده‌ای از معاملات مالی تبدیل می‌شوند که به خانواده امکان می‌دهد ثروت خود را حفظ و افزایش دهد و در عین حال از مظنون شدن مقامات دوری کند.
ضرورت تامین استقلال زنان در مبارزه با جنایات طایفه‌ای
محمود جرابه به “فوکوس آنلاین” می‌گوید که نتایج تحقیقات او نشان می‌دهد «زنان اغلب تحت فشارهای سنت‌های پدرسالارانه و هنجارهای جنسیتی، نقش محوری در حفظ همبستگی خانواده و فعالیت‌های جنایی ایفا می‌کنند.» او می‌گوید تأثیر زنان «اساسی» و چندلایه است: «آنها در تقاطع بین خانواده و جنایت قرار دارند و تأثیر خود را به شیوه‌ای ظریف اما مؤثر اعمال می‌کنند.» وی تأکید می‌کند که جامعه باید به این یافته‌های نسبتاً جدید واکنش نشان دهد.اگر به زنان گزینه‌های جایگزینی برای جرم و جنایت ارائه شود، این می‌تواند به استقلال آنها و دور شدن از نقش‌های از پیش تعیین شده‌شان منجر شود.
محمود جرابه در گفتگوی خود بر اهمیت تجدید نظر در رویکرد نهادهای دولتی و مؤسسات اجتماعی آلمان در برخورد با این زنان تأکید کرده و می‌گوید که به آنها می‌بایست «نه به عنوان مجرم یا محصولات جانبی محیط‌های جنایی، بلکه به عنوان شخصیت‌های کلیدی که قادرند خانواده‌های خود را در مسیر مثبتی هدایت کنند نگاه کرده شود. باید راه‌های دیگری را به زنان نشان داد، از جمله فرصت‌های آموزشی و شغلی و دسترسی به خدمات مشاوره و پشتیبانی. این امکانات تا کنون تقریباً وجود نداشته‌اند. اگر ما ابزارهای لازم را در اختیار زنان قرار دهیم تا نقش خود را بازتعریف کنند، این می‌تواند یک کاتالیزور برای شکست الگوهای جنایی باشد.»
